14. Фенолдар мен олардың туындыларын синтездеу және тазарту әдістері. Бір және диатомды фенолдардың (фенол, тимол) антисептикалық қасиеттері.
Фенол– қатты түссіз кристалды зат, балқу температурасы төмен, өте гигроскопиялық, өзіне тән иісі бар. Ауада фенол тотығады, сондықтан оның кристалдары бастапқыда қызғылт реңкке ие болады, ал ұзақ сақтау кезінде қараңғыланып, қызарып кетеді. Бөлме температурасында суда аз ериді, бірақ 60-70oС тез және жақсы ериді. Фенол төмен балқиды, балқу температурасы 43oС.
Фенолдар антисептикалық зат ретінде қолданылады. Олардың антисептикалық әсері ақуыздарды коагуляциялау қабілетіне негізделген. Фенолдар бактерицидтік әсерге ие, яғни.микроорганизмдерді өлтіруге немесе олардың өміріне қолайсыз жағдайлар жасауға қабілетті. Фенолдар оңай тотығатындықтан, препараттарды жақсы бітелген банкаларда немесе парафин құйылған қара шыны бөтелкелерде сақтау ұсынылады.
Өнеркәсіптік ауқымда фенол көмір шайырынан алынады.
Ең жиі қолданылатын зертханалық әдістердің ішінде мыналар:
– хлорбензолдың гидролизі
C6H5Cl + NaOH→C6H5OH + NaCl (kat = Cu, t0).
— аренсульфоқышқылдардың тұздарының сілтілі балқуы
C6H5SO3Na + 2NaOH→C6H5OH + Na2SO3 + H2O (t0).
– кумол әдісі (изопропилбензолдың тотығуы)
C6H5-C(CH3)H-CH3 + O2→C6H5OH + CH3-C(O)-CH3 (H+, t0).
Сілтілік балқыту әдісі ең көне болып табылады, бензолды сульфаттандыру үшін күкірт қышқылын және бензолсульфонатрий тұзын кейінгі балқыту үшін каустикті көп тұтынуды қажет етеді.
Шикі фенолды тазарту әдісі екі кезеңде жүргізіледі.
● Бірінші кезеңде ацетол, альдегидтер және α-метилстирол атмосфералық оттегімен фенолды ортада құрамында валенттілігі өзгермелі металдары бар гетерогенді катализатордың көмегімен тотықтырылады,
● ал екінші кезеңде тотығу өнімдері мен тотылмаған өнімдер гетерогенді қышқыл катализаторы арқылы конденсацияланады.
● Фенолды тазарту кезінде алынған қосылыстарды бөлу дистилляция арқылы тауарлық өнімді оқшаулаудың соңғы сатысында жүзеге асырылады.
Тимол - фенол түріндегі антисептик, микробқа қарсы және зеңге қарсы белсенділігі бар алтын түстес стафилококк, E. coli, Proteus vulgaris, Klebsiella pneumoniae, Көк ірің таяқшасы, Citrobacter OA, Enterobacter cloacae, Serratia marcescens, Bacillus subtilis, Enterococcus faecalis, Streptococcus pyogenes, Candida albicans және т. б.
Достарыңызбен бөлісу: |
