3-4 I шамалардың және сандардың қатынасы

I. Ұйымдастыру

Пәнді оқытудың мақсаты - міндеттерін ұғындыру.

II. Жаңа сабақ мазмұны:

III. А) Жаңа материалды түсіндірмес бүрын сынып бөлмесінен,
ондағы заттарды таныстырып, салыстыру жұмыстары жүргізіледі.

Сыныптың бөлмесі қандай? (Кең).

Терезелері қандай? (Үлкен). Мектептің дәлізі қандай? (Кең, Ұзын). Мектеп үйі ше? (Биік, үлкен), т.с.с.

ә) Оқулықпен жұмыс

1. Бала оқулықтағы екі үйді салыстырады. Мұғалім не тәрбиешілерінің сұрақтары арқылы екі үйдің айырмашылықтары айтылады. Екі үйдің біреуі биік әрі үлкен, екіншісі аласа, әрі кіші екендігін; үлкен үйдің бөлмелері тар, дәліздері де ұзын, бірінікі қысқа болуы мүмкін екөндігі анықталады. Үйдің төңірегіндегі ағаштардың көлемі, биіктігі салыстырылады. Шыршалардың биіктігі бірдей немесе олардың біреуі екіншісінөн биігірек, болмаса аласа т.б.

2. Оқулық дәптердегі суретте көлік жүретін үлкен көше мен

3. Екі оқушы баланың бойы мен жасы салыстырылады.

(немесе інісінен) биік, інісінің бойы - аласа. Ағасының киімі інісіне кең, інісінікі ағасына тар болатынын сұрақ - жауап арқылы анықтау қажет. Ағасы үлкен доппен, інісі кіші доппен ойнайды. Үлкен доп - футбол, волейбол, баскетбол ойнау үшін қажетті айтылады.

Доптар бір - бірінен үлкенірек, кішірек болатыны, жасалған материалына қарай қатты, жұмсақтығы анықталады. Сондай-ақ, киімдердің ұзын - қысқалығы, кең - тарлығы, үлен кішілігі айтылады. Қылқалам қарындаштардың ұзындықтары салыстырып ажыратылады.

б) ойындар.

Бұл сабақта «Өз үйіңді тап», «Үй тұрғызайық», «Сипаттамасы бойынша тап» деген дидактикалық ойындар ойнау ұсынылады.

в) Дәптермен жұмыс.

Өтілген ұғымдарға сәйкес оқулық дәптөрде берілген тапсырмалар орындалады. Онда торкөзді санап отырып, шыршаларды салып, биіктіктерін салыстыру қажет. Үйлердің қабырғасының еніне қарап кең таралығын анықтап, үзік сызықты бастыра жүргізді. Сол сияқты басқа берілген тапсырмалар осы үлгіні башылыққа алады. Жаңа ұғымдарды меңгертуде дидактикалық материалды, жұмбақ, жаңылтпаш, мақал-мәтелдерді пайдаланып, балалардың танымдық қабілеттерін дамытады.

Қорытынды

Сонымен, бұл сабақта бала өзен қоршаған ортадан, күнделікті тіршілік тынысынан биік - аласа, үлкен - кіші, кең - тар, ұзын - қысқа қатынастарын танып - біліп, заттарды салыстырып, ажыратуды меңгереді.

Сабақтың тақырыбы: Жуан. Жіңішке. Қалың. Жұқа. Жалпақ. Жіңішке.

Сабақтың мақсаты: Балаларды жуан - жіңішке, қалың - жұқа, жалпа - жіңішке ұғымдарымен таныстыру. Ұғымдардың мағынасын түсініп, бір - бірінен ажырата білуге үйрету:

Баланың тілін, ойын, танымдық қабілетін дамыту.

а)математикалық жұмбақ, жаңылтпаш, мақал-мәтел, санамақтар мен балалардың зейінін пәнге аудару.

