Қ. Т. Абаева, А. Ж. ҚОжабекова
жүктеу/скачать 5.76 Mb.
|
Көгал шөптерді себуТұқыммен себу –көгал жаратылысындагы ең арзаны. Алайда,көгалды жолдарды салып және қажетті отырғызуларды жүргізіп болғаннан кейін ғана сепкен дұрыс. Көгал шөпті тұққымнан себудің артықшылықтары: өсімдіктер өмірінң бірінші кезеңінен сол аумақтың табиғи- климаттық жағдайларына бейімделеді ; көгал шөптерінің қоспалары арамшөптерден және басқа да өсімдіктердің тұқымдарынан таза болады;. қандай көгал шөпті сатып алатындығы айқын белгілі болады; -рулондық көгалға қарағанда себілген көгалдар ұзақ өседі Көгал шөпті тұққымнан себудің кемшіліктері: тұқым отырғызу үшін топырақты міндетті түрде дұрыстап дайындап алу керек, арам шөпті жұлып тастау керек, өйткені олар бірінші кезеңде жайсыздық тудырады. жас өсімдіктерге көп қауіп төніп тұрады (құс, айуанаттар және т.б.) сол себептен қосымша шаралар қолдану керек. егістен кейін көгалдың отырғызылғанына бір апта өтеді, осы уақытта жатпай-тұрмай дұрыстап күтім жасау керек. (қырқу және су құйу т.б.) Көгал шөптерін себудің бірнеше уақыттары болады:көктемде,жазда,күзде тіпті қыста қардың үстіне. Олар бір бірімен тығыз байланысқан әр түрлі фаторларға: топырақ жағдайы және түрі,климаттық жағдайлар,сауру мүмкіндігі және тұқымның сапасына тәуелді.Көгал шөптерін себуге ең қолайлы уақыты – көктем немесе ерте күз,топырақ жылы және ылғал мол болады. Сәуір – көгал шөптің тұқымының себу үшін қолайлы уақыт, бірақ көгалды күту кезінде қиыншылықтар туы мүмкін. Жазда себілген көгал шөптер баяу өседі және де бір қалыпты өспегендіктен ашық жерлерге арам шөптер өсіп кетеді. Көгалды бүкіл жаз бойы күнделікті суарылса қатты ыстық күндерде де себуге болады. Ерте күздік сеппелердің басты артықшлығы арам шөптерден таза болады. Арам шөптер шықпастан бұрын астық дақылдардың тамыры қатайып үлгереді.Қысқа қарай тұқым сеппеген дұрыс,себебі тұқымның көбісі үсіп кетеді. Көгалды себуді аяз түспей тұрып 45 күн бұрын тоқтауға тиіс. Тұқымның сапасы және оны жақсарту тәсілдері. Тұқымдарды алмас бұрын оның сапасына мән беру қажет. Жақсы тұқымдар ірі және артық қоспаларсыз болады. Бірінші класс - бұл ең жақсы тұқымдар. Оларды тұқымдануға және селекцияға қолданылады. Екінші және үшінші класс тұқымдар ыкөгал өсіруге қолданылады. Тұқымдарды сақтаған уақытта олардың шығымдылығы 1-2% төмендейтінін ескеру қажет. Алаңдағы көгалдық тұқымның шығымдылығын арттыру үшін фунгицидтармен (ТМТД 3-4 кг/т) және де басқада биологиялық белсенді препараттармен өңдеуге кеңес беріледі. Ет және тері өндірісінің қалдықтарынан жасалатын биологиялық препараттар «Строл» және «Белги» . Бұл препараттар өсімдіктің бойын белсенді өсуін қадағалайды және ауру туғызғыштардан қорғайды. Тұқсым себу мөлшері. Тұқым себу мөлшері әр түрлі факторларға тәуелді, климаттық және топырақ факторларына, өсімдіктің биологиялық қасиеттеріне және тұқым сапасына, көгалды өсіру мақсатына. Себуге көгал шөбінің орта есеппен 30-50 г/м.