1- дәріс Тақырыбы: Психофизиология пәніне кіріспе Сұрақтары: Психофизиология пәні. Жүйке жүйесінің ролі мен маңызы
Тақырыбы: Психофизиологияның қазіргі зерттеу әдістері
жүктеу/скачать 144.64 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жүйке клеткаларының импульсті белсенділігін тіркеу. Электроэнцефалография. Магнитоэнцефалография. ЯМРИ
| Тақырыбы: Психофизиологияның қазіргі зерттеу әдістері
Сұрақтары: Қазіргі психофизиологиялық зерттеу әдістері жайлы түсінік. Жүйке клеткаларының импульсті белсенділігін тіркеу. Электроэнцефалография. Магнитоэнцефалография. ЯМРИ Психологиялық әдістер мен психологиялық ерекшеліктері зерттеу тәжірибесінде - ауруларды зерттеді, олардың өзіне тән– жалпылығы мына категорияларында белгіленген, биік жекелік және қызу үрейлілігі сияқты, әрекет- құлықтың ригидтілігі, қайратты бақылауы да жоғары дәрежелі сезімдердің үстінде болғанымен сезімдердің көрінуінде анығырақсыз, олардың ішкі дау барысында- ақылы төмендейді де стресстік күй-жағдайға ұшырайды. Барлығы «осындай жағдаяттарға түсу себептерін өздерін күнәландыру» туралы дезадаптациясы әлеуметтікте күшейтілген ауру ремиссиясы дәуіріне төмендейтіннің қайталану дәуіріне тән. Осындай ерекшелікке мынандай болжамды айтуға рұқсат етілді, қайталануды- адамның әлеуметтік бейімделуі бұрынғы қалпына келуі ауру дәуірінде байқалады (Косенков,2000). Негізінде бұларды бақылаулары көрінуі бойынша- патологиялық болжамы келесі қисынға келген болатын (Косенков,1997,2000). Әлеуметтік бейімделу өлшемімен ми функционалды асимметриялық артуынан болады, оны айқын шекаралар кесіп өтпейді де көрсетілгеннің барлығы сын аймақ сияқты көрінеді. Әлеуметтік дезадаптация оқиғасында, ми функционалды асимметриясы сын аймаққа кешіп өтеді, көрінуі бойынша сол уақытта патологиялары байқалады, организмнің ең функционалдығы асимметриялық- физиологиялық жүйелерінің жұмысын келесімен өзгертуін сын аймақтың бойымен қоса жүреді. Мына ремиссияны- патологияға ертіп әкеледі де ағымы әр түрлі ұзақтығымен бола алады. Әр түрлі теориялық конструкторларының (құрастырушыларының) дәлелдеуінше, бірыңғай ерекшеліксіз факторының дамуы- аурулардың барлығында ми функционалды асимметриясы туралы ұсыныстар қолданылады. Осы алекситимии концепциясы әлсіздіктерге және іздеу белсенділігі төмендерге тәуелді. Алекситимия психологиялық симптом комплекстері- когнитивті, аффективті және әрекет- құлықтық деңгейлеріне ұсынылған. Алекситимиялық конструкторында мынандай маңызды ерекшеліктерімен келеді: идентификациялық қиындықтарында мен өздерінің сезімдерінің суреттеулерінде; сезімдердің дифференцациясына қабілетсіздік мен дене түйсіктердің қабілетсіздігі; когнитивтігі стилінде елестетуі ригидтілік сияқты нақтылық жеткіліктіліксіздігі (Семенова,1993). П.Сифнеосаның алекситимиялық концепцияға сәйкес (Коростелева, Ротенберг 1993), когнитивті- аффекттивті бұзу сферасына, аффекттік вербальдық қабілеттілігінін төмен түскендігін, сыртқы орта негативтік әсерлерінен физиологиялық жауапты күшейтілуін айтады. Алекситимия төрт типтік белгілерімен сипатталады (Бройтигам және басқалары,1999): 1. Өз уақытындағы фантазия ерекшелігінде, пациентке символдық нәтижелерімен пайдалану қиынға соғады, соның арқасында ойлауы механикалық, утилитарлы мен пайдакүнемдік және нақтылы сияқты ерекшеліктерін анықтауға болады. Сонда ойлау ұйымшыл прагматикалық – техниктік және механикалық функционалды үлгісі суреттелетін жаққа бағытталған болады. 