«УАТ» ЖШС өткізу тиімділігін талдау және оның маркетингтік жоспарына өзгертулер мен толықтырулар ұсыну

«УАТ» сабын комбинатында келесідей цехтар бар: сабындар цехы, кір жуу ұнтағы

цехы, тіс паста цехы, су-сабын цех, дайын емес заттардың арнайы сақтау қоймасы. Қосалқы участкелер: механикалық шеберханалар, электрлік шеберханалар, санитарлы-гигиеналық участке, бақылау пункті, гардероб. Кәсіпорынның цехтарының жұмыс істеу режимі 6 кестеде көрсетілген.
4- кесте - «УАТ» сабын комбинаты цехтарының орнатылған жұмыс режимі

Цех, линия	Өнімдердің аты	Жұмыс режимі			Өнімді- лік тг/тәулік
		ауысым		сағат
Сабын цехы
1-линия	Иіс сабын	Резерв	-		26,63
2-линия	-	2	12		26,63
3-линия	-	2	12		26,63
4-линия	-	2	12		26,63
5-линия	Кір сабын	2	12		6,0
6-линия	Кір сабын	1	8		3,76
Кір жуғыш кір жуу ұнтағы цехы
1-линия	Қолмен жуатын кір жуу ұнтағы	1	8		1,3
2-линия	Қолмен жуатын кір жуу ұнтағы	1	8		1,3
3-линия	Автоматты кір жуу ұнтағы	1	8		1,43
4-линия	Химиялық материалдар	1	8		1,9
Сабақша линиясы
5-линия	Сабақша	1	8		0,35
6-линия	Сабақша	1	8		0,35
Ауа желдеткіш цех
“Экмасан”	Бөлішкелік	1	8		1,26
Тіс паста цех
Эл/шкаф 1	Сұйық паста: таза дем	1	6,5		0,26
Эл/шкаф 2	-	1	6,5		0,26
Эл/шкаф 3	Сұйық паста: ағартқыш.	1	5,0		0,36
Пеш ПКЭ-9	Сұйық паста: тіс егін емдеугіш	1	6,5		0,23
Экл.линия1	Кәдімгі паста ассортименті	1	6,5		0,25
Экл.линия2	Кәдімгі паста ассортименті	1	6,5		0,25
Визит бойынша барлығы 107,25

“УАТ” сабын комбинатының жылдық есептемелері негізінде әзәрленген

Формалы және жалпақ сабын шығаруу бойынша цехқа 6 линия кіреді. Олар ХПА-40 маркалы газды конвейерлі сабын құю комбайны, РЗ-ХД2У бөліп салу машинасымен, РЗ-ХРЖ қамырды иіту құрылғысымен жабдықталған. Қазіргі уақытта бұл линия өндірісте қолданылмайды және резерв ретінде пайдаланылады.

Зауытта орнатылған жұмыс режимі кезінде 1,2,3,4 - линиялардың тәулігіне 26,63 тоннаға тең қуаттылықтары бірдей, линияларда “Иіс сабын” (0,65) пшығарылады. Қазіргі уақытта өндірісте 2, 3 және 4– линиялар жұмыс істейді, оларда тәулігіне 30 тонна түрлі сабындар шығарылады. Иіс және кір сабын шығару бойынша 5-6 линиялар электрлі құйғыш бар БН-50 конбайнмен, Б-4-58 бөліп жазғыш машинасымен және А2-ХТН бөлгішімен жабдықталған. Бұл линиялардың екеуі де жұмыс істейді. Кір жуу ұнтағы цехында 4 технологиялық линиялар орнатылған. Олардың екеуі автомат мәшіне парашогы түрлерін өндіру үшін пайдаланылады, біреуі – қолмен жуу кір жуу ұнтағы шығару үшін, линиялардың бірі өрмелер шығару үшін қайта жабдықталған. Ыдыс жуғыш затты өндіру үшін екі технологиялық линиялар орнатылған, олар ТМ-63 қамыр илегіш машинасынан, бөлгіш пресінен, шнек және матрицадан тұрады. Фирманың жобалық өндірістік қуаттылығы:

• 
  сабын өнімдеріне – 142,8 тонна тәулігіне;
  
• 
  кір жуу ұнтағы өнімдеріне – 19,6 тонна тәулігіне;
  
• 
  сыртқы қабы – 1,4 тонна тәулігіне.
  

