\\Ъ 5 И. Нугыманүлы, Ж. Ә. Шоқыбаев
жүктеу/скачать 2.23 Mb.
|
| I-------*
H2 O+NH3 = NH/+ ОН' Бүл реакцияда протонын беретін су қышқылдық протонды қосып алған аммиак негіздік қасиет кѳрсетеді. Периодта оттегі азоттан кейін орналасады, ядро заряды азоттан гѳрі артық болғандықтан протонды тебеді, сонымен бірге азот атомында протонды қосып алатын бос электрон жүбы бар. Ғ1+
' Н2 О+ НҒ = Нз0‘ * Ғ‘ Реакцияда су негіздік, фторсутегі қышқылдық қасиет білдіреді, бүл қүбылыстың мэні де фтордағы ядро зарядының артуымен түсіндіріледі. Сутекті қосылыстар үш түрлі аталады: а) сутегінің теріс тотығу дэрежесіндегі қосылыстары гидридтер делінеді. Кейде, сутекті қосылыстардың бэрін осылай атайды, бірақ ол номенклатура негіздеріне сай келмейді; э) бейметапдардың сутекті қосылыстары, сутегі фториді, сутегі хлориді, сутегі нитриді, т.б. деп аталуы қерек еді, бірақ оқулықтарда орысшадан аударылған бір сѳзбен берілетін атаулары қолданылады: фторсутек, хлорсутек, күкіртсутек, т.б. деп берілген; б) кейбір қосылыстар үшін тарихи қалыптасқан атаулары қалып қойған, мысалы аммиак (сутегі нитриді деудің орнына), су (сутегі оксиді деудің орнына). Бейметалдардың сутекті қосылыстарының қышқылдық қасиеттері топ бойында ядро зарядтарының артуына байланысты күшейеді. Бейметалдардың оксидтері туралы білім; 1) қүрамы; 2) алыну; 3) түз түзетін жэне түзбейтін оксидтер; 4) химиялық қасиеттері жоспарына сәйкес қорытылады. Оттекті қышқылдарды қарастыру мына жоспарға сәйкес жүзеге асырылады: 1) оттекті қышқылдардың қүрамы; 2) бір периодта жэне 334 бір топта орналасқан элементтер түзетін қышқылдар күшінің ѳзгеру заңдылықтары; 3) отгекті қышқылдардың химиялық қасиеттері; 4) қышқылдардың қолданылуы жэне маңызы. Химияны терең білгісі келетін оқушылар үшін отгекті қышқылдардың құрамын жиынтық қосылыс ретінде қарастырып, орталық атомның координация саны жѳнінде түсінік беруге болады. Бұл қышқыл түзуші элемент атомының радиусы мен қышқылдық қасиет арасындағы тэуелділікті ашуға, кейбір қышқылдардың ерекшелігін түсінуге жәрдемдеседі. Мәселен, оқушылар бір топта орналасқан элементтер түзетін оттекті қышқылдар қасиеттері ядро зарядының ѳсуіне байланысты күшейеді деген жалпы заңдылықты қолданып, күкірт қышқылынан селен қышқылы, селен қышқылынан теллур қышқылы күшті деген тұжырым жасайды. Бұл тұжырым селен қышқылының қүшін түсіндіргенімен теллур қышқылына қолданылмайды. Теллур қышқылындагы орталық элементтің координация саны алты (HgTeOe), соған орай анионның теріс зарядтары артып, протондарды берік ұстап тұрады да қышқылдық күші кемиді. Протолиттік теория тұрғысынан қышқылдық және негіздік қасиеттердің салыстырмалы түсінік екені нақтылынып, екі қасиеттің де эр затта болуы мүмкін екені жонінде ұғым қалыптастырылады (270-бетті қараңыз). Металдар туралы білімді қорытындылағанда осы жұмыстың 254-293-беттерінде баяндалған эдістемелік ұсыныстар ескеріледі. Оқушылардың химиядан алған білімін қорытындылау мектеп бітіру емтиханын ойдағыдай тапсыруға эзірлейді. Сондықтан теориялық және деректі білімді бір жүйеге түсірумен бірге сарамандық сабақтар ѳткізуге, эксперимент жэне сан есептерін шығаруға баса назар аударылады. жүктеу/скачать 2.23 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|