Жарылыс жұмыстары және жарылғыш материалдарды сақтау кезінде қауіпсіз қашықтықты анықтау

1) қопсыту әрекетіне (бөлшектеу) есептелген ұңғымалық қуаттарды жару кезінде жекелеген бөліктердің ұшуы бойынша адамдарға қауіпті арақашықтық r_ұшу (м) мынадай формула бойынша айқындалады:

Жарылғыш заттар мен ұңғыманы толтыру коэффициенті η₃, L (м) бұрғыланған ұңғыма тереңдігінің l₃ (м) ұңғымадағы қуат ұзындығының қатынасына тең;

Ұңғыманы забойкамен толтыру коэффициенті η_заб, забойка ұңғыманың L_заб (м) ұңғыманың қуаттардан бос жоғары бөлігінің ұзындығы (м) қатынасына тең:

Қыртыстың қаттылық коэффициенті

онда - дұрыс нысандағы үлгілерді стандартты сынау кезінде бір остік қысымдағы қыртыстың қаттылық шегі, кгс/см ² (1 кгс/см ² = 98066,5 Па).

Тау жыныстарындағы жарылыс жұмыстарын жүргізген кезде өндірістің қыртыстың () қаттылық сипаттамасы болмауы немесе жеткіліксіз болуы, қаттылық коэффициенті f мынадай формуламен айқындалады:

,

бұл жерде F – жарылатын жұмыстың топтық саны.

2) Ауыспалы параметрі а, η₃, η_заб бір диаметрі ұңғымалық қуаттарды сериялық жару кезіндегі қауіпсіз арақашықтық (1) формуласы бойынша а,η_заб төменгі шамасымен және η₃ жоғарғы шамасымен есептеледі.

Егер жарылатын учаскеде әр түрлі қаттылығы бар қыртыстар болса, есепте қыртыс қаттылығының f жоғарғы коэффициенті алынады. Параллель орналасқан ұңғымалық қуаттардың диаметрі (d) есебінде олардың эквиваленттік диаметрі алынады

бұл - жақын орналасқан ұңғымалар саны.

3) Қауіпті қашықтықты анықтаған кезде қабылданған жобалау мәнінен ұңғымалық қуаттардың a, η₃, η_заб жарудың жекелеген параметрлерінің ауытқуы бұрғы жарылыс жұмыстарын жүргізу барысында болуы мүмкіндігі ескеріледі. Сондықтан r_ұшу, есебі (1) формула бойынша a, η_заб параметрлерінің мәні жарылыс жұмыстарын жүргізу барысында осы үшін минималды мүмкін болатынын қабылдай отырып, қормен белгіленген және η₃, барынша болуы мүмкін мәнімен жүргізіледі.

4) Жарылыс жұмыстарын төбешіктерде жүргізу кезінде 30 метрден асатын қауіпті аймақтың шекара учаскелерінде жарылыс болатын учаскенің жоғарғы белгісін асырған жағдайдақауіпті аймақтың мөлшері r_ұшу баурайы бойынша төмен бағыттағанда ұлғаяды және жыныстардың жекелеген бөліктерінің ұшуы бойынша қауіпсіз арақашықтық мына формуламен есептеледі:

Жарылыс жұмыстарын жүргізгенде:

β бұрыш орнына жарылыс орнының қауіпті аймақ шекарасынан биіктігі,

онда Н – қауіпті аймақ шекарасынан жарылыс учаскесінің биіктігі, м.

Егер (1) немесе (2) формуламен есептелген қауіпті аймақтың шекарасының қандай да бір бағыты еңіс бойынша өтсе, қыртыстың жекелеген бөлшектерінің домалау мүмкіндігі ескеріледі және бұл бағытта қауіпсіз арақашықтық ұлғаяды. Сонымен қатар қыртыс бөлшектерінің алысқа ұшуыңың мүмкіндігіне жел күшінің әсері ескеріледі.

5) Қауіпті аймақтың есепті мәні 50 м есеге мәніне дейін үлкен жағына аударылады. Бұл ретте соңғы қабылданатын қауіпсіз арақашықтық осы Қағидалардың 2-қосымшасының 4-кестесінде көрсетілген ең төмен ара қашықтықтан кем болмайды.

