05В011000 «Физика» мамандығы бойынша оқитын 3 курс студенттеріне арналған

I=2l/П (32)

Кері кернеу U=2E

65-суретте екі жарты периодты түзеткіштің көпірлік схемасы кескінделген. Онда терт вентиль бар. Бірақ Миткевичтің схемасынан оның айырмашылығы күштік трансформатордың екінші реттік обмоткасының орамдар саны екі есе аз болатындығында. Кері кернеу түзетілген кернеудің толықсуын тегістеу үшін тегістеуші фильтрлер қолданылады. Олардың ең көп тарағаны - индуктивті-сыйымдылық фильтрі (66, а-сурет). Қонденсатордың тегістеуіш әрекеті мынада: түзетілген токтың жарты периодының бірінші ширегінде ол зарядталады да, ал екінші ширегінде ток қабылдағышқа разрядталады (67-сурет). Сонда түрақты қүраушы біраз артады. Ферромагнит ерекшелі дроссельдің индуктивтілігі күшті. Жарты периодтың бірінші ширегінде дроссель индукциясының э.қ.к. токқа қарсы бағытталған; жарты периодтың екінші ширегінде тізбектегі ток азаяды, индукцияның э.қ.к. бұл кезде токпен бағыттас болады да, оны қолдайды.

Реостатты-сыйымдылықты фильтр (66,6-сурет) айнымалы құраушының кернеуі резистор (R) мен конденсаторға (С) бөлінетін принцип негізінде жұмыс істейді, Өйткені конденсатордың айнымалы токқа кедергісі аз, демек, оның қысқыштарындағы (RJIC қысқыштарында да) айнымалы кернеу мардымсыз болады

66-сурет. Тегістеуші фильтрлердің схемалары:

а - индуктивті-сыйымдылықты,

б - реостатты-сыйымдылықты,

в - резонансты

67-сурет. Конденсатордын тегістеуші әрекеті.

67-сурет. Газотровды түзеткіштің схемасы.

Мұндай фильтрлер' шағын қуатты түзеткіштерде пайдаланылады.

Резонансты фильтрде (66, e-сурет) L, С контуры толықсу жиілігіне келтіріледі де, резонансты жиілік тогына үлкен кедергі жасайды.

Газотронды түзеткіштің тегістеуші фильтрінің ерекшелігі оның конденсатордан емес, дроссельден басталатындығы (68-сурет). Өйткені фильтрдің кірісінде конденсатор тұрған болса, онда газотрон арқылы зарядтық токтың өте зор импульсы өткен болар еді, ал бұл катодты газдың он иондарымен интенсивті атқылауға әкеп соққан болар еді.

Екі жарты периодты түзету үшін ендіріс екі анодты кенотрон түзеткіштер шығарады. Әдетте электронды тетікті лампылардың қыздырылатын қыл сымдарын қоректендіру үшін түзеткіштін күштік трансформаторының қосымша обмоткасы болады. Түзеткішті мүмкін болатын қысқа тұйықталудың зардабынан сақтау үшін трансформатордың бірінші реттік тізбегіне балқығыш қорғағыш қосады (69-сурет).

69-сурет. Кенотронды түзеткіштің схемасы.

Алайда, мұндай схемаларда әрбір вентильдегі максимал кері кернеу барлық жоғарылатушы обмоткалар кернеуінің амплитудалық мәніне жетуі мүмкін. Бүл дәл осы схеманың кемшілігі болып табылады, ал ол оны жоғары кернеу кезінде пайдалануға кесірін тигізеді. Аса көп емес, 10-5-20 ма шамасындағы жүктік токтарда жоғары кернеулі түзетілген ток алу үшін көбейткішті түзеткіштер схемасын пайдаланады. Оларда шала өткізгішті диодтар кеңінен қолданылады, сондықтан олар шағын және механикалық беріктігі арттырылған болады.

6. Вакуумдық триодтар

Американдық Ли де Форест 1906 жылы үш электродты лампы жасады. «Аудион» деп аталған бүл лампы үшін оған 1907 жылы патент берілді.

