1. Физика пәні және оның басқа ғылымдармен байланысы. Физикалық шамалардың ӛлшемділігі және ӛлшеу бірліктері
жүктеу/скачать 2.69 Mb. Pdf көрінісі
|
|
⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ……………………... ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ Нүктелер жүйесі күштердің әсерінен қозғала отырып dt уақыт интервалында ⃗ ⃗ ⃗ орын ауыстыру лар жасайды. Әрбір теңдеуді сәйкес орын ауыстыруларға скаляр кӛбейтеміз және ⃗ ⃗ екендігін ескереміз: ⃗ ⃗ ( ⃗ ⃗ ) ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ( ⃗ ⃗ ) ⃗ ⃗ ⃗ ……………………... ⃗ ⃗ ( ⃗ ⃗ ) ⃗ ⃗ ⃗ ∑ ⃗ ⃗ ∑( ⃗ ⃗ ) ⃗ ∑ ⃗ ⃗ ∑ ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ ∑ ( ) ∑ ( ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ ) ⃗⃗ =-dU ∑ ⃗⃗ ⃗⃗ Егер жүйеге сыртқы консервативті емес күштр әсер ет dA=0, онда 0 Бізге белгілі тұрақты санның туындысы нӛлге тең болатындығы, яғни T+U = const Тұйықталған жүйеде тек консервативті күштер әрекет етсе, онда оның толық механикалық энергиясы ӛзгермейді. 4.5. Шарлардың орталық соқтығысы. Абсолют серпімді соқтығу деп денелердің механикалық энергиясы энергияның механикалық емес басқа түрлеріне ӛтпеген соқтығысуды айтады. Абсолют серпімді соқтығыс кезіндегі механикалық энергия мен импульстің сақталу заңдары ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗
⃗⃗⃗ = ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ Сақталу заңдарының теңдеулерін түрлендіріп келесілерді аламыз ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ = ⃗ ⃗ Шарлардың соқтығыстан кейінгі жылдамдығы ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ ⃗⃗⃗ Жылдамдықтардың ⃗ вектордың бойымен проекциясы Соқтығысқан кезде деформацияның потенциалдық энергиясы пайда болмаса, денелердің кинетикалық энергиясы толығынан немесе жартылай ішкі энергияға айналса, соқтығысқаннан кейін соқтығысқан денелер не бірдей жылдамдықпен қозғалатын болса, не тыныштықта болса, соқтығу абсолют серпімсіз соқтығу деп аталады. Абсолют серпімсіз соқтығу кезінде импульстың сақталу заңы ғана орындалып, ал механикалық энергияның сақталу заңы орындалмайды. ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ ⃗ 5 лекция. Қатты дене механикасы. 5.1. Инерция моменті. Штейнер теоремасы. 5.2. Күш моменті. 5.3. Айналмалы қозғалыстың кинетикалық энергиясы. 5.4. Импульс моменті. Импульс моментінің сақталу заңы. 5.5. Қатты дене айналмалы қозғалысының негізгі теңдеуі. 5.6. Еркін осьтер. Гироскоп. 5.7. Қатты дененің деформациясы және оның серпімділік қасиеттері. 5.1. Инерция моменті. Штейнер теоремасы. Абсолют қатты дене деп кез-келген нүктелерінің арасындағы қашықтық ӛзгеріссіз болатын және кез-келген жағдайда деформацияланбайтын денені айтады. Қатты дененің айналмалы қозғалысының негізгі екі түрі бар. 1. Қозғалмайтын О нүктесіне қатысты: онда дененің барлық нүктелері центрі О нүктесінде орналасқан концентрлі сфералар беттерінің бойымен қозғалады. 2. Қозғалмайтын Z ӛсіне қатысты: онда дененің барлық нүктелері шеңбер бойымен қозғалады, және олардың центрлері бір түзудің, яғни айналу ӛсінің бойында жатады. Қатты дененің айналмалы қозғалысын оқып үйрену кезінде инерция моменті деген ұғымды пайдаланамыз. Жүйенің немесе дененің берілген ӛске қатысты инерция моменті деп жүйені құрап тұрған n материялық нүктелер массаларының олардың қарастырылып отырған ӛске дейінгі қашықтықтарының квадратына кӛбейтіндісінің қосындысына тең физикалық шама. ∑ СИ жүйесіндегі ӛлшем бірлігі кг∙ Егер масса үздіксіз таралған жағдайда қосынды таңбасы интеграл таңбасымен алмастырылады, онда инерция моменті мынадай түрде жазылады: ∫ Мысал ретінде биіктігі h және радиусы R тең біртекті тұтас цилиндрдің геометриялық ӛсіне қатысты инерция моментін табайық. Цилиндрді ішкі радиусы r және сыртқы радиусы r+dr тең шексіз аз dr қалыңдықты жеке қуыс концентрлі цилиндрлерге бӛлеміз. Әрбір қуыс цилиндрдің инерция моменті -элементар цилиндрдің массасы. Оның кӛлемі dV=2πrhdr. материалдың тығыздығы. Сонда dm=2πrhρdr Осыдан тұтас цилиндрдің инерция моменті ∫ Мұнда цилиндрдің кӛлемі оның массасы Кейбір денелер үшін инерция моменттерінің мәндері (денелер біртекті, m-дененің массасы) Дене Ӛстің орналасуы Инерция моменті Радиусы R тең тұтас цилиндр немесе диск Симметрия ӛсі Радиусы R тең жұқа қабырғалы қуыс цилиндр Симметрия ӛсі Ұзындығы l тең түзу жіңішке стержeнь Ӛсь стержнге перпендикуляр және оның ортасы арқылы ӛтеді Ұзындығы l тең түзу жіңішке стержeнь Ӛсь стержнге перпендикуляр және оның бір ұшы арқылы ӛтеді Радиусы R тең шар Ӛсь шардың центрі арқылы ӛтеді жүктеу/скачать 2.69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|