1 тарау. Банк несиесінің теориялық аспектілері
кесте. Банкілермен берілген қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер*
жүктеу/скачать 476.5 Kb.
|
2 кесте.Банкілермен берілген қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелер*
http ://www.nationalbank.kz/ Ұзақ мерзімді несиелер 4,8% -ке өсті және 640,7 млрд. тенге болды, қысқа мерзімді несиелер 2,6%-ке өсіп, 372,3 млрд. тенгені құрады. Ұзақ мерзімді несиелердің меншікті салмағы қаңтар айымен салыстырғанда 62,7% -тен 63,2%-ке дейін жоғарылады. Ұзақ мерзімді несиелердің басымды өсуі, бәрінен бұрын, экономикалық субъектілердің ертеңгі күніне деген сенімділігінің артуы туралы және жалпы экономикалық жағдайдың тұрақталғанын байқатады. Өз кезегінде, дәл осы экономика тұрақтылығы шетелдік инвесторлар үшін, өзінің қызметін көрсету үшін мемлекетті таңдау кезінде ең басты факторлардың бірі болады. Біздің экономикамызға деген сенімділіктің жоғарылауы, біздің халақаралық рейтингіміздеде өзінің қолдауын тауып отыр. ТМД территориясында бірінші болып Қазақстан инвестициялық деңгейдің рейтингісін алды, бұл отандық коммерциялық банкілерге бірлестірілген қарыздар көлемін жоғарылатуға әсер етеді, яғни, елдің ішінде олардың несиелік қызметінің жандануына ықпал етеді. Ал қарызгерлер түрлері бойынша несиелердің құрылымына келетін болсақ, несиелендіру қызметінің нарығында банкілердің негізгі қарызгері болып, бұрынғыша, корпоративтік тапсырыскерлер қалады. Олардың үлесіне 2005 жылдың 1 мамырындағы күй бойынша барлық несиенің 90,4% - ті келеді ( 3 кесте). 3 кесте Қарызгерлер түрлері бойынша несиелердің құрылымы кезең соңында, млн.тенгемен
* http://www.nationalbank.kz/ Экономиканың салалары бойынша банктік несиелендірудің қалыптасқан басымдылығына келер болсақ, бұл жерде өнеркәсіпке, ауыл шаруашылығына және құрылысқа бағытталған несиелердің өсімі басқа секторларға берілетін несиелердің өсу қарқынынан басым түседі (4 кесте). 4 кестеЭкономиканың салалары бойынша банктік несиелеркезең соңында, млн.тенгемен
* http://www.nationalbank.kz/ Осыған қарамастан, банкілермен берілетін несиелердің басым массасы қарызгерлермен саудалық операцияларды жүргізуге қолданылады және олардың меншікті самағы қазіргі кезде жеткілікті жоғары болып табылады, 28,6 %. Нарықты экономикаға өту жағдайларында, бүкіл дүниежүзіндегі сияқты, шағын бизнестің дамуына үлкен көңіл бөлінеді. Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне банкілермен берілетін несиелер бір ай ішінде 6,8% - ке жоғарылады, сөйтіп 205,3 млрд. тенгені құрады. Салалар қазындығындағы шағын кәсіпкерлік субъектілер үшін мөлшерлеме мониторингі 2004 жылдың мамыр айынан бастап жүргізіле бастады. Осы уақыт ішінде мөлшерлемелер келесідей түрде өзгерді (5 кесте). 5 кесте Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне банкілерден берілетін несиелер және солар бойынша салалар қазынасындағы сыйақы мөлшерлемелері 2004-2005 жылдар кезеңінде*.
* http://www.nationalbank.kz/ Бесінші кестеден көргеніміздей, сыйақы мөлшерлемесі өткен кезеңде, барлық салаларда едәуір төмендеді. Бұл төмендеу, салыстырмалы жоғары несиелік тәуекелділікке қарамастан, шағын кәсіпкерлік субъектілерімен несиелендіру операциялары бойынша банкілер жұмыстарының жандануымен байланысты. Несиелендіру көлемінің маңызды артуы практика жүзінде барлық салаларда болды (байланыс саласынан өзгесінде). Сонымен қатар, бұл позитивтік өзгеріс, шағын кәсіпкерлікті несиелендіру процесіне көптеген банкілердің тартылуымен байланысты. Бұрын банкілер мүмкіндігінше ірі тапсырыскерлерді тартуға тырысатын, қазіргі кезде бұл жағдай өзгеріп келеді. Бұл нарықтың мейлінше молыққанын және соның арқысында оның табиғи әртараптануын көрсетеді. Сонымен қатар, шағын бизнесті несиелендірудің жағдайының мәнді жақсаруы, тек қана банкілік тәуекелдіктің сақтандыру жүйесі жұмыс істегенде болады. Осыған байланысты Үкіметке Ұлттық Банкімен келесідей ұсыныс жасалынды: шағын кәсіпкерліктің дамуы Қорына осы функцияларды кіргізу. Қазіргі кезде несиелер сапасы оң деп бағаланады. Банкілердің жинақты несиелік портфеліндегі стандартты несиелер үлесі 68,9%, үмітсіз несиелер - 1,7%, күмәнді несиелер - 29,4% (6 кесте).