Қазіргі кезде вакуумдық триодтар (70-сурет) жоғары жиілікті тербелістерді күшейту және генерациялау үшін кеңінен қолданылуда. Әлдеқайда жетілдірілген лампылардың (тетрод пен пентодтар) пайда болуына қарамастан, радиотехниканың қайсыбір салаларында триодтар таптырмайтын прибор болып шықты. Мысалы, өте қуатты тербелістерді генерациялау үшін хабарлаушы тетіктерде арнаулы қуатты генераторлық триодтар қолданылады (70,а; 70,6; 70,в-суреттер).

Қабылдағыштар мен телевизорларда триодтар стеродиндер (жоғары жиілікті тербелістердің шағын қуатты генераторлары) ретінде және төменгі жиілікті кернеуді күшейту үшін пайдаланылады.

70-сурет. Триодтың құрылысы:

1 баллон; 2 цоколь; 3 контактілік спрақтар (штырьлар); 4 кілт; 5 тұғыр; 6 бекітетін детальдар; 7 катод; 8 анод; 9 басқарушы тор.

Сондай-ақ триодтар радно-локацияда, радионавигацияда, радиоастрономияда, әр түрлі арнаулы импульстық схемаларда, кернеу мен ток импульстарын қалыптастыру тізбектерінде, сондай-ақ өлшеу техникасында, мысалы, дәлдігі

70,6-сурет. ГК-3000 типті генераторлық лампы:

1 анод; 2 анодты ұстап тұратын стерженьдер; 3 стерженьдерді (2) лампының баллонымен бекітіп тұратын серіпполі тостағанша; 4 тор; 5 тордың шығысы; 6 катод; 7 катодты тартып тұратын серіппе, 8 серіппе (7) металл табақшаның арасындағы изолятор. Жоғары класты лампылы вольтметр-приборларда, қолданылады.

Ең қарапайым вакуумдық жанама триодтардың біреуінің құрылысы 70, а; 70, б; 70, суреттерде көрсетілген. Оның диодтан айырмашылығы - басқарушы торының барлығы. Лампылардың атқаратын қызметіне қарай катодтары тікелей және жанама болып келеді. Триодтын, екі негізгі жұмыстык, режимі болады: жұмыстық режимі (немесе лампының анодтық тізбегінде жүктік резистордың болуына (71-сурет) қарай жұмыс режимі және лампының жүктік резисторы жоқ кезіндегі статикалық режимі. Статикалык режимде

Uа = Еа (33)

және жүмыстық режимде

Ua = Ea-IaRa (34)

II тарауда айтылғандай, лампының анодтық тогына торлық және анодтық кернеу де әсер етеді. Анодтық токтың торлық және

70,в-сурет.

1 анод; 2 шыны баллоң; 3 тор; 4 тор оралған траверсалар; 5 катодты торға қарағанда бір келкі ұстап тұратын изолятор; 6 катод; 7 центрлеуші стерженнің (8) ұшы орын ауыстырып тұратын изолятор.

71-сурет. Жұмыс режиміндегі триод.

анодтық кернеуге тәуелділігін көрсететін шамалар триодтың параметрлері деп аталады. Олардың ішіндегі негізгілері: характеристиканың тіктігі, айнымалы токқа жасалатын ішкі кедергі, күшейту коэффициенті және өтімділік.

Күшейту коэффициент:

M=U/I

(Iа = const болғанда). (35)

Күшейту коэффициенті анодтық тоққа торлық кернеудің өзгеруі анодтық кернеудің өзгеруіне карағанда, неше есе күштірек әсер ететінін көрсетеді. Әр түрлі триодтарда, олардың конструкциясына қарай, күшейту коэффициентінің шамасы 4-тен 100-ге дейін болады.

Характеристиканың тіктігі анодтық кернеу өзгермей, торлық кернеудің өзгеруі бір вольтқа тең болғанда лампының анодтық тогы қаншалықты өзгеретінін көрсетеді:

S=I/U (36)

(Ua = const болғанда).