ету он екі кешенді –механикаландырылған линияларды орнату есебінен мүмкін болып отыр, олардың сегізі электр жылытқышпен жұмыс істейтін пештермен, ал төртеуі газбен жұмыс істейтін пештермен жабдықталған. Бүгінгі күні Визит тәулігіне 64 тонна нан 0,3 тонна сыртқы қабын өндіреді, қосымша цехтарда: бөлішке өнімдері – 0,6 тонна, кондитер өнімдері – 0,3 тонна.

“УАТ” сабын комбинатының өндірістік қызметі Қазақстан Республикасының барлық бекітілген стандарттарына сәйкес келетін және халықтың сұранысына жауап беретін, бәсекеқабілетті өнім өндіруге бағытталған.

Комбинатта өндірілген өнімді сататын дүкендер желісі жұмыс істейді. Өткізудің дәстүрлі арналары болып ірі және шағын дүкендер, жеке кәсіпкерлер сияқты делдалдар табылады. Бұйымдардың таралуы екі әдіспен жасалады: бірінші жағдайда өнім комбинаттың көлігімен тапсырыс берушіге дейін жеткізіледі немесе өнім сатып алушының көлігімен комбинат территориясынан алып кетіледі.

Өнім өткізу процесінде бірінші кезең – сатып алушылардан тапсырыс қабылдау. Тапсырыстарды өткізуден бір күн бұрын телефон арқылы диспетчер қабылдайды. Келіп түскен тапсырыстардың негізінде өндірілетін өнім көлемі, қозғалыс маршруттары қалыптасады, дайын өнімді жеткізу уақыты анықталады.Сонан соң түскен тапсырыстар бойынша компьютерде накладной толтырылады, соның негізінде сатып алушы кассада есеп айырысып, диспетчердің рұқсатымен өнімді тиейді. Өнімді тиеу екі қоймада жасалады: жууғыш бұйымдарбұйымдар қоймасы және сабын өнімдері қоймасы.

Тұрақты тапсырыс берушілерге (дүкендер мен супермаркеттерге) өнімді жеткізу комбинаттың көлігімен жасалады. Қазіргі уақытта комбинатта отыз

автокөлік бар. Олардың жиырма бірі сабын тасымалдау фургондары және алты “Газель” маркалы автокөліктер. Түскен тапсырыстар көлеміне қарай машиналар күніне алты рейс жасайды. Бір рейс ішінде машиналар 10-15 дүкенге қызмет көрсетеді.

Комбинаттың коммуникация стратегиясы сатып алушылармен жақсы өзара қарым-қатынас концепциясына және баға белгілеу саясатына негізделген.

• 
  өнімнің сапасы мен ассортимент құрылымының жақсаруы;
  
• 
  негізгі өндірістік құралдардың тиімді пайдаланылуы;
  
• 
  өткізілмеген өнім қалдықтарының азаюы;
  
• 
  еңбек өнімділігінің көбеюі.
  
• 
  
  

Жалпы алғанда “УАТ” сабын-кір жуу ұнтағы комбинатының негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерін талдау оның 2005 жылғы қызметінің оң нәтижесін көрсетеді.

Негізгі технико-экономикалық көрсеткіштерді талдау көрсетіп отырғандай, 2005 жылы 2004 жылға қарағанда өнімді өткізуден түскен табыс көлемі 302570710 теңгеге көбейді немесе 2271375871 теңгені құрады.

2007 жылы жұмыскерлердің орташа тізімдік саны 587 адам болды, солардың ішінде өндірістік персонал 437 адам.

2007 жылы тауарлы өнімнің 1 теңгесіне – 0,9 тиын шығынмен тауарлы өнімнің өзіндік құны 1623762030 теңге болды. 2004 жылмен салыстырғанда өзіндік құн 240043919 теңгеге немесе 17,3%-ға өсті. Өзіндік құнның көбеюі өнімді шығаруға керкті материялдар бағасының өсуіне, сондай-ақ энерготасушыларға бағаның өсуіне және сабын зауытының төмен техникалық, технологияляқ деңгейіне байланысты.

Жоғарыдағы кестеде “УАТ” сабын-паршок комбинатының негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері келтірілген, мұнда өндіріс көлемінің біршама өскенін көруге болады. Бірақ негізгі шикізат бағасының өсуі және дайын өнімнің тұрақты бағасы есебінен таза табыстың күрт төмендеуі байқалады.

