\\Ъ 5 И. Нугыманүлы, Ж. Ә. Шоқыбаев
OjHg—> С3Н7ВГ—> СзНяО—> СзН^О-^ СзНбОз
жүктеу/скачать 2.23 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Органикалық заттардың қурылысы туралы угьшды қалыптастыру.
| OjHg—> С3Н7ВГ—> СзНяО—> СзН^О-^ СзНбОз
Жаттығуды орындағанда оқушылар қанық кѳмірсутектерін галогендеу, галоген туындыларын гидролиздеу, спирттер мен альдегидтердің тотығу реакцияларын еске түсіреді, эр класқа тән реакциялар арқылы бір кластан екінші класқа кошу мүмкіндіктері жѳніндегі білімін нығайтады. Есте болатын нэрсе, генетикалық байланыс, әдетте оқылатын класқа жататын заттардың қүрылысы мен қасиеттері ѳтілгеннен кейін қарастырылады. Органикалық химияның негізгі үғымдарын қалыптастыру және дамыту - аса манызды әдістемелік мэселелердің бірі. Оларға жататындар: химиялық тіл жэне органикалық қосылыстардың иоменклатурасы, гомологтық қатарды оқып-үйрену, заттардың алу тэсілдерін қарастыру, заттардың қолданылуын оқып-үйрену, жаттыгуларды пайдалану. Бүл үғымдарды ойдағыдай қалыптастыру үшін оқу жүмысының үйымдастыру түрлерін тиімді пайдалану, бейорганикалық химиямен пән ішіндегі, басқа жаратылыстану пэндерімен пэнаратық байланысты жүзеге асыру, тарихи негізді жүйелі қолдану, теорияның жетекші мэнін, эсіресе, зат қасиеттерінің қүрылысына тэуелділік идеясын үдайы корсету, корнекіліктің алуан түрлерін тиімді қолдану қажет. Органикалық заттардың қурылысы туралы угьшды қалыптастыру. Органикалық заттардың қүрылысы А.М.Бутлеровтың химиялық қүрылыс теориясы, электрондық теория және кеңістік қүрылысының теориясы түрғысынан қарастырылады. Соңғы кездегі бағдарлама бойынша органикалық химияның курсы органикалық қосылыстардың химиялық қүрылыс теориясын мына жоспарға сәйкес оқып, үйренуден басталады: қүрылыс теориясы шығуының алғы шарттары; қүрылыс теориясының мәні мен маңызы; изомерия туралы алғашқы үғым; кіші период элементтері атомдарының электрондық қүрылысы және химиялық байланыс. 299 Бұл материалдарды үйренуге арналған сабактар эңгімелесу кірістірілетін дэрістер түрінде ѳткізіледі. Ѳткен ғасырдың алпысыншы жылдарында органикалық химияның дамуына ѳндірістің, қоғамдық сарамандықтың тигізген эсері, деректі материалдың қѳбеюі мен оларды түсіндіретін қѳзқарастар арасында қайшылық туғаны баяндалады. Солардың ішінде органикалық заттардың сан алуан болуын, оларда валенттілік заңдылығының сақталмайтындай тэрізді кѳрінуін, сапалық құрамы бірдей заттар қасиеттеріндегі езгешеліктерді түсіндіру қажет болғаны айтылады. Бұл қайшылықтарды дәлелдейтін нақтылы мысалдар келтіріледі. Бейорганикалық химияда кѳптеген химиялық элементтер сутегімен бір ғана қосылыс түзетіні оқушыларға белгілі болса, кѳміртегінің сутегімен қосылыстары кѳп екеніне назар аударылып, метан, этан, пропан, бутан, пентан қосылыстарының формулалары жазылады. Үстірт Караганда этанда кѳміртегі үш валентті, бутанда екі жарым, қалғандарында да бѳлшеқ валенттілігі байқалады. Оқушылардың биологиядан алған біліміне сүйеніп, құрамы бірдей, қасиеттері эр түрлі заттар ретінде глюкоза мен фруктоза атап ѳтіледі. Бұл қайшылықтарды түсіндіретін жэне жаңа органикалық қосылыстарды синтездеуге жѳн-жоба сілтейтін теория қажет болғаны айтылады. Осындай теорияны 1861 жылы Қазан университетінің профессоры А.