Триодтардың көпшілігі үшін S=(l-i-20) ма/в Ішкі кедергі R=U/I, (37)

(і/т = const, болғанда).

Бұл шама триодтарда бірнеше жүздеген және мыңдаған омға жетеді. Бұл параметрлердің бәрі де мына тәуелділікпен байланысты екенін байқау қиын емес: M=S/R (38)

Күшейту коэффициентов кері шама лампының өтімділігі деп аталады. Ол:

D = 1/M (39)

Сөйтіп, өтімділікті анодтық токты бірдей өзгеріске келтіретін торлық кернеудің өзгеруінің (AUT) анодтық кернеудің өзгеруіне (AUa) қатынасы ретінде анықтауға болады. Қазіргі кездегі триодтарда

D= (0,25-0,01).

Триод параметрлерін бірнеше анодтық немесе анодты – торлық характеристикалар тобы (үйірі) негізінде графикпен анықтауға болады. 72-суретте әр түрлі екі торлық кернеу кезінде алынған екі анодтық характеристика көрсетілген. Олардың біреуінің түзу сызықты участогынан А нүктесін белгілеп, ол арқылы абсцисса мен ордината осьтеріне параллель түзу жүргіземіз. Сонда ADB характеристикалық үшбұрыш аламыз. Осы үшбұрыш арқылы лампының параметрлерін анықтауға болады:

M=U=U-U/U-U

72-сурет. Триодтың пара-метрлерін графикпен анықтау.

Вакуумдық триодтар да диодтар сияқты маркирленеді, бірақ белгілеудің екінші элементі С (триод) немесе Н (қос триод) әріптері болып келеді. Бірнеше жылдан бері триодтардың тіктігін арттыру жөнінде жұмыстар жүргізіліп келді. Өйткені лампының күшейткіш қабілеті, сондай-ақ телевидениеде, радиолокацияда, автоматикада және басқа мақсаттар үшін қолданылатын әр түрлі электрлік импульстарды аз бұрмалап күшейту мүмкіндігі оның характеристикасының тіктігіне байланысты. Бұл сияқты тіктігі арттырылған лампыларға тіктігі 20 ма/в шамасындағы 6СЗП және 6С4П мен тіктігі 45 ма/в 6С15П триодтары жатады.

Лампылар тағы да бірнеше параметрлерімен: қалыпты қоректендіруші кернеуінің шамасымен, эмиссия тогымен, қызмет ету мерзімімен, анодта шығындалатын максимал рүқсат етілетін қуатымен, электродтар аралық сыйымдылықтық мәнімен және баска мәліметтермен сипатталады.

7. Тиратрондар

Тиратрон - қыздырылатын катодты, анодты және басқарушы торлы газ толтырылған триод. Доғалық разрядты тиратроны ың қыздырылатын катоды болады, ал басқарушы торы тесіктері бар металл диск түрінде жасалады (73-сурет).Тиратронның жұмыс істеу принципі жағынан вакуумдық триодтардан

73-сурет. Тиратроиның құрылысы:

1 катод; 2 жылулық экран; 3 Top; 4 анод; 5 цоколь; 6 баллон.

бір ғана өзгешелігі бар. Ол тиратрон торындағы кернеу, катод пен анод арасында газ разряды пайда болғаннан кейін, анодтық токты басқармайтындығы.

Алайда, тордағы теріс кернеудің шамасын өзгерте отырып, тиратронның жағу кезеңін басқаруға болады. Бұл заңдылық тиратронның іске қосылу характеристикасын көрсетеді (74-сурет). Сөйтіп, тиратронда тор тек анодтық токты қосу қызметін ғана атқарады. Сондықтан тиратрондар мол токты тізбектерді қосатын шағын қуатты релелер ретінде қолданылады. Тиратронды сөндіру үшін анодтық тізбекті ағыту керек немесе анодтағы кернеуді төмендету қажет. Солғын разрядты тиратронда (суық катодты) анод пен катод арасына, іске қосатын анодтың немесе жандыру электродының торы деп аталатын, үшінші электрод қойылады (75-сурет). Электродтар арасындағы қашықтық және газ қысымы катод пен тор арасындағы разряд, анод пен катод арасындағы разрядқа қарағанда, әлдеқаида төмен кернеуде паида болатындай етіп, ал анодтың жеткілікті кернеуі бол-ран кезде разряд соған ауысатындай етіп таңдап алынған.