“УАТ” сабын кір жуу ұнтағы комбинатының қаржылық-экономикалық жағдайын талдау үшін бұл жұмыста 2006 және 2007 жылғы кәсіпорынның балансы, қаржылық-шаруашылық қызмет туралы есеп пайдаланылып, соның негізінде кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық, өтімділік, іскерлік белсенділік және табыстылық көрсеткіштері есептелген.

Қаржылық тұрақтылықты сипаттау үшін кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының соммасын есептеу керек. Меншіктік капитал есебінен айналымнан тыс құралдар да айналым құралдары да қалыптасатын болғандықтан, меншіктік капитал соммасы мен ұзақ мерзімді активтердің айырмасы меншіктік айналым құралдарының мөлшерін құрайды.

2006 жылы: 96343,2+156624,0–175330,1=77637,1 мың теңге;

2007 жылы: 133409,0+100684,8-234699=-605,2 мың теңге.

Есептеулер көрсетіп отырғандай, меншіктік айналым құралдары біршама азайған. Ал 2006 жылдың аяғына олар мүлдем болған жоқ, ол ұзақ мерзімді міндеттемелердің 55840,2 мың теңгеге азаюына және бір мезгілде ұзақ мерзімді активтердің 59368,9 мың теңгеге көбеюіне байланысты.

Меншіктік айналым құралдары материалды - өндірістік қорларды жабу

үшін пайдаланылады. Сонымен қатар, бұл қорлар қысқа мерзімді несиелер мен жабдықтаушылардың, подрядчиктердің алдындағы несиелік қарыздар есебінен де қалыптасады. Қорлардың қалыптасу көздері келесіні құрады:

2006 жылы: 77637,1+21404,5=99041,6 мың теңге;

2007 жылы: 0+62941,2=62941,2 мың теңге;

2006 жылы кәсіпорынның абсолютті қаржылық тұрақтылығы байқалады,

яғни келесі шарт сақталды: ТМҚ < Меншіктік айналым құралдары;

30827,5 мың теңге < 77637,1 мың теңге.

Осылайша, барлық қорлар меншіктік айналым құралдарымен жабылады және кәсіпорын сыртқы несиелерге тәуелді емес.

2007 жылы кәсіпорынның меншіктік айналым құралдарының жоқтығынан абсолютті қаржылық тұрақтылық қалыпты қаржылық тұрақтылыққа ауысады, мұнда келесі шарт сақталады:

Меншіктік айналым құралдары < ТМҚ < Қорлардың қалыптасу көздері;

0 < 51080,2 мың теңге < 62941,2 мың теңге.

Бұл жағдайда кәсіпорын қорларды жабуға тартылған құралдарды пайдаланады, ол негізінен жабдықтаушылардың, подрядчиктердің алдындағы несиелік қарыздар.

Кәсіпорынның өтімділігін талдау үшін ағымдағы, жылдам және аб-солютті өтімділік коэффициенттері пайдаланылады, олар 8-кестеде көрсетілген.

6- кесте - “УАТ” сабын -кір жуу ұнтағы комбинатының өтімділік көрсеткіштерін талдау

№	Көрсеткіштер	2006 жылға	2007 жылға	Өзгеруі тг.	2007 ж %-бен
1	Ағымдағы активтер, тг	279926906	376269082	96342176	134,4
2	Өтімді активтер Мың тг.	80548,5	33915,3	-46633,2	42,1
3	Ақша қаражаттары Мың тг.	97061,0	42466,1	-54594,9	43,7
4	Қысқа мерзімді міндеттемелер, Мың тг.	33738,9	85600,7	51861,8	253,7
5	Ағымдағы өтімділік коэф.	3,3	0,99	-2,31	30
6	Жылдам өтімділік коэф.	2,39	0,4	-1,99	16,7
7	Абсолютті өтімділік коэф.	0,12	0,11	-0,01	91,6

“УАТ” сабын-кір жуу ұнтағы комбинатының жылдық есептемелері негізінде
Ағымдағы өтімділік коэффициенті 2006 жылы ағымдағы міндеттемелердің 1 теңгесіне ағымдағы 3,3 теңгесін құрады, яғни кәсіпорынның айналым құралдары қысқа мерзімді қарыздарды өтеуге мүмкіндік береді, бірақ олардың тиімсіз пайдаланылғаны байқалады. 2007 жылы бұл көрсеткіш 0,99-ға дейін төмендеген, бұл қысқа мерзімді міндеттемелерді ағымдағы активтер есебінен жабу мүмкін еместігін көрсетеді.

