Тұздардың ион алмасу реакцияларын түсіндіру. Электролит тік диссоциациялану теориясына дейін тұздардың химиялық қасиеттері жэне алу жолдары арнайы қарастырылмайды. Сутек жэне қышқылдар тақырыбында тұздар туралы алғашқы ұғым берілген соң бейорганикалық қосылыстардың басқа кластарын ѳткеиде тұздардың реакцияға кірісуі мен реакцияның нэтижесінде түзілуі ұдайы кездесіп отырады. Тұздар туралы эр жерде алынған мэліметтер бейорганикалық қосылыстардың маңызды кластары жѳніидегі білімді қорытқанда бір жүйеге келтіріледі, бірақ олардың химиялық қасиеттері мен алыпуы толық талданбайды. Бұл мэселе тұздар қатысатын реакциялардың жүру жағдайларын, мэнін жэне механизмін саралайтын иондық теория тұрғысынан гана жан-жақты
266
оқытылады. Түздардың жалпы қасиеттері ион алмасу реакциялары бойынша түсіндіріледі:
2+ 0 0 2+
1. Pb(N03>2 +Zn= Pb + ZnCNOsb
Pb^^ + 2 Ш з’ + Zn° = Pb° + Zn^^ + 2N03' Pb^^ + Zn° = Pb^ + Zn^^
Реакция қорғасын катионы мен мырыш атомының арасында жүреді, нитрат ионы реакцияға қатыспайды.
Күшті және түрақты қышқылдар элсіз қышқылдарды түздарынан ығыстырады:
ЫагЗОз + 2 НС1 = 2NaCl + Н2О + SOat
2Na* + 50з^' + 2ҒГ + 2СГ = 2 N a4 2СГ + Н2О + SO, 80з^' + 2Н* = Н2О + SO2
Реакция нэтижесінде түзілген күкіртті қышқыл айырылып, газ түзілетіндіктен алмасу реакциясы жүреді. Реакцияның мэні - сульфит анион мен сутек ионының (гидроксонийдің) эрекеттесуі.
Түздар сілтілермен эрекеттеседі; Ғез(804)з+ 6 КОН = 2Ғе (ОН) 3 + K2SO4
2Ғе^" + 3S04^' + 6К^ + 60Н ' = 2Ғе(ОН)з>1'+6К' +3S04^'
2Ғе^^ + 6 0 Н '= 2Ғе(ОН)зі
Реакция металл катионы мен гидроксид-аниондарының арасында
жүреді.
Түздар езара эрекеттесіп жаңа түздар түзіледі: КС1 + AgN03 = AgCI>l+ KNO3
К^ + СГ +Ag^ +НОз' = AgCl4+ К ' +NO3' Сі' +Ag^ = AgCii
Реакция түнбаға түсетін затты түзетін иондар арасында жүреді. Түздардың иондарға ыдырауы талданған соң бүрынғы анықтамасына елеулі ѳзгеріс енгізіледі. Түздар дегеніміз - суда срігенде металл катиондарын және қышқыл қалдыгы аниондарын түзетін
электролиттер. Түздардың металдармен жэне сілтілермен эрекеттесуі - катиондары арқылы, қышқылдармен эрекеттесуі аниондары арқылы жүзеге асады. Бүл материалдарды еткенде оқушылар ерітіндіде кездесетін катиондар мен аниондар арасындағы эрекеттесу мүмкіндіктерін болжай алатын дәрежеғе жетеді. Аниондарының қүрамында тотықтырғыш қасиеті бар бейметалдар (концентрлі қышқылдардың сульфат, нитрат, т.б. аниондары)
267
реакцияларының мәніне кѳңіл аударылады. Олардан эр түрлі тотықсыздану ѳнімдері бѳлінеді. Бұл мэселе жеке элементтердің қосылыстарын откенде толығырақ қарастырылады.
Оқушылар түздардың қасиеттерімен зерттеу және зертханалық жұмыстар жасау арқылы танысады. Оқушыларға мәселелік сипаты бар тапсырмалар беріледі, мысалы: мына заттардың әрекеттесу мүмкіндігін жорамалдаңыздар. Жорамал нэтижесін тэжірибе жүзінде тексеріп, жүретін реакциялардың молекулалық, толық иондық жэне қысқаша иондық теңдеулерін жазыңыздар:
1. Мырыш, темір, .мыс металдары жэне қорғасын нитраты:
Достарыңызбен бөлісу: |