М.Бутлеров ұсынды. Ол органикалық заттардың химиялық құрылысы туралы теория жасау үшін жаңадан гана теорияға айналып, әлі кѳпшілік мойындап үлгермеген атом-молекулалық гипотезаны, валенттілік ұғымын пайдаланганы, загтың құрылысын анықтауда химиялық тэсілге кэміл сенгені туралы тартымды жэне дэлелді баяндалады. Құрылыс теориясының негізгі қағидалары талқыланады. Бірінші қагида - молекулада атомдардың белгілі бір ретпен байланысагындығы. Бұл қағиданың туынды ұғымдары: түзу жэне тармақталган кѳміртегі тізбегі, изомерия жэне изомерлер, құрылым формулалары. Ұғымдарды нақтылай түсу үшін валенттілік орнына сызықшалар қойып, метанның химиялық формуласы жазылады. Торт сутегінің атомы кѳміртегінің атомдарымен байланысып, ѳзара тікелей химиялық байланыс түзбейтініне оқушылардың назары аударылады. Бұдан соң этанның, пропанның жэне бутанның құрылым формулалары жазылады. Пропанда кѳміртегінің бір атомы ѳзінен басқа екі атомымен - түзу, ал изобутанда үш атомымен тармақталган 300 тізбек түзіп, байланысатыны анықталады. Қарастырылған қосылыстардың бэрінде кѳміртегі атомының тѳртке тең валенттілігі сақталатыны, тізбек түзу органикалық қосылыстардың сан алуан болуына экелетіні айтылады, мүндай қорытындыға оқушылардың ѳздері де келе алады. Бутан мен изобутанның құрылысындағы срекшеліктеріне, мұның ѳзі олардың қасиеттеріне эсер ететініне кѳңіл бѳлінеді, құрылым формуласына анықтама беріледі. Толық жэне жартылай құрылым формулалары, олар молекуладагы атомдардың байланыс ретін кѳрсететіні. кеңістік құрылысын бейнелей алмайтыны туралы ұғым қалыптастырылады. Екінші қагида - атомдардың ѳзара эсері оқушыларға бейорганикалық химиядан таныс мысалдар арқылы түсіндіріледі. Байланысып тұрған атомдарының эсерінен тұз қышқылы, су жэне аммиак молекулаларындағы сутегі эр түрлі химиялық қасиеттер кѳрсетеді. Жазылған құрылым формулаларына қарап, этанда кѳміртегі ѳзінен басқа бір атомның эсеріне ұшырайтыны, мұның мэнісі кейінірек түсіндірілетіні айтылады. Құрылыс теориясының үшінші қағидасы - зат қасиетінің құрылысына тэуелділігі бутан мен пентанның изомерлерін қарастыру, олардың физикалық қасиеттеріндегі ерекшеліктерді корсету арқылы нақтылаңады. Химиялық құрылыс теориясы атомдар арасындагы химиялық байланыстың электрондық табиғатын жэне атомдардың кеңістікте орналасу ретін зерттейтін жэне түсіндіретін тсориялармен толықтырылып, дамығаны баяндалады. Бұл теориялар органикалық қосылыстардың жеке кластарын откенде қарастырылады. Оқушыларды органикалық қосылыстардың электрондық жэне кеңістік құрылысымен таныстыру үшін атом құрылысы және химиялық байланыс туралы тірек білім түсіріледі. Орбита, орбиталь, ковалентті байланыстың түзілу механизм!, байланыс энергиясы, байланыс ұзындығы және бағытталуы, байланыстың полюстілігі жэне полюстенуі туралы түсініктер нақтыланады, жаңа деректермен толықтырылады. Қанық комірсутектерін откенде шар стерженді, масштабты, электрон толқындық модельдерді, кестелерді, оқулықта берілген суреттерді пайдаланып, метанның химиялық, электрондық жэне кеңістік құрылысы, электрон бұлттарының пішіні, кеңістікте орналасуы, sp^-гибридтену арқылы тетраэдрдің тобелеріне жүктеу/скачать 2.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|