1. ПӘн туралы жалпы мәліметтер: Пән оқытушысы

1. Өндірістік улардың атмосфера ауасына тигізетін әсері.

2. Өндіріс уларының су орындарына токсикологиялық әсерлері

3. Өндірістік физикалық улардың ортаны ластауы

Адам биосфераның биотикалық компоненті ретінде кіреді. Бҧл арада адам тамақтар шынжырымен продуценттермен байланысты. Ӛзі 1-ші, 2-ші қатардағы консумент, гетеротроф, бола тҧра дайын органикалық заттарды және биогенді элементтерді пайдаланады, биотикалық заттардың айналу процесіне қатысады. Адам тірілердің физика – химиялық бірлік заңдығына бағынады (В.И. Вернадский). Тірі организмдердің тҥрлі-тҥрлі болғандарына қарамай, олардың физика–химиялық тіпті ҧқсастықтары байқалады, сондықтан кейбірлеріне зиянды, екіншілеріне абсолютті зиянсыз заттар бола алмайды.

Организмдер тҥрінің (тҥсінің) ӛмір сҥру мезгілінің созылуы оны қоршаған табиғат ортасының ауытқуларына дағдыланған генетикалық мҥмкіншіліктеріне сәйкес болуы тиіс. Сондықтан табиғатты адамның ӛзгерткендері қазіргі кҥнелтілген тҥстерге де биологиялық тҥске жататын адамның ӛзіне де қатерлі.

Адамдардың және басқа тірі организмдердің ӛмір сҥретін (кҥнелтетін орталығына) жалғыз ғана биосфераны жатқызады. В.И. Вернадскийдің теориясынан биосфераның тәуелсіздік заңы шығады: биосфера – бҧл ӛмір сҥретін орталықтың тҧрақтылығынан кездесетін тҥрлі ӛзгерістерді қамтамасыз ететін жалғыз ғана жҥйе. Адамның экологиялық тҥсінігіне (жеткен деңгейінің баспалдағына) ортаның барлық факторларын жатқызуға болады.

В.И.Вернадскийдің айтуынша, адамның биосферамен тҧтастығы бастапқы неосфераны қҧру мақсаты екенін кӛрсетеді. Ал, бҧл адамның жаралған ӛмір сҥретін орталығын сақтап, адамды биологиялық тҥс ретінде тҥсініп, оның ӛмірі мен денсаулығын сақтап, және оны қоршаған биосфера типін қорғап қалу дегеніміз. Ақылмен жасалған адам ісі глобальдық дамудың негізгі кӛрсеткіш факторына айналды. «Неосфера біздің планетамыздағы жаңа геологиялық қҧбылыс, ал адам – ең ірі геологиялық кҥш». 29

Адам организмінде «тірі заттағыдай» барлық ӛмір сҥрудің процестері анықталған ырғаққа бағынады, демек мезгіл-мезгілді кҥннің айдың – жердің және космостық әсерлерімен синхронизатталған. Бҧлар энергия және заттармен қоршаған ортамен тҧрақты информациялық алмасу болғандықтан туындайды.