Жылдам өтімділік коэффициенті ағымдағы міндеттемелердің 1 теңгесіне

өтімді активтердің 2,39 теңгесінен 0,4 теңгеге дейін төмендеген. Егер 2006 жылы қысқа мерзімді қарыздарды жабу үшін өтімді активтер жеткілікті болған болса, 2007 жылы олардың азаюы байқалады (дебиторлық қарыздардың азаюы мен міндеттемелердің өсуі есебінен ), ал қысқа мерзімді міндеттемелер қажет болған жағдайда тауарлы-материалды қорлар есебінен жабылады. Абсолютті өтімділік коэффициенті кәсіпорынның төлем қабілеттілігінің төмен екендігін көрсетеді. Бір жыл ішінде ол 0,01теңгеге төмендеп, 2007 жылы ағымдағы міндеттемелердің 1теңгесіне ақша қаражаттарының 0,11 теңгесін құрады.

Өтімділіктің есептелген көрсеткіштері кәсіпорынның жағдайы 2006 жылы жеткілікті тұрақты болғанын, 2007 жылы ауыр болғанын көрсетеді. Тауарлы-материалды қорларға салынған құралдар пайдаланылса да, кәсіпорын қысқа мерзімді міндеттемелер бойынша кредиторлармен 100% есептесе алмайды және оған қарыздардың бір бөлігін ұзақ мерзімді активтер есебінен жабуға тура келеді.

Әрі қарай 6 кестеде кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын көрсеткіштерді талдау көрсетілген. Автономия коэффициенті кәсіпорынның қарыз капиталды меншіктік капиталмен орнын толтыруы мүмкін емес екендігін көрсетеді, өйткені меншіктік капитал үлесі жалпы капиталдың 34-42%-ға дейін құрайды.

7 кесте-“УАТ” сабын- кір жуу ұнтағы комбинатының қаржылық тұрақтылығы көрсеткіштеріне талдау (2004-2005)

Қарыз құралдарының үлесі 8%-ға төмендеген, бірақ оған қарамастан әлі жоғары болып қалуда (66%), оны қаржылық тәуелділік және қарыз қаражаты коэффициенттері растайды. Инвестицияны жабу коэффициентінің 0,73-ке

дейін кемуі байқалады, 2006 жылы бұл көрсеткіш 0,88 қалыпты мәнге ие болған, ол қысқа мерзімді кредиторлық қарыздардың өсуімен және меншіктік айналым құралдарының жоқтығымен түсіндіріледі. Осы себептен қорларды жабу коэффициенті де кеміген және егер 2006 жылы ол тауарлы-материалды қорлардың 1 теңгесіне қорлардың қалыптасу көздерінің 3,21 теңгесін құраса, 2007 жылы -1,22 теңге, бұл кезде тауарлы-материалды қорлар толығымен

несиелік қарыздар есебінен қалыптасқан.

Мүліктің нақты құнының коэффициенті кәсіпорынның өндірістік потенциалын анықтайды. “УАТ” сабын-кір жуу ұнтағы комбинатының бұл көрсеткіш өте жақсы болып отыр және бір жыл ішінде 61-67%-ға көбейген. Сондай-ақ құрал-жабдықтардың тозу мәні 20%-ға көбейгені байқалады Ағымдағы активтер мен жылжымайтын мүлік арақатынасының коэффициенті 2006 жылы – 0,71 болса, 2007 жылы ұзақ мерзімді міндеттемелердің 1 теңгесіне ағымдағы активтердің 0,84 теңгесін құрады. Міндеттемелер ағымдағы активтермен жабылатын және ағымдағы активтер мен жылжымайтын мүлік арақатынасы коэффициенті қарыз қаражакттарының меншіетік капиталға қатынасынан үлкен болған жағдайда кәсіпорынның минималды қаржылық тұрақтылығын жетуге болады. Біздің жағдайымызда бұл теңсіздік орындалмайды:

0,71 <1,98; 0,84 <1,4

Кәсіпорынның дағдарысты жағдайдан өзінің несиелік қарызын азайту, артық тауарлы-материалды қорлар мен негізгі құралдарды өткізу арқылы ғана шыға алады. Кәсіпорын өзінің күшін қаржылық тұрақтылықты көтеруге бағыттауы керек, өйткені ол жалпы алғанда қанағаттанарлықсыз болып табылады.