74-сурет. Тиратронды іске косу характеристикасы.

75-сурет. Суык катодты тиратрон:

1 анод; 2 екінші тор; 3 бірінші тор; 4 катод.

Суық катодты тиратрондардың.анодтық тогы доға-лық разрядты тиратрондардың анодтық тогына қа-рағанда, әжептәуір аз, бірақ олар үнемді, қыздыру қыл сымын қоректендіру үшін электр энергиясын шығындауды керек етпейді.

Тиратронның жағу кезеңін өзгерте отырып, түзетілген токтың орташа мәнін кең аумақта реттеуге болады. Бүл тиратрондарды түзеткіш тетіктерде және түрлі өндірістік процестерді реттеуші автоматика схемаларында, сондайақ ара тәріздес немесе тік бұрыш формалы электр импульстары генераторларында пайдалануға мүмкіндік береді. Қуаттары әр түрлі (10 вг-тан ондаған киловатқа дейін) және конструкциясы әр түрлі: шыны және металл баллонды инертті газдармен, мысалы, аргонмен немесе сынап буымен, толтырылған тиратрондар шығарылады.

Тиратрондарда газдың иондануын жойып, разрядты тоқтату үшін біраз уақыт керектігінен туатын инерттілік оларды өте жоғары жиілікте қолдануға мүмкіндік бермейді.

Тиратрондардың маркирленуі мынадай элементтерден тұрады: бірінші Т әрпі тиратрон дегенді, екінші «Г» немесе «X» әріптері газ толтырылғандығын немесе суық катодты екендігін, үшінші әріп «И» импульстылығын, бүтін сан прибордың рет санын көрсетеді, одан кеиінгі бірінші ондық сан анодтык, ең үлкен орташа токты (ампермен) көрсетеді, ал екінші ондық сан кері кернеу амплитудасының шамасын киловольтпен керсетеді.

8. Транзисторлар

Транзистор деп атқаратын қызметі мен характеристикасы электрондық күшейткіш лампыға ұқсас шала өткізгішті үш электродты приборды айтады.

Қазіргі кезде радиоқабылдағыштардың, сондайақ ғылми зерттеулерде және халық шаруашылығында кеңінен қолданылып жүрген басқа да радиотехникалық тетіктердің барлық электрондық лампыларының функцияларын айтарлықтай атқара алатын транзисторлардың көптеген конструкциялары бар.

Транзисторлардың электрондық лампылардан негізгі артықшылығы: олардың өте үнемділігі (п.э.к. өте жоғары болуы арқасында қоректендіру тізбегінде қуаттың аз шығындалуы), қызмет ету мерзімінің ұзақтығы (қызмет ету мерзімі электрондық лампылардан ондаған есе артық), электрондық лампыларға қарағанда әлдеқайда кішкене (шағын) транзисторлардың кейбір түрлерінің көлденең қимасы бірнеше миллиметр ғана болады. Транзисторлардық осы ерекшеліктері оларды электрондық лампылардық орнына қолданғанда радиоаппаратуралардың аумағын кішірейту және эксплуатациялық шығынды кеміту, оның жұмысының сенімділігін арттыруда зор эффекті береді.

Алайда, транзисторлар әзірше электрондық лам-пыларды толық алмастыра алмайды. Өйткені, біріншіден, олар жиілігі өте жоғары тізбектер үшін жарамсыз, екіншіден, тым әлсіз сигналдарды аса жоғары күшейткен кезде, электрондық лампыларға Караганда, бүлардың өзіндік шуы әлдеқайда күшті болады.

