\\Ъ 5 И. Нугыманүлы, Ж. Ә. Шоқыбаев

I	II	II II
III 11
2) элементтердің валенттіліктерін қою NaO			MgO		AlO
	1 жане 2		2 жэне 2		3 жэне 2
3) валенттілік сандарының ең кіші
еселігін табу	2		2		6
4) ең кіші еселікті элементтердің	2:1		2:2		6:3
валенттіліктеріне бѳлу	2:2		2:2		6:2
5) алынған сандарды индекс түрінде жазу Na20				MgO	AI2O3

Біртіндеп алғоритмнің жеке бѳліктері бірігіп қысқарады да, іс жүзінде орындалады. Валенттілік туралы бірінші тақырыпта қалыптасқан ұғым келесі тақырыптарда дамытылады. Бұл тақырыпта валенттіліктің себебі жэне табиғаты түсіндірілмейді. Оқушылар валенттілікті элемент атомының қасиеті деп түсініп, формула бойынша элементтің валенттілігін табуды жэне валенттілікке сүйеніп формула құруды үйренеді.

«Оттегі. Оксидтер. Жану» тақырыбында бірінші кезеңде қалыптасқан валенттілік ұғымы нығаяды. Оқушылар тэжірибелердің нэтижесінде алынған оксидтердің құрамын ернектеп жазуды үйренеді. Элементтердің валенттілік мүмкіндігін іске асыру женінде алғашқы түсінік алады:

ҒеО Ғс20з

Оттегінде жанғанда коміртегі ең жоғары валенттілігін, күкірт тортке тең валенттілігін, темір екі түрлі валенттілігін корсетеді.

«Сутегі. Қышқылдар. Түздар» тақырыбында валенттілік үгымының анықтамасына озгеріс енгізіледі. Активті металдардың қышқылдармен әрекеттесу реакцияларьга талдау қышқылдардан натрий бір атом сутегін, мырыш - екі атом, алюминий үш атом сутегін ығыстыратынын корсетеді. Осыған орай валенттілік бір элемент атомының басқа элемент атомдарының белгілі санын қосып алу ғана емес, қосылыстағы орнын басу қасиеті екені айтылады. Атомдар тобы - қышқыл қалдықтарының валенттілігі жонінде алғашқы үғым беріледі. Қышқыл қалдықтарының жэне металдардың валенттігі бойынша түздардың формуласын қүру алгоритмі түсіндіріледі, жаттығулар орындалады.

«Су. Ерітінділер. Негіздер» тақырыбында оқушылар гидроксотоптың валенттілігі жонінде түсінік алып, негіздердің химиялық формулаларын қүруды үйренеді.

«Бейорганикалық қосылыстардың маңызды кластары жоніндегі білімді қорыту» тақырыбында алдыңғы тақырыптарда валенттілік туралы қалыптасқан білім мен білік кеңінен пайдаланылып жетілдіріледі, жаттыгулар орындау үшін қолданылады.

«Периодтық заң жэне периодтық жүйе. Атом қүрылысы» тақырыбында валенттілік периодтық заңды қорытып шығару үшін пайдаланылады.

R2O R 0 R 2C)3 RO2 R i^ s RO3 К2О7 RH4 RH3 RH2 RH

Валенттіліктің сан мэні элементтің периодтық жүйесіндегі орнына, атомның электрондық қүрылысына тәуелді екені жэне валенттік электрондар жонінде үғым қалыптасады. Валенттіліктің электрондық теориясы бойынша коваленттік жэне электроваленттілік жонінде түсінік беріледі.

II о о + .

HCI Н2 Сі2 NaCl

«Химиялық байланыс заттың қүрылысы» тақырыбында валенттілік жэне химиялық байланыс үғымдары үштастырылады. Кейбір қосылыстардағы элементтердің валенттілігін анықтағанда қайшылықтар байқалады. Мэселен, азот қышқылында азот бес валентті делінеді.

0. 
   Элеқтрондық формуласы
   

..О
H0:N

Электрондық формулаға қарағанда азот оттегі атомдарымен бес электрон жүбы арқылы байланысқан, азоттың сыртқы екінші қабатына он электрон келеді. Екінші электрондық қабатта сегізден артық электрон орналасуы мүмкін емес, оның үстіне азот атомындағы 2s^ электрон жүбын ажырату үшін коп энергия жүмсау қажет. Сондықтан азот қышқылының электрондық формуласы:

О
Н O-N

түрінде жазылады. Азот оттегі атомдарымен үш ковалентті, бір донор-акцепторлы, небары торт байланыс түзеді, сондықтан торт валентті болады, оның қүрылым формуласы:

0. 
   -о -фі.
   

Азоттан басқа да екінші период элементтерінің максимал валенттігі тортке тең. Олардың сыртқы деңгейлерінің 2s және 2р деңгейлерінде химиялық байланыс түзуге қатысатын торт орбиталі бар. Әдетте, валенттілік байланыс түзуге қатысатын сыңар электрондардың.