Квадраттық әдісің қолдануға берілетің нұсқау ( Пирсон әдісі)

-белгілірдің арасындағы нақты байланысын анықтауда қолданылады

- белгілір сандық жүзінде берілсе
15.Пирсон және Спирмен әдістері

Корреляция коэффициентің есептеп шығару жолдары

1) Квадрат әдісі

- салыстырып отырған белгілерге варияциялық қатарды құру, оларды бірінші және екінші қатарлады х және у белгілеу;

- әр бір вариациялық қатарға орташа шаманы анықтау (М1 и М 2 );

- әр бір варияциалық қатардың варианталарынан орташа шаманы алып тастап ауытқыны анықтау (dх и dу );

- анықталған ауытқылырды қөбету (dх * dу )

- әр бір ауытқуды квадраттап, әр бір қатарда соммасын шығару (Σ )

- шықан мәліметтерді есептейтің формулуға енгізіп корреляция коэффициетің есептеп шығару:

=

2) Ранг әдісі

- салыстырып өтырған қатарларда белгінің өлшемдерін реттік номерлерге (ранг) ауыстыру және екінші белгінің рангтік сандық мәні бірінше рангтік сандық мәніне сәйкес келу керек.Егер қатарларда сандық мәндері бірдей болса реттік номерларын қосып орташа саның шығарып кою керек.

- х және у ранг арасындағы ауытқуды анықтау (d): d = х — у

- анықталған ранг ауытқуын квадраттау ( )

- ауытқу квадратының соммасың есептеп (Σ ) формулаға койып корреляция коэффициентің есептеп шығару:

16 Белгілердің арасындағы күші және бағыты бойынша байланыс

Интервалдық қатар белгілі бір уақыт аралығында құбылыстың өзгеруін сипаттайтын деңгейлердің тізбекті қатарынан тұрады.

Сәттік қатар белгілі бір күнге (сәтке) құбылыстың мөлшерін анықтайтын деңгейлер көрсетілген.

Күрделі динамикалық қатар салыстырмалы немесе орташа шамалардан (деңгейлерден) қалыптасады.

Динамикалық қатардың мәні-қоғамдық өмірдің экономикалық, саяси және мәдени құбылыстарының даму заңдылығын айқындауда және зерттеуде. Уақыттағы құбылыстың өзгерісін сипаттайтын статистикалық мәліметтер динамикалық қатарлар деп аталады.

Динамикалық қатарлардың (уақыт ішінде қамту толықтығы бойынша) түрлері

-Толық динамикалық қатарлардың аралығы бірдейболады.

-Толық емес динамикалық қатарлардың аралығы бірдей болмайды.

Белгілі бір уақыт аралығында қоғамдық құбылыстың даму деңгейін сипаттайтын динамикалық қатарлар интервалды деп аталады.

Динамиканың әр қатары 2 элементтен тұрады: 1) уақыт немесе мезет кезеңі 2) қатар деңгейі. Динамиканың көрсеткіштер жүйесіне:

· абсолюттік өсім;

· өсу деңгейі;

· өсім деңгейі;

· 1 процент өсімнің абсолюттік мәні;

· өсімнің орта жылдық деңгейі.

Динамикалық қатардың көрсеткіштері:

1. Абсолюттік өсім-кейінгі және алдыңғы деңгейлер арасындағы айырмашылық.

2. Көрнекілік көрсеткіші-қатардың әрбір деңгейінің 100% - ға қабылданған біреуіне қатынасы.

3. Өсу көрсеткіші (кему) – қатардың әрбір келесі деңгейінің 100% - ға қабылданған алдыңғы қатарға қатынасы.

4. Өсім (кему) қарқыны – әрбір келесі деңгейдің абсолюттік өсімінің (төмендеуінің) 100-ге қабылданған алдыңғы деңгейге қатынасы%;

немесе: өсу көрсеткіші (кему) – 100%

Бақыланатын кезеңде құбылысқа тән негізгі заңдылықтарды анықтау мақсатында динамикалық қатарды тегістеудің келесі әдістерін қолданады:

- қатарды ірілендіру (көрші кезеңдердің деректерін қосу);

- топтық орташаны есептеу - әр ірілендірілген кезеңнің орташа шамасын анықтау);

- жылжымалы орта есебі (қатардың әрбір деңгейі осы деңгейдің орташасына және онымен көршілес екі деңгейге ауыстырылады))амикалық қатардың түсінігі,түрлері

 Динамикалық қатар-белгілі бір уақыт аралығында қандай да бір құбылыстың өзгеруін көрсететін біртекті статистикалық шамалардың жиынтығы.

Қатардың деңгейлері-динамикалық қатарды құрайтын шамалар. Абсолюттік, салыстырмалы немесе орташа шамалар ұсынылуы мүмкін.