Банкілердің жинақты несиелік портфелінің сапасын сипаттайтын көрсеткіштердің өзгеруі, % кезең соңында*.
*  http://www.nationalbank.kz/
Қазіргі күндері банкілер қарызгерлерінің негізгі массасы — бұл барынша пайдалы жұмыс істейтін, тексерілген кәсіпорындар. Келешекте экономиканың нақты секторының негізгі салаларының өсуінің позитивтік беталысы және қаржылық нарықтағы жағдайдың тұрақтылығы, сонымен қатар инфляция қарқынының төмендеуі мен тенгені айырбастау бағамының төмендеуі қарызгерлердің несиелік қабілеттілігіне ыңғайлы ықпал етеді. Сонымен, өткен жылдары, отандық несиелік нарықтың жұмыс істеуінің сандықта, сапалықта көрсеткіштерінде маңызды табыстарға қол жетті. Осыған байланысты айта кететін нәрсе, экономиканы несиелендірудің жандануына Ұлттық Банкінің қосатын үлесі өте зор. Мысалы, Ұлттық Банкі коммерциялық банк өкілдерімен кезекті кездесулер ұйымдастырып тұрды. Сонымен қатар, банкілер несиелері бойынша сыйақы мөлшерлемесін төмендетуге арналған, экономикалық алғы шарттардың баяндалуымен хаттар жіберілді. Ақпан айында несиелер бойынша сыйақының орташа өлшемді мөлшерлемесі, банкілік емес заңдық тұлғаларға ұлттық валютада 14,8% (қаңтарда - 15,0%), жеке тұлғалар несиелері бойынша - 22,1% (19,4%) құрады. Ұлттық Банкінің қайта қаржыландыруының ресми мөлшерлемесі төмендеді (өазір ол 7% құрайды). Осы проблема бойынша жұмысшы топ құрылды және қазір ол жұмыс атқаруда, оның мүшелері банктер өкілдері, Ұлттық Банк өкілі, сонымен бірге Үкімет өкілдері. Экономиканың нақты секторына банкімен берілген несиелер көлемінің өсу фонында, несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемелерінің қозғалысын көрсететін келесі беталыстар орын алады. Жалпы, несиелер бойынша мөлшерлемелер соңғы үш жылда төмендеу беталысында болды ( 7 кесте). 7 кестеБанкілік несиелер бойынша сыйақы мөлшерлемелерінің динамикасы
* http://www.nationalbank.kz/ Бұл төмендеу негізінен Қазақстанның банкілік қызмет көрсету нарығының біртіндеп молығуымен байланысты, яғни нарықтағы бәсекелестіктіңде өсуімен. Дегенмен, бұл төмендеуге, несиелендірудің оңтайлы жағдайларын құруға бағытталған мемлекеттік шараларда әсер етті. Жекелеп айтсақ, Ұлттық Банкімен қайта қаржыландырудың ресми мөлшерлемесі төмендетілді, ол бүгінүі күні 7,0% болады. Сонымен, соңғы жылдардың беталысы Қазақстанның несиелік нарығының тұрақты даму стадиясында екенін растады. 2003 жылы Ұлттық Банкімен алдағы 4 жылда Қазақстанның қаржылық секторының даму концепциясы әзірленді. Ол жалпы қаржылық жүйе алдында тұрған стратегиялық міндеттерді анықтайды. Бұл кезде, несиелік нарықтың дамуына келер болсақ, осы концепцияның шеңберінде келесідей шараларды жүргізу жоспарланады. Несиелендірудің тиімді жұмыс атқаратын, үш деңгейлі жүйесі құрылады. Бірінші деңгейінде, негізінен ірі және орта тапсырыскерлерге қызмет көрсететін банкілер болады. Екіншісінде – салыстырмалы ірі емес тапсырыскерлерге қызмет көрсететін, банкілік операциялардың жеке түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар кіреді. Үшінші деңгей, басым көпшілігі майда тапсырыскерлер болатын, микронесиелік ұйымдармен көрсетіледі. 2005 жылдың бірінші тоқсанында көптеген областарда несиелендіру көлемінің жоғарылау беталысы жалғасты (8 кесте.) жүктеу/скачать 476.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||