кв. қажет. Жеңіл (құм, құмайтты) топырақтарда тұқым салмағы аз - 30-40 г/м2, ал ауыр (батпақты,сазды) топырақтарда- 40-50 г/м2. Нормадан асырған жағдайда себілген тұқымдардың барлығына қоректік заттар және ылғал жетіспегеннен әлсіз болып өседі. Әр 1м2-ге 30-50 г тұқым себу керек. Егерде тұқымды берілген мөлшерден аз болса тұқымдардың шығымы аз болады және көгал сирек болады. Себілген тұқымның мөлшері бірінші жылы көгалдың қалыптасуына және өсу жылдамдығына әсер етеді. Көктемгі уақытта сапалы және жылдам көгал өсіру үшін көп мөлшерде қолдануға болады. Ал,күзде ерте көктемгі сеппелерден екі есе аз болу керек. Осындай азайтудың арқасында тұқымдар жақсы және қысқа төзімді болып өседі. Шалғынды жерлерде тұқымның себу мөлшерін 30%-ға, ал спорттық және партерлі көгалдарға -20% азайту керек. Көгал шөптерін себу. Егістің біркелікілігі – бұл жақсы шөп жабындысын алудың негізі болып табылады. Қоспа шөптермен тұқымдар себілер алдында араластырылады. Ірі және ұсақ тұқымдарды бөледі,бірінші ірі тұқымдарды содан кейін ұсақ тұқымдарды себеді. Себуді жел жоқ тұнық күні жүргізу керек. Сепкен уақытта жоғарға бөлігі құрғақ,ал,төменгі бөлігі ылғал болу керек. Себер алдында жоғарғы бөлігіне аздаған мөлшерде (15-20 г/м.) кез келген комплексті тыңайтқыштарды салуға болады. Тқұымды топыраққа енгізу. Тұқымды тереңге енгізіп қажеті жоқ,тек топыраққа еніп тұрса жеткілікті. Тұқымды енгізу тереңдігі 0,3-1,5 см. Тұқымды енгізгеннен кейін тырмалау керек. Сеппелерді мульчерлеу. Себілген тұқымдарды жел ұшырып немесе құстар шұқып кетпеу үшін биіктігі 1,5-2,0 см болатын бір қабат топырақпен немесе шымтезекпен жабу керек. Себу жүргізілгеннен кейін оны арамшөптер қосылмаған қарашірікпен немесе шымтезекпен мульчерлеу керек. Бұқ тұқымдардың тез өсіп шығуын қамтамасыз етеді. Себілгеннен кейін мульчерлеу сапалы көгал алудың тиімді және әсерлі әдісі болып табылады. Ең жақсы көрсеткішті екі рет мульчирлегенде алуға болады,ол кезде бірінші рет мульчирлегеннен кейін топырақты тығыздайды және әр мульчидің қабаты 0,5 см болу керек. Суғару. Көгал себудің ең соңғы шарасы – суғару. Оны тек кешке суғару керек, себебі, буланған су шөпке кері әсерін тигізу мүмкін. Сепкеннен кейін және өскіндер шыққанға дейін топырақты ылғалды болған дұрыс. Алғашқы айда оны күн ара суғару керек. Құрғақ және ыстық күндері өсімдіктерді күнде суғарудың маңызы көп. Қатты құрғақшылықта барлық өскіндер шыққанша күніне екі рет суғарған жөн. Күзгі уақытта себілген тұқымдарды көп суғарудың қажеті жоқ егер жаңбырлы болса,ал герде құрғақ болса кешкі уақыттта суғару керек. Су топырақтың 10-15 см тереңдігіне дейін жету керек. Тамыр жүйесі қатайғанға дейін жас көгалды ұқыптап күту керек. Автоматталған тамшылап сеуіп суғарғаратын қолданған жөн. Бұл жағдайда топырақ шайылмайды. Салқын күндері жылытылған сумен суарады. Бірінші шабу жұсмыстары. Шабынды шөп 6-7 см болған кезде алғашқы кесу жүргізіледі. Негізінен шөпті 75 мм болғанша тиспеу керек, ал кейін сол шамаға жеткенде көгал біркелікі болу үшін кеседі. Бірінші шабуды шөп 10 см-ге жеткенде жасалады. Әр шабылған шөп 3см кем болмауы керек. Жаңа шөп шабындыларына алғашқы 2-3 есуді қолмен жүргізілген жөн, себебі шымдауыттары әлі қатаймаған. Бірінші кесуді шөп 12-15 см және құрғақ күні жасайды. Кесілген шөпті топырақ бетіне қалдырады,оның қалдықтары органикалық заттар болып қалады. жүктеу/скачать 5.76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|