Қазіргі кезде тиянақты жұмыс істемейтін болғандықтан, нүктелік транзисторлар шығарылмай, тек жа-зық транзисторлар ғана жасалып шығарылады. Алғашқы жазық кристалл триодтардың жұмыс теориясы мен конструкциясьш 1949 жылы Америка ғалымы В. Шокли жасады. Шала өткізгішті приборлардың 776-сурет. Жазық транзистордьщ құрылысы:

1 эмиттерлік аспа; 2 кристалл ұстағыш; 3 шала өткізгіш пластина; 4 коллекторлық аспа; 5 өтпе изолятор; 6 коллектордың шығысы; 7 базаның шығысы; 8 эмиттердің шығысы.

Транзистордың құрылысы 76-суретте көрсетіл-ген.

77-сурет. Транзисторды қосу схемасы:


а ортақ базамен (ОБ); б ортақ эмиттермен (ОЭ); Ортақ колектордың мен физикасы мен техникасын дамытуда А. Ф. Иоффе, Н. Д. Папалекси, Б. И. Давыдов, И. Е. Тамм сияқты совет ғалымдарының сіңірген еңбектері аса зор.

Вакуум триодтағы сияқты эмиттер катодтың, база тордың, коллектор анодтың ролін атқарады. Транзисторды қосудың бір-бірінен өзгеше негізгі үш схемасы бар (77-сурет), олар: ортақ базалы (ОБ), ортақ змиттерлі (ОЭ) және ортақ коллекторлы (ОК). Бұл схемалардың әрқайсысы үшін негізгілері кірістік токтың кірістік кернеуге және шығыстағы токтың триодтың шығысындағы қысқыштардағы кернеуге тәуелділігін көрсететін кірістік және шығыстық характеристикалары болып табылады. Мысалы, ОБ схемасы үшін кірістік характеристика коллектор-база кернеуі өзгермей тұрғанда, эмиттер тогының эмиттер база кернеуіне тәуелділік графигі болып саналады; яғни:

(UK6 =const болғанда),

ал шығыстық характеристика бұл мына тәуелділік графигі:

І =f (U) (U=const болғанда),

78-суретте ОБ схемасы үшін кірістік және шығыстық характеристикалар тобы көрсетілген. 78,а-суретте көрсетілгендей, ІІкб = 0 болғанда, кірістік характеристика қоректендіруші ток көзін тура қосқандағы р — п ауысудың қалыпты вольт-амперлік характеристикасы ретінде есептеледі, коллектор-база кернеуі артқанда характеристикалар жоғары өрмелейді. Шығыстық характеристикалар тобы бойынша коллектор тогы эмиттер тогына өте байланысты да, ал оның коллектор-база кернеуіне байланыстылығы аз деп қорытуға болады (78, б-сурет).

Транзисторлар ток бойынша статикалық күшейту коэффициентімен сипатталады. ОБ схемасы үшін бұл коэффициент мынаған тең:

а=I/U>U.6>t.i,6*O

(I =.const болғанда), ал ОЭ схемасы үшін UKB= const болғанда, B=I/I

78-сурет. Транзистордың кіріс (а) және шығыс (б) характеристикалары.

бұл екі шама өзара мынадай тәуелділікпен байланысқан:

B=a/a-1

Кернеу бойынша күшейту коэффициент»

K=U/I

(42,ә)

K=P/P=k*k

Транзистор параметрлеріне бұларға қоса кіріс және шығыс кедергілер, коллекторда шашырау қуаты, жұмысшы жиіліктердің интервалы, меншікті сыйым-дылық жатады.

Эмиттерлік ауысу кедергісі (гэ), коллекторлық ауысу кедергісі (гк) және базаның кедергісі (гб) транзистордың бірінші реттік параметрлері деп аталады. Екінші реттік параметрлердіц бірнеше система-лары бар.

Ең көп тарағаны гибридтік параметрлер деп ата-латындары, олар: кірістік кедергі үшін( U=const) болғанда,

h=U/I

ток бойынша күшейту коэффициенті үшін U2 = const, болғанда, Һ2\ = I/I

шығыстық өткізгіштік үшін (і = const) болғанда, Һ22 =U/U

Транзисторлар шала өткізгішті диодтар сияқты маркирленеді, тек белгілеудің екінші элементіне Т (транзистор) әрпі жазылады.

9. Көп электродты және ұластырылған электрондық лампылар

Көп электродты электрондық лампылар деп катодтан, басқарушы тордан және анодтан басқа, қосымша электродтары, әдетте торлары бар лампыларды айтады.

Вакуумдық триодтардың электрод аралық сыйымдылығы едәуір болғандықтан күшейту коэффициенті аз болады. Олардың бүл кемшіліктерін жою үшін басқарушы тор мен анод аралығына қосымша экрандық тор қойылады (79-сурет). Бұл тор анодтық кернеудің анодтық токқа әсерін әлсіретеді, лампының

79-сурет.

а тетродты қосу схемасы; б анодтық және экрандық токтардың графиктері.

өтімділігі азаяды, ал күшейту коэффициента (және ішкі кедергі) артады. Лампының электродтар аралық сыйымдылығы азаяды, ейткені «басқарушы тор анод» участогында бір-біріне тізбектей жалғанған екі конденсатор («басқарушы тор экрандық тор» және «экрандық тор анод») тұрғандай болып шығады.

Алайда, мұндай төрт злектродты лампыларда (тетродта) анодтық кернеудің кейбір мәндерінде динатрондық эффект деп аталатын ұнамсыз құбылыс байқалады. Ол құбылыстьщ мәні мынада: электрондар анодқа соғылып, одан екінші реттік электрондарды (екінші реттік эмиссия) жұлып шығарады, ал олар оң зарядталған экрандық торға тартылып, экрандык, токты арттырады, ал оның есебіне анодтық ток кемиді (79,6-суретте АБ участогы).

Екінші реттік электрондарды кері анодқа теуіп тастау үшін және олардың экрандық торға жолын кесу үшін анод пен экрандық тор арасына катодпен жалғастырылған үшінші тор динатронға қарсы тор орналастырылады (80-сурет). Мүндай бес электродты лампы пентод деп аталады. Үшінші тор да экрандаушы әрекет ететіндіктен, тетродқа қарағанда пентодтың күшейту коэффициенті кепте, ал электрод аралық сыйымдылығы аз. Пентодтың күшейту коэффициенті бірнеше мыңға жетеді, триодта бұл 100-ден аспайды, тетродтарда не бары бірнеше жүзге ғана жетеді; пентодтың ішкі кедергісі миллион омға дейін жетеді.

80-сурет. Пентодты қосу.

Динатрондық эффектіні басқа жолмен де жоюға болады. Сәулелік тетродтарда катодпен жалғасқан арнаулы сәуле шығаратын пластиналар болады, сонымен бірге басқарушы және экрандық торлар бір-біріне қарама-қарсы орналасқан. Осының нәтижесінде электрондар анодқа тығыз ағынмен ұшады, ал олардың кеңістіктік теріс заряды анодтан жұлып шығарылған екінші реттік электрондарды анодқа қайыра теуіп тастайды (81-сурет).

Радио тетіктерде арнаулы мақсат үшін басқарушы екі торы бар көп торлы лампылар қолданылады. Мұндай лампыларға гексодтар (алты электродты лампылар) және гектодтар (жеті электродты лампылар) жатады. Бір баллонға екі, үш және терт лампылар үйлестірілген, ұластырылған лампылар да кең таралып жүр (82-сурет). Қөп электродты және үластырылған электрондық лампыларды қолдана отырып, радиотех никалық тетіктерді әжептәуір шағын етіп жасауға және олардың сапалық характеристикаларын жақсартуға болады.

8l-сурет. Сәулелік тетрод:

1 анод; 2 сәуле түзетін пластина; 3 экрандық тор;

4 катод; 5 басқарушы тор.