«УАТ» сабын-кір жуу ұнтағы комбинатының қаржылық – экономикалық жағдайы туралы толық көрініс алу үшін кәсіпорынның іскерлік белсенділігі мен табыстылығы көрсеткіштеріне талдау жүргізген жөн, олар 10 және 11 – кестелерде көрсетілген.

8 - кестеден көріп отырғанымыздай активтердің айналымдылық коэффициенті жыл ішінде 2,51-2,63 есеге кішкене ғана өскен, яғни ол бір жыл ішінде өндіріс циклы неше рет болғанын көрсетеді.

Меншіктік капиталдың айналымдылық коэффициценті 10,76-6,94-ке қысқарғанымен, ол әлә де жоғары болып қалуда, өз кезегінде ол несиелік ресурстардың тартылуына және болашақта кәсіпорынның табыстылығының төмендеуіне алып келеді. Негізгі құралдардың айналымдылық коэффициенті 3,79-4,1-ге көбейген, ол негізгі құралдардың 1 теңгесіне өнімді өткізуден түскен табыстың көбейгендігін көрсетеді, яғни негізгіт құралдардың құнына қарағанда өткізуден түскен түсімнің өсуі есебінен қор қайтарымдылығы жылдам қарқынмен өсуде.

8- кесте - «УАТ» сабын- кір жуу ұнтағы комбинатының іскерлік белсенділігін талдау

№	Көрсеткіштер	2006ж.	2007ж.	Өзгеруі, мың тг	2007ж %-бен
1	Активтердің орташа жылдық құны, мың тг	258170,3	303200,3	45030	117,4
2	Меншіктік капиталдың орташа жылдық құны, мың теңге	60058,4	114876,1	54817,7	191,2
3	Ағымдағы активтердің орташа жылдық құны, мың теңге	87436,7	98185,8	10749,1	112,2
4	Несиелік қарыздың орташа жылдық мәні, мың теңге	61360,7	59669,8	-1690,9	97,2
5	Активтердің айналымдылық коэффициенті	2,51	2,63	0,12	104,7
6	Меншіктік капиталдың айналымдылық коэффициенті	10,76	6,94	-3,82	64,4
7	Негізгі құралдардың айналымдылық коэффициенті	3,79	4,1	0,31	108,1
8	Ағымдағы активтердің айналымдылық коэффициенті	7,39	8,12	0,73	109,8
9	Несиелік қарыздың айналымдылық коэффициенті	10,53	13,37	2,84	126,9

“УАТ” сабын- кір жуу ұнтағы комбинатының жылдық есептемелері негізінде
Ағымдағы активтердің айналымдылық көрсеткіші бір жылда 7,39-8,12-ге дейін өскен, ол ағымдағы активтердің құнына қарағанда өнімді өткізуден түскен табыстың 11%-ға көбірек өсуінен болған. Айналымдылық біршама жоғары, ол нан пісіру өндірісінің ерекшеліктерімен байланысты.

Сонымен қатар несиелік қарыздың өсуі байқалады, ол өткізуден түскен табыстың өсуі мен несиелік қарыздардың кемуінің салдары. Несиелік қарыздың айналымдылығы 2,84-ке көбейген және 2005 жылы 13,37 есені құрап отыр.

Төменде 9-кестеде - «УАТ» сабын- кір жуу ұнтағы комбинатының табыстылық көрсеткіштері талданған. Кестедегі мәліметтер негізінде кәсіпорыннның жалпы табыстылығы төмендегені туралы қорытынды жасауға болады. Өнімді өткізуден түскен табыс (23%), жалпы табыс (10%), активтер (11%), меншіктік капитал (38%) көбейгенімен таза табыс (38%) пен негізгі қызметтен түскен табыстың (24%) төмендеуі байқалады,ол өткізілген өнімнің өзіндік құнының жылдам өсуі салдарынан болған.

9-кесте - «УАТ» сабын- кір жуу ұнтағы комбинатының табыстылығын талдау