1. «Машиналар механизмдерінің теориясы» пәнінің негізгі мақсаттары мен міндеттері
Кинематикалық жұптар және олардың классификациясы
жүктеу/скачать 1.15 Mb.
|
| 4. Кинематикалық жұптар және олардың классификациясы
Кинематикалық жұп деп өзара салыстырмалы қозғалыста болатын байланысқан екі денені айтады. Кинематикалық жұп төменгі және жоғарғы болып екі топқа бөлінеді. Буындардың элементтері беттері жанасу арқылы болатын кинематикалық жұпты төменгі дейміз. Буындардың элементтері нүкте немесе сызықтың бойымен жанасатын кинематикалық жұпты жоғарғы дейміз. Кинематикалық жұпта буындардың мүмкін болатын байланысуы әр түрлі. Мысалы, салыстырмалы қозғалыста жұп буындарының байланысу тәсілдеріне байланысты, әрбір буынға шектеу қойылады. Осы шектеулерді кинематикалық жұптағы байланыстар берілуі дейміз. Кинематикалық жұп - механизмнің өзара қозғалу мүмкіндігі бар екі бөлшегінің қосылысы. Бірінің ішкі, екіншісінің сыртқы бетіменқосылысатын бөлшектер (мысалы айналмалы топсалы, сырғымалы- бағыттауышты) төмен дәрежелі кинематикалық жұп құрайды; ал бір-бірімен сызықшада не нүктелерде қосылатын бөлшектері бар кинематикалық жұп жогары дәрежелі деп аталады КИНЕМАТИКАЛЫҚ ЖҰПТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ЖІКТЕУ Кинематикалық жұп - өзара салыстырмалы қозғалыс жасай алатын екі буынның қосылысы. Бұл анықтамада кинематикалық жұпқа буындардың қосылысы, олардың салыстырмалы қозғалысын жасауға мүмкіндік беруі маңызды болып табылады. Кинематикалық жұпты құрай отырып буынның басқа буынмен нүктелер, сызықтар және беттер арқылы түйісуге мүмкіндік жасайтын жиынтығын кинематикалық жұптың элементі деп атайды. Кинематикалық жұп элементінің сипаты бойынша төменгі және жоғарғы болып бөлінеді. Кинематикалық жұптарда элементтер ретінде беттер болса, олар төменгі кинематикалық жұптар деп аталады. Буындар сызықтар мен нүктелер арқылы түйісетін болса, онда кинематикалық жұптар жоғарғы деп аталады.Төменгі кинематикалық жұптар қайтымды, яғни жұптың буындарының екеуінің да салыстырмалы қозғалысының сипаты бірдей; жоғарғы жұптар қайтымды емес, мысалы үшін, қозғалмайтын рельспен сырғанаусыз домалайтын доңғалақ нүктелерінің траекториялары - циклоидалар.Доңғалақты тоқтатып және оның бойымен рельсті домалататын болсақ, онда рельс нүктелерінің траекториялары эвольвенталар деп аталатын қисықтар болады, бұлар мүлдем басқа қисықтар. 5. Жұдырықшалы механизмдердің қозғалыс негізгі заңдылықтары. Қарапайым жұдырықша механизмі үш буыннан құрылады: жұдырықша 1, штанга 2, және тірек (1 - сурет). Әдетте штанга мен жұдырықша құратын жұпта пайда болатын сырғанау үйкеліс күшін домалау үйкеліс күшімен ауыстыру үшін штанганың соңына ролик (3) орналастырылады. Ролик механизмнің қозғалыс заңын өзгертпейді. Сондықтан, ролигі бар механизм үш буынды жұдырықша механизмі деп аталады. Көп жағдайларда жұдырықша жетекші буын, ал штанга жетектегі буын болады. Жұдырықша әрқашан да жетекші буын болып табылады, ал жетектегі буын 2 штанга деп аталады. Егер буын штанга 2 іргерілемелі қозғалыста болатын болса, онда оны итергіш (1, a - сурет), ал егер буын штанга 2 айналмалы қозғалыста болатын болса, онда күйенте деп аталады (1, b - сурет). Жетекші және жетектегі буындардың қозғалыс траекторияларының орнына қарай, жұдырықша механизмдері жазық және кеңістік болып екі топқа бөлінеді. Егер штанганың ілгерілемелі қозғалыс өсі жұдырықшаның айналу центрі арқылы өтсе, онда жұдырықша механизмі аксиалдық механизм деп аталады (e = 0) . Егер штанганың ілгерілемелі қозғалыс өсі жұдырықшаның айналу центрі арқылы өтпесе, онда жұдырықша механизмі дезаксиалды механизм болып аталады (e 0) (1, а – сурет). жүктеу/скачать 1.15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|