ә) сабаққа қажет құрал - жабдықтарды дайындау.

II. Жаңа сабақ мазмұны:

а) жаңа материалды өткен сабақпен байланыстырып, биіктіктерін салыстырған ағатардың жуандықтарын салыстыратынын қабарлайды.

Ағаш пайдасы, оның қолданылу аясы жайлы әңгімедейді. Ағаш діңдерін салыстырып, жуан -жіңішке ұғымдары мен таныстырады.

ә) Оқулық пен жұмыс.

Оқулық дәптерде берілген суреттердегі екі ағаштың жуандығын салыстырып, қайсысы жіңішке екнін ажыратады. Енді сол ағаш кескінділерінің қалыңдығы салыстырылады. Қайсысы қалың? Қайсысы жұқа? Оны практикалық жолмен, ағаш кескінділерін балалардың қолдарына ұстатып, анықтауға болады. Бірнеше тақтайшаларды салыстырып біреуі -жалпақ, екіншісі жіңішке екендігін анықтайды.

Жеңішке ұғымының жуан сөзіне де, жалпақ сөзіне де қарсы мағыналы сөз екендігі ескеріледі. Ұғымдарды тиянақты мақсатында екі қарындаштың жуандығы, кітап пен дәптердің қалыңдығы, екі сызығыштың жалпақтығы салыстырылады. Тапқышпек тапсырмасындағы балалардың кимдері (қалың-жұқа) үстел бетінің жалпақтағы, аяғының жуандығы салыстырылады.

Дәптермен жұмыс

Дәптерде көрсөтілген үлгідегі үзік сызықпен берілген заттардың суретін бастырып салып, бояйды. Жұмысты орындау кезінде бала, өзі салған заттарды қалыңдығын, жалпақтығын, жуандығын көз мөлшерімен, әрі тор көзбен есептеп жетілдіреді.

Ойындар.

Қорытынды.

Сонымен, бұл сабақта жуан-жіңішке, қалың - жүқа, жалпақ -жіңішке ұғымдарын бір-бірінен ажыратып ұғымдарды дүрыс, орынды қолданып, торкөзбен жұмыс жасауға үйренеді.

Сабақтың тақырбы: Жоғарғы. Төмен, Оң жақта. Сол жақта.

Алдында. Артында. Жанында. Астында. Үстінде. Соңында, Арасында. Ішінде. Бірінші. Екінші. Жыл-дам. Баяу.

А) оң, сол, жоғары, төмен ұғымдарына байланысты өлең тақырыптар арқылы бой сөргіту жаттығуын ұйымдастыру.

II. Жаңа материалдың мазмұны.

А) сабақты мектептің не балабақшаның спорт алаңынан саяхат жасаудан бастаған жөн. Ондағы балалардың іс әрекеті,

Орны жайлы әңгіме жүргізуге болады.

Сондай - ақ, сыныптағы заттардың орналасуы, оларды бір -бірімен салыстырғандағы орны сұрақ - жауап арқылы жүргізіледі.

Оқулықпен жұмыс

Оқулық дәптердегі суретте балалрдың іс-әрекеті мен орындары, доптардың орнына қарап сұрақ-жауап жүргізіліп жоғары, төмен, жанында, алдында, артында, оң жағында, сол жағында ұғымдары мен таныстырылады.

ІІ-суреттегі тұғырға қарап жүгіріп келе жатқан балалардың ретімен атау; бірінші, екінші, үшінші. Балалардың қимылдарына қарай жылдам, баяу екендігі айтылады.

III. Суреттегі ұл бала мен қыз баланың іс әрекетіне қарай

«Шалқан» Ертегісінің мазмұны ашылып, мұндағы атасы, апасы, немересі, күшік, мысық, тышқаның орнын ажыратып, арасында, ортасында, соңында ұғымдарын түсінуді тереңдеттеді.

Дәптермен жұмыс.

1. 
   Торкