Х=А ∙ u
мұндағы Х өлшенетін шама;
А өлшенетін шаманың сандық мәні;
u өлшеу бірлігі.
А мәні таңдалған u өлшеу бірлігінің өлшеміне байланысты.
Мысалы, Х=1 м = 100 см = 10 дм. Әртүрлі өлшеудің нәтижесі аталған сан болып табылады.
Өлшеулер әдетте өлшеу объектісінде жасалынады. Өлшеу объекті (ӨО) – бұл физикалық шама. Физикалық шамалардың мысалы:
температура,
меншікті салмақ,
тығыздық, ұзындық және т.б.
Физикалық шама өлшемі – «физикалық шама» ұғымына сәйкес келетін қасиеттің осы объектіндегі сандық мөлшері. Физикалық шама бірлігінің өлшемі, жалпы айтқанда, әрбіреу болуы мүмкін. Бірақ өлшеулер жалпы қабылданған бірліктерде жасалу керек. Өлшеу үшін таңдалған физикалық шаманы өлшенетін шама деп атайды.
Өлшеу құралы - бұл өлшеуге арналған, нормаланған метрологиялық сипаттамалары бар, мөлшері белгілі уақыт аралығында өзгеріссіз қабылданатын физикалық шама бірлігін жаңғыртатын және сақтайтын техникалық құрал. Ғылым мен техниканың әртүрлі салаларында қолданылатын өлшеу құралдары (ӨҚ) өте әртүрлі болады. Алайда, бұл жиын үшін қолдану саласына қарамастан барлық ӨҚ-ға тән кейбір жалпы белгілерді анықтауға болады. Бұл белгілер ӨҚ-ның әртүрлі жіктемелерінің негізіне алынған, олардың кейбіреулері бұдан әрі келтірілген. Техникалық мақсаты бойынша өлшеу құралдарын жіктеу:
Физикалық шаманы өлшегіш – мәндері белгіленген бірліктерде көрсетілген және қажетті дәлдікпен белгілі бір немесе бірнеше берілген өлшемдердің физикалық шамасын қайта шығаруға және сақтауға арналған өлшеу құралы;
Өлшегіштердің мынадай түрлері бар:
- бір мәнді өлшегіш - бір өлшемдегі физикалық шаманы шығаратын өлшегіш (мысалы, 1 кг гірі, тұрақты сыйымдылық конденсаторы);
- көп мәнді өлшегіш - әртүрлі өлшемдегі физикалық шаманы шығаратын өлшегіш (мысалы, ұзындық штрих өлшемі, ауыспалы сыйымдылық конденсаторы);
- өлшегіштер жиынтығы - жеке-жеке, сондай-ақ әртүрлі үйлесімде практикада қолдануға арналған бір физикалық шаманың әртүрлі өлшемдегі өлшегіштер жиынтығы (мысалы, ұзындықтың соңғы өлшемдерінің жиынтығы);
- өлшегіштер қорабы - әртүрлі комбинацияларда (мысалы, электрлік кедергілер дүкені) оларды қосуға арналған құрылғылары бар бірыңғай құрылғыға конструктивті біріктірілген өлшегіштер жиынтығы.
Өлшеуіш аспап - белгіленген диапазонда өлшенетін физикалық шаманың мәнін алуға арналған өлшеу құралы. Өлшеуіш аспап, әдетте, өлшенетін шаманы өлшеу ақпаратының сигналына түрлендіруге және оны қабылдау үшін барынша қолжетімді нысанда индекстеуге арналған құрылғыдан тұрады. Көп жағдайда индикация құрылғысының көрсеткі немесе басқа құрылғысы бар шкаласы, қауырсынды диаграммасы немесе сандық таблосы бар, соның көмегімен физикалық шаманың мәнін есептеу немесе тіркеу жүргізілуі мүмкін.
Шығыс шамасының түріне байланысты аналогтық және сандық өлшеу аспаптары болады. аналогты өлшеу құралы - бұл көрсеткіштері (немесе шығу сигналы) өлшенетін шаманың үздіксіз функциясы болып табылатын (мысалы, бағыттамалық вольтметр, шыны сынапты термометр) өлшеу құралы.
Достарыңызбен бөлісу: |