Заттармен байланысты эксперимент есептерін шыгару мысалдары

кездесетін типі мазмүнына қарай бірнеше түрлі болады:

а) берілген бастапқы заттардан бір зат алу, мысалы: “Мыс(П) оксиді, су, мыс сульфаты жэне натрий гидроксиді берілген. Мыс гидроксидін алып, қоспадан бѳліңіздер”;

э) бастапқы заттары корсетілмеген жағдайда заттарды алу мысалы, ’’Мырыш хлоридін мүмкін болған тэсілдермен алыңыздар”;

б) затты аралык ѳнім арқылы жанама жолмен алу, мысалы, “Темір(Ш) хлоридінен темір(іП) оксидін алыңыздар”.

Эксперимент есебінің шешуін келтірейік. Бүл есептің шартында оқушы білімінің тиянақтылығын бақылауға арналған артық мэліметтер бар. Олардың байыбына бармаған оқушы гидроксидтер негіздік оксидтерден алынады деген жалпы заңдылыққа(генетикалық байланысқа) сүйеніп, реакция теңдеуін жазады, тэжірибе жасайды. Сынау арқылы немесе сыртқы белгілеріне қарап жаңа зат түзілмегеніне козі жетеді. Бүл арада оқушы жалпы мен жекенің арасындағы байланысты нақтылы түсінбегендіктен, жекенің ерекшелігін ескермей, қатеге үрынды, ол есепті сынау жэне қателесу тэсілі бойынша шығаруға талаптанды.

Логикалық жағынан түзу жүргізілген ойлау процесі басқаша жүзеге асады.Мыс(П) оксидіне ерімейтін негіз сәйкес келеді, демек, оны оксидке су қосу арқылы алу мүмкін емес. Қалған екі зат мыс(П)

Түзілген жаңа тұз-натрий сульфаты ерітіндіде жүреді. Мыс(П) гидроксидін ерітіндіден бѳлу үшін қағаз сүзгіден ѳткіземіз.Алынған түнбаны сорғыш қағазбен қүрғатып, ауада кептіреміз.

Берілген есепті шешу атом-молекулалық теория түрғысынан талқыланды. Электролиттік диссоциациялану теориясы ѳтілген соң заттарды алу иондар алмасу арқылы түсіндіріледі. Келтірілген теңцеуден басқа толық жэне қысқа иондық теңдеулер түрінде жазылады. Жоғары сыныптарда оқушы реакцияның нақты мэнін корсететін қысқартылған теңдеуді жазса, жеткілікті. Мыс(П) гидроксидін алу үшін ерітіндіде мыс(П) катионы мен гидроксид аниондары болуы керек:

Заттың сапалы қ қүрамын анықтау. Бүл заттың қүрамына кіретін элементтердің атомдарын және атомдар тобын табу үшін шығарылады. Эр атомды жэне ионды ашып табатын кілті-химия тілімен айтқанда реактиві. Заттың сапалық қүрамы қосылыстағы металл атомдары жалынының түсін бояу немесе түнбага түсіру арқылы анықталады. Мәселен, түссіз жалынды натрий - сары, калий - күлгін, кальций - қызыл, мыс - жасыл түске бояйды. Алюминий катионы-ақ түнба, Ғе -жасыл, Ғе -қызыл қоңыр түнба түзеді. Барийді күкірт қышқылы жэне оның түздары, қалған торт катионды сілті арқылы, дэлірек айтқанда, гидроксид иондар арқылы ашады.

Аниондар, кобінесе, қышқыл қалдықтары түрінде кездеседі, оларды анықтайтын реактивтерз - кестеде келтірілді.

Орта мектепте кездесетін эксперимент есептерін шешу үшін осы кестеде келтірілген реактивтерді білу керек.