82-сурет.

Ұластырылған лампы:

а қос диод; б қос триод; в диод-триод; г риод-пентод.

Электрондық приборлар сан алуан злектр тізбектерін автоматты түрде қосатын, ажырататын немесе ажыратып-қосатын әр түрлі реле қондырғыларда кеңінен қолданылады. 83-суретте реленің карапайым схемасы келтірілген. 83, а-суретте көрсетілген вакуумдық триодты реле былай жұмыс істейді. Қалыпты жағдайда лампының торына лампы жабық болатындай теріс кернеу беріледі. Егер К кілтті ажыратсақ, онда лампының анодтық тізбегінде ток пайда болады да, Р реле іске қосылады, сонда осы схемада қызмет атқарушы механизм ретінде пайдаланылған Л лампысы жанады.

Тиратронды реледе (83,6-сурет) Л лампысы тікелей анодтық тізбекке қосылған, өйткені тиратрондық анодтық ток вакуумдық триодқа қарағанда әлдеқайда көп. Тиратронды жағу R потенциометрдің кемегімен орындалады. Оны К кілтінің көмегімен анодтық тізбекті үзу немесе анодтық кернеуді барынша төмендету арқылы сендіруге болады. 83,6-суретте транзисторлы реле схемасы керсетілген. Реле К кнопкасын басқанда іске қосылады.


11. Күшейткіштер

Күшейткіш деп электрондық лампылардың немесе транзисторлардың көмегімен басқа ток көзі энергиясы есебінен электр кернеулерін және токтарды күшейтетін тетіктерді айтады. Күшейтілетін тербелістердің жиілігіне байланысты күшейткіштер мынадай түрлерге бөлінеді:

Радио жиілігі диапозонындағы тербелістерді күшейтетін, яғни радиосигналдарды немесе аралық жиілік тербелісін тікелей күшейтетін, жоғары жиілікті күшейткіштер.

Тербелістерді ең төменгіден бірнеше мегагерцке дейінгі кең белдеуде күшейтетін бейне күшейткіштер немесе импульстық күшейткіштер (мысалы, телевизиялық қабылдағыштардағы кескін сигналдарын күшейткіштер); Дыбыс жиілігі тербелістерін күшейтетін төмен жиілікті күшейткіштер. Бұл күшейткіштер кез келген таратқыш және қабылдағыш радиоцентрлерінің, телецентрдің, радиоқабылдағыштың, телевизордың, магнитофонның, радиограммафонның және басқа дыбысты қайыра шығаратын және дыбысты жазып алатын қондырғылардың құрамды бөлігі болып табылады.

Кернеулердің және токтардың қандай да болса баяу өзгерістерін күшейтуге арналған тұрақты ток күшейткіштері. Электрондық күшейткіштер вакуумдық, электрондық лампыларда немесе транзисторларда құрастырылады. Бұл мақсат үшін тиратрондар жарамсыз, өйткені бұл лампылардың анодтық тогының шамасын тордын, көмегімен басқаруға болмайды.

Вакуумдық триодтың күшейткіш әрекетін қарастырайық (84-сурет). Торлық кернеу жоқ кезде лампы арқылы түрақты анодтық ток жүреді. Енді торға айнымалы кернеу (UT) берейік. Оң жарты периодта анодтық ток кенет артады, ал теріс жарты периоды кемиді. Торлық кернеудің аздаған өзгерісінің өзі анодтық токты едәуір өзгертетінін еске алайық. Лампының анодтық тізбегінен толықсыма анодтық ток өтеді, ал ол жүктік резисторда (R а) кернеуді төмендетеді. Бүл кернеудің айнымалы құраушысын бөліп алу үшін тізбекке өткінші конденсатор (Сө) қосады. Айнымалы кернеудің амплитудасы (Uшығ) кірістік сигнал амплитудасынан (Uс) әлдеқайда көп және лампының күшейту коэффициенті мен анықталады.