2. Өз сезімдік типтіктерін айта алмау қабілеті. Пациент уайымдаған жағдайда өзінің күй-жағдайын ауызша айтары жеткіліксіз болғандықтан, ол жесттік символдарымен белсенді түсіндіруге тырысады. Жиі пациент өз сезімдерін бейнелеп түсіндіру арқылы қоршағандарды ("менің әйелім айтады... Дәрігер айтады...") немесе сезімдер орнына дене түйсіктерін бейнелеп түсіндіреді. 3. Аңғарымпаз -пациенттер жолдастық көңіл болуларға жақсы лайықталған, не нормалдық гипер сияқты тіпті анықталады. Оларды өзіне тән байланыста нақтылы серікпен сипатталады "көңіл болулардың бостығымен", олар сондықтан күй-жағдайда емес, реттеу психологиялықтарды құрылымдарға, оларды көңіл болулар объектілердің нақтылы– пәндік қолдану деңгейінде қалады. 4. Тоқтау артындағы- деңгейде және мына жетіспеушілігінен субъекті байланысу саралары- объекті объектімен нағыз көңіл болуларға пациент қабілетсіздігін аңғарады және тасымалдау процесінде жүреді. Объектімен идентифицировалығымен жаппай болады: психосоматикалық ауру бар болады, демек, соның арқасында және басқа адам барысының арқасында (оның маңызды пішіннің), осы фактіні түсіндіреді, неге жоғалту (ойдан шығарылған немесе нақты) мынаның маңызды пішіннің ("объекті жоғалтуы") жағдаймен дәл осылай жиі болады, ауру шабуылдауы ұғындырады (немесе оның ағымы нашарлауы). Сонымен, белгілердің алектимиясы бар жиынтығы, жеке адамдардың психикалық қоймасы сипаттайтындардың ерекшелігі- ауруларға бейімделгендігі. Алекситимиялық концепциясында жатталған әлсіздік концепциясымен байланыстыруға болады. М.Селигман сезім сияқты жатталған әлсіздікті анықтайды (1975) нәтиже кездесушілігі жоқ болуының және мақсатқа бағытталған қызметтің әрекеттерді және оны фактор сияқты әріптестер атрибутивті стиль ерекшеліктеріне үлкен назарды бөледі, дәреже жатталған әлсіздікте әсер етушіні (генерализовандық анақ және тұрақты жатталған әлсіздік аурулардың дамуында патогендік факторымен келеді). Бақылау экстернальды локусымен әлсіздігі және көріну тәуекел әлсіздігі генерализовандығы маңызды кемірек бейімді демонстрация жасауы көрсетілгендей, адамдар маңыздысы азырақ, олардың беттерінде бақылау интернальдық локусымен берілді. Содан соң, зерттеулер экстернальды локус басымдылығы аралық мәнді байланыстысын айқындады және сол жарты шар биік болуымен қосты. Аралап шыға бұларды болжауға болады, адамға әлсіздік құруына бейімділік функциялардың анықтығымен жағымсыз байланыстары, сол жарты шармен қамсызданушылығы. Зерттеу нәтижелері невротикалық үрей тәуелділіктерін көрсеткендей "мен" феноменге саналған факторлардың ықпалын жасаушының қорғаныш перцептуальды күшпен аласуымен үрей деңгей байланысын (1993) "мен" растайды, аралап шыға тап осылардың (1994), куәландырушы Зенковтардың бейне байланысы туралы "мен", адамдар интеграция қамтамасыз етуші, сонымен қатар жалпы перцепция деңгейінің оң жарты шар жұмыс жасауымен болжауға болады, сол жарты шар биік болуымен өнімсіз невротикалық үрей деңгейі байланысын соншалықты емес, қаншалар оң жұмыс жасау бұзуымен анықтап келгенде де бұларды шығаруға болмайды, факторлардан біреумен ғана оң жарты шармен қамсызданушылардың функциялардың бұзуымен келеді. Мына алекситимия аралық болжаулықты жатталған әлсіздікпен байланыстар орнатуға рұқсат етеді. Алекситимия мінездемелі белгісі (қиял, ақыл- парасат, саяздылық, төленген аффекті, ойлау нақтылы технократиялық үлгісі) оң жарты шар жұмыс жасау бұзуын күдіктенуге рұқсат етеді. Осы болжам анықтамасы, тәжірибелік тап осылармен алекситимия арасында дәрежесі (1985) оң жарты шар функционалы толық құндылығы төмендеуімен байланыс көрсетеді. М.