6) Жарылыс орнынан механизмдерге, ғимараттарға, құрылыстарға қауіпсіз ара қашықтығы нақты жағдайларды ескере отырып, жобада айқындалады.

2. Ұңғымалық зарядтарды жару кезіндегі қыртыстардың жекелеген бөлшектірінің ұшуы бойынша қауіпсіз арақашықтықты анықтау мысалдары.

1) Карьердегі қыртыстарды жару кезінде r_ұшу, ұңғымалық қопсыту қуаттарының мынадау сериялық параметрлері үшін айқындалады; жарылатын топырақтың қаттылық коэффициенті f = 12, төбешік биіктігі H = 8 м, ұңғыма диаметрі d = 0,15 м, ұңғыма қатарының саны 3.

Ұңғыма орналасу шамалары: қатардағы ұңғымалар арасында ара қашықтығы 4,5 м, қатарлар ара қашықтығы 5 м, қуат ұзындығы = 6 м, ұңғыма тереңдігі L =9,5 м.

Ұңғыманың жоғарғы бөлігі забойка сағасына дейін толтырылады м; = 1. Ұңғыманы жарылғыш заттармен толтыру коэффициенті:

Ұңғымалар арасындағы арақашықтық а 4,5 м тең болып алынады (Осы Қосымшаның 1-тармағының 2) тармақшасын қараңыз).

Есептік шама мынадай формуладан тұрады:
м
Табылған қауіпсіз арақашықтықтың есептік шамасы = 350 м.

2) горизонтына қоғаш бұрышымен төбешікте жарылу кезінде қыртыстың жекелеген бөлшектерінің ұшуы бойынша қауіпсіз арақашықтықты айқындау. Қауіпті аймақтың радиусы = 250 м.

Жер бедерін ескеретін, коэффициент мынадай формуламен анықталады (3):
.
Қауіпсіз ара қашықтық мынадай формуламен (2) есептеледі:

м.

Формуламен (2) есептеліп анықталған шама м.

3) қауіпті аймақ шекараларының учаскелерінде жарылатын учаскелердің жоғарғы белгілерін асыру жағдайында қопсытудың ұңғымалық зарядтарының серияларын жару кезінде қыртыстың жекелеген бөлшектерінің ұшуы бойынша қауіпсіз арақашықтықты айқындау м.

Қауіпті аймақ радиусының есептеу шамасы = 200 м..

Жер бедерін ескеретін коэффициентті мынадай формуламен (4) анықтаймыз:
.

Қыртыстың жекелеген бөлшектерінің ұшуы бойынша есептік қауіпсіз арақашықтық (2) формула бойынша м анықталады. Соңғы қауіпсіз ара қашықтық 250 м тең болады.

3. Қопсыту зарядтарына шоғырланған шығарынды, тастанды және жарылыстарда жару кезінде қыртыстардың жекелеген бөлшектерінің ұшуы бойынша қауіпсіз арақашықтық.

1) шығарынды, тастанды және жарылыстарда жару кезінде қыртыстардың жекелеген бөлшектерінің ұшуы бойынша қауіпсіз арақашықтығы n қуаттың жарылу әрекетінің көрсеткішгтер шамаларына және төменгі кедергі жүйесіне W (ТКЖ) қарай осы Қосымшаның 4-1-кестесі бойынша айқындалады.

2) W және n әртүрлі шамаларымен зарядтардың сериялары жарылған кезде қауіпсіз аймақтың радиусы осы Қосымшаның 4-1-кестесі бойынша айқындалады. Бастапқы мөлшері бірдей п болғандағы ең жоғарғы шамасы W болып есептеледі немесе бірдей W ең жоғарғы шама п қабылданады. Егер де екі шама да (W және п) ауыспалы болса, онда W және п тіркесі осы Қосымшаның 4-1-кестесі бойынша аймақтың үлкен радиусы табады. Соңғы зарядтың осы сериясының жарылысы үшін қауіпті аймақ ретінде қабылданады.

3) Адамдар үшін қауіпті аймақ радиусы болып осы Қағидалардың 2-қосымшасында көрсетілген жарылыс шарттары кестесі бойынша көрсетілгеннен кем емес шама қабылданады.

Ескертпе. Төбешіктерде немесе қауіпті аймақ шекарасының учаскесінде жарылаатын учаскнің жоғарғы белгісін арттыру жағдайывнда жару кезінде қауіпсіз арақашықтық осы Қосымшаның 1-тармағының 4) тармақшасына сәйкес ұлғаяды.

