\\Ъ 5 И. Нугыманүлы, Ж. Ә. Шоқыбаев
Бұл кемшіліктерді болдырмау үшін сан есептерін химияны оқыту барысына енгізу, шешу тэсілдерін және эдісін меңгеру керек
жүктеу/скачать 2.23 Mb.
|
| 74
Бұл кемшіліктерді болдырмау үшін сан есептерін химияны оқыту барысына енгізу, шешу тэсілдерін және эдісін меңгеру керек. Химия курсының мазмүнына сан есептерін кіргізу реті бағдарламаның жеке тақырыптарында корсетілген.Белгілі бір тақырыпта енгізілген есеп типі одан кейінгі тақырыптарда жүйелі түрде дамытылуы қажет. Химиялық теңдеулер бойынша есептеулерді мысалға алып, мүны бағдарламада жүзеге асыру ретін кѳрсетейік. Химиялық теңдеулер бойынша есептеулердің жеті түрі үш сыныпқа болініп берілген. Қалған тақырыптарда отілген типтерге есептер шығарылады. Бір типке немесе түрге жататын есепті эр түрлі тэсілмен шығаруға, жоғары сыныптарда оқушылардың математикадан білімінің осуіне қарай тәсілді күрделілендіруге жэне ықшамдауға жете назар аудару керек. Бүл сыныптарда есепті шешудің жинақтап қорытылған жалпы тәсіліне ауысқан тиімді. Есептерді шығаруға барлық оқушыны бірдей қатыстырып, озін-озі бақылауға, оздігінен есептер қүрастыруға үйретсе гана олардың білімі мен білігі тиянақты болады. Сан есептері барлық сабақтарда, бір сабақтың эр кезеңінде шығарылуы мүмкін. Жаңа сабақты түсіндіруге сан есептері теорияны, заңды, ұғымды нақтылау немесе қорытып шығару үшін пайдаланылады. Мәселен, қүрам түрақтылық заңы темір мен күкірттің эрекеттесуші массалары арқылы түсіндіріледі, артық алынған массаның реакцияға кіріспейтіні нақтылы сандармен дэлелденеді. Масса сақталу заңының ақиқаттығына есептер шығару арқылы оқушылардың козін жеткізеді. Этилен туралы жаңа материалды түсіндіру оның молекулалық формуласын табу есебінен басталады. “Қүрамына 85,7% коміртегі, 14,3% сутегі кіретін газдың сутегі бойынша тығыздығы 14. Осы газдың молекулалық формуласын табыңыздар”. Есеп шығарылған соң табылған формуланы талқылау арқылы этиленнің молекулалық қүрылысы жонінде жорамал жасалады, соған сэйкес химиялық қасиеттері түсіндіріледі. Отілген сабақты бекіту, әдетте, сүрақтар қою, оқу материальш қайталап айттыру арқылы жүзеге асырылады. Мүның озі оқушылардың әсіресе жақсы үлгеретін оқушылардың сабаққа ықыласын кемітеді, тэртіптің бүзылуына экеліп соқтырады. Сондықтан алынған білімді есептер шығарып, бекіткен жон. Мәселен, 75 масса сақталу заңы түсіндірілгеннен қейін «16 г күкірт ЗОг темірмен эрекеттескенде неше грамм темір сульфиді түзіледі?» деген есеп беру арқылы заңның мэнін оқушылардың қандай дэрежеде түсінгені анықталады. Жете ойланбаған, оның үстіне осыдан 4-5 сабақ бүрын отілген қүрам түрақтылық заңын естен шығарып алған оқушылар 46 г темір сульфиді түзетілетінін айтады. Есептеулер нэтижесінде 44 г темір сульфиді алынып, 2 г темір артып қалатынын корсетеді. Сойтіп, бір мысал арқылы ілгерілі-кейінді отілген екі заң туралы білім мен білік нығайтылады, олардың арасында байланыс тудырылады. Оқушылардың білімін күнделікті есепке алу кезінде сан есептерін шығару алған білімді қолданудың тиімділігін артгыруға комектеседі. «Оттегінің қасиеттерін сипаттайтын реакциялардың теңдеулерін жазыңыз», «Сутеғі асқын оксидінен оттегін алу реакциясының теңдеуін жазыңыз» іспеттес сабақтан-сабаққа қайталанып отыратын біркелкі сүрақтар орнына «4 г күкірт оттеғінде жанғанда неше грамм күкіртті газ түзіледі?» «3,4 г сутегі асқын оксидінен қанша грамм оттегі алынады?» деген есептер оқушыларды ойландырып, жауабын химиялық теңдеуден іздеуғе дағдыландырады. Мүндай сандық мәліметтері молекулалық массаларға еселеніп алынған есептерге уақыт аз кетеді, ауызша шығарылады. Оқушылардың білімін қорытынды есепке алуда, мэселен, жазбаша бақылау жүмыстарында бір сүрақ есеп түрінде берілетіні белгілі. Жаңа сабақ үстінде, бекіту жэне күнделікті сүрау кезінде сан есептерін шығарып машықтанған оқушы қорытынды бақылау жүмыстарын қиналмай орындайды. VIII СЫНЫПТА Ш ЫҒАРЫЛАТЫН ЕСЕПТЕРДЩ типтері
Химиялық формула бойынша есептеулер
Заттың салыстырмалы молекулалық массасын есептеу. 1-есеп. Мыс сульфатының салыстырмалы молекулалық массасын есептеңдер. е ш у і: Заттың салыстырмалы молекулалық массасы зат қүрамына кіретін атомдардың санына кѳбейтілген салыстырмалы атомдық массалардың қосындысына тең, ол жалпы түрде былай ѳрнектеледі: Мг(зат)=Аг(эл і)-Пі+Аг(эл2)-П2+Аг(элз)- Пз+... |