Селигмана және оның әріптестері іздеу белсенділік концепция мөлшері туралы мәселе болуды рұқсат етеді, тар байлаулы ұсынулармен байланысқан ықпалын жасауы және жатталған әлсіздіктің көріну- патологияларға алекситимия болады. Іздеу белсенділік астында бағытталған жағдай, сыртқы немесе ішкі жоспары өзгертуіне байланысты, қызмет нәтижелерінің айқын болжауы жоқ болуы жөнінде түсіндірілетін қызмет. Сондай концепция- біріншілердің ойынша, жекелік факторлардың ауқымы кең екенін қосады, сыртқы орта жағымсыз әсерлеріне адам тұрақтылық ескертуші (жатталған әлсіздік концепциясының айырмашылығына, негізінде еске алғанның тек атрибутивті стиль ерекшеліктері), ал - екіншілердің, болжауы, адам стрестік күй-жағдайда қам жейтін, сыртқы шарттардың әсерін салыстырмалы енжар объектісімен келмейді (жатталған әлсіздік концепциясы ұсынады), бірақ белсенді субъектімен, реорганизироваттайтын немесе азаптағанмен дәл осындай жағдайды дискомфорттық қайта құру, қабылдауға байланысты болатын. Іздеу белсенділік жалпы ерекшеліксіз фактормен келеді, сыртқы орта зиянның әсерлеріне организм резистенттігіне әсер етеді. Іздеу белсенділік концепциясына сәйкес, анықтықсыз шарттарында әрекет- құлық белсенді (іздеу әрекет-құлық) денесінде денсаулық өте маңызды факторымен келеді, аурулардың псхосоматикалық көрінуі қақпайлайды және көрінуі ауруларды жоғарылатады да стрестік жағдайы организм тұрақтылығын жоғарылатады. Іздеудің қарама-қарсы қабыл алмауы әр түрлі патологиялық күй-жағдайлардың даму ерекшелігінсіз әмбебаб алғы шартымен келеді [3]. Жұмыстарда үлкен мағына қызмет нәтижелерінің болжауы барабар жағдайларын құру қабілеттіліктері арналғандардың жатталған әлсіздік жасау ықпалын зерттеуіне патогенез дене аурулары қоса беріледі. Қазіргі таңда осындай болжау ми жарты шарларының үйлесімді әрекеттестігімен байланысты құруы үлкен дәрежелерге келді. Бұзу жайында оң жарты шар жұмыс жасаулары дүниемен сенушілік байланыстардың, қабыл алуға қабілеттілік азаяды да әлемде барлық қиындықтың шек қоюына, психикаға бейім мүмкіншіліктері күшті шектелген тенденция белгіленеді. Бейнелі контексті құруына қабілеттілік нашарлауы барабар жағдай құруына әрекет- құлық стратегиялары не көрінуге жағдай жасайтын және аурулардың дамуына иілгіш шағылысуға қабілетсіздікті ескертеді. Сонымен, алекситимия концепциясы және бір іздеу белсенділік концепциясы- даму ауруларды алаңдататыны: ми жарты шарларының функциялардық келіспеуі бұзу шотының артынан оң жарты шар жұмыс жасауларын белгілейді. Жатталған әлсіздік концепциясы жанама бейнемен сонымен қатар мына факторымен, жарты шарлардың әрекеттестігі бақылау локусы бағыттылықпен байлаулы, көптеген анықтаушы дәрежесі- әлсіздікте, содан соң дағдарыспен, үлгімен жатталған әлсіздік есептелетіні белгіленеді. Көз алдына негізгі концепциялар келгенде- патологиялар аурулардың тап осы түр көрінулерінің спектрлері барлығын ерекше психикалық немесе физиологиялық не мүшеліктен шығаруын көрсетіп түсіндірді № 4- дәріс жүктеу/скачать 144.64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|