4) W және п а айтарлықтай әртүрлі шамалардың зарядтары үшін ұзартылған шұңқыр қалыптасқан кезде (0,5 км және одан көп) адамдар үшін қауіпті аймақ радиусы оның әртүрлі учаскелері үшін әртүрлі болады.

5) Қопсытудың шоғырланған зарядатарының жарылу кезінде қыртыстың жекелеген бөлшектерінің ұшуы бойынша қауіпті аймақ радиусы (п<1) осылайша айқындалады. Осы серияның барлық қуаттардан шінен ең жоғарғы ТКЖ - таңдалады. Осы зарядқа дұрыс шығарынды заряды болып табылуы тиіс (n = 1) сол шартты ТКЖ () ұзындығы шамасы есептеледі.

6) қыртыстардың ұшатын бөлшектерінен зардап шекееннен механизмдер, ғимараттар мен құрылыстардың сақталуын қамтамасыз ететін қауіпсіз арақашықтық нақты жағдайларды ескере отырып, жобада белгінеді.

4. жарылысты жүргізу кезінде жарылған қыртыстың r_әртүр жекелеген бөлшектерінің ұшуы бойынша қауіпті аймақтың радиустарын анықтау мысалдары.

1) ТКЖ W = 8-11,4 м зарядатар сериясының шығарындысына жарылыс кезіндегі r_әртүр.және п =2 жарылыс әрекетінің көрсеткішін анықтау

4-1-кесте бойынша п = 2 жарылыс әрекетінің көрсеткіштерімен зарядтарға қатысты бағанда тиісті 12 м көлденең бағанда r_әртүр = 900 м жарылған жекелеген бөлшектердің ұшуы бойынша адамдар үшін қауіпті аймақтың шамасын табады.

2) Әртүрлі тереңдіктің ұзындығы бойынша бар шұңқырдың қалыптасуы үшін зарядтар серисясының шығарындыға дарылыс кезіндек r_әртүр анықталады.

Жобада жарылыс жүргізу жарылыс әрекеттері көрсеткіштерінің мынадай шамасы қабылданды, қуаттар үшін

Алдымен W = 12 м болғанда n= 2, r_әртүр анықталады. осы Қосымшаның 4-1 кестемен r_әртүр көрсеткіштеріне адамдар үшін 900 м қабылданады.

Сонымен қуаттарға n= 2,5 және = 8 м r_әртүр анықталады. Осы кестемен, осы көрсеткіштерге 1000 м құрайды.

Алынған шамалар r_әртүр, жарылған қыртыстың бөлек түйірлерінің ұшу қауіпті аймақ радиусы болып жару жұмыстары жобасына 1000 м кем болмайды.

3) Жолды кеңейтуде жол жиегін бұзу үшін камералық қопсыту қуатын W= 11 - 16 м пайдалану керек.

Есептеу үшін r_әрт заряд есебін = 16 м етіп алады және 3-тармақтың 5) тармақшасына сәйкес осы қуатқа ТКЖ анықталады: м немесе 12 м теңестіріледі.

Қауіпті аймақтың шамасына қуаттар лақтыруы 12 м тең болады және осы Қосымшаның 4 – 1 кестесіне сәйкес радиус r_әртүр шамасымен n= 1 болады. Қойылған көрсеткіштерге (W= 12м) шектігі r_әртүр = 500 м.

5. Қыртыстың жекелеген түрлерінің ұшу биіктігі бойынша қауіпсіз арақашықтығы.

Қыртыстың жекелеген түрлерінің ұшуының ең жоғары биіктігін анықтау кезінде п≤2 оның осы қосымшаның 1 және 3-тармақтарының талаптарына сәйкес белгіленген шамаларға теңестіріледі. Егер п>2 болғанда алынған шамалар 1,4 есе үлғаяды.
1.2. Жарылыс кезіндегі сейсмикалық қауіпсіз қашықтықты анықтау

6. ЖЗ шоғырланған зарядының бір мәрте жарылысты туындататын топырақтың қозғалысының арақашықтығы (м) ғимараттар мен құрылыстар үшін қауіпсіз, мынадай формуламен анықталады:

Ескертпе.

Топырақтың сипаттамасы жоғарыда көрсетілгендерге толықтай сәйкес келмейтін немесе болжалды түрде белгілі болған жағдайда, коэффициентінің жақын мәнін есептеу үшін қабылданады.
коэффициентінің шамасы

Ескертпе.

Ғимарат мен имараттардан 100 м қашықтықта жарылыс жасаған кезде, жаралыстың әсері жергілікті сипатта болады да, сондықтан (5) формула арқылы анықталған заряд салмағының рұқсат етілетін шамасы төмендеу болады. Бұл салмақты қажет жағдайда көбейтуге болады.
коэффициентінің шамасы

Ескертпе:

1. Зарядты суда немесе суға қаныққан топырқтарды орналастырған кезде коэффициенттің шамасы 1,5 - 2 есеге артады.

2. Жердің үсітнде сыртқы зарядтар жарылған кезде сейсмикалық іс-әрекет ескерілмейді.

Жарылыс кезінде ғимараттар мен имараттардың сейсмикалық қауіпсіздігі олардың қалыпты жұмыс істеуін бұзатын залалдардың болмауын болжайды (жекелеген ғимараттар мен имараттарлы жеңіл зақымданудың көрінісінің мүмкіндігі 0,1-ге жуық болады).

7. Жалпы массасы Q болатын N ЖЗ зарядтары тобының бір уақытта (үздіксіз) жарған кезде қорғалатын объектіден ең жақын заряд пен ең қашық орналасқан зарядқа дейінгі арақашықтық 20 % аспайтындығымен ерекшеленеді, қауіпсіз қашықтық (м)

8. Жалпы массасы Q болатын N жарылыс заттар зарядтары тобын бір мезетте емес жарған кезде күзетітілетін объектіден ең жақын заряд пен ең қашық орналасқан зарядқа дейінгі ара қашықтық 20 % аспайтын шамаға ғана ерекшеленетін болғанда, қауіпсіз қашықтық (м) келесі түрде есептеледі

Салмағы болатын ең қашық оналасқан зарядтарының қорғалатын объектіге дейінгі арасы 20 % басқа болған жағдайда, келесі шарт орындалған жағдайда, соңғысы сейсмикалық қауіпті емес аймақта болады:

Зарядтар тобын жарған кезде әр топтағы жарылыстардың арасындағы бәсеңдету 20 мс аз болса, осындай зарядты салмағы зарядтар тобына теңеп алынатын заряд ретінде қарастырылады.

9. Осы Қосымшаның 6, 7, 8-тармақшаларында келтірілген қауіпсіз арақашықтықты анықтау әдістер қанағаттанарлық техникалық жағдайдағы ғимараттар жатады.

Ғимараттарда зақымданған жағдайда (қабырғаларында жарықтар және т.б.) 5 - 9 формулалары бойынша белігленген қауіпсіз арақашықтық ұлғаяды. Бұл ұлғайтулар мамандандырылған ұйымдардың қорытындысы бойынша белгіленеді. Осындай қорытындылар болмаған жағдайда қауіпсіз арақашықтықтың ұлғайтылуы 2 еседен кем болмайды.

Қауіпсіз арақашықтықты анықтаудың көрсетілген әдістері бірегей сипаттағы ғимараттар мен имараттар үшін (атомдық электр станция ғимараты, мұнаралар, биіктікті ғимараттар, монументті қоғамдық ғимараттар және тағы сол сияқты), сондай-ақ, жауапты немесе күрделі инженерлік имараттар үшін (көпірлер, әртүрлі қолданыстағы реакторлар, гидротехникалық құрылыстар, радиодіңгектер және тағы сол сияқты) қолданылмайды. Осындай объектілер үшін сейсмикалық қауіпсіздік мәселелері мамандандырылған ұйымдарды тарта отырып, шешіледі.

Осы Қағидаларда көзделмеген жарылыс шарттары, сондай-ақ, үлкен қашықтықта зарядтар тобы әсерінің сейсмикалық бағыты, қайталанбалы жарылыстар кезінде ғимараттардың зақымдануы, дәрменді жарылыстардың (1000 т ЖЗ және одан жоғары) сейсмикалық әсерінің ерекшеліктері сияқты факторлар, аттестатталған сараптама ұйымдарды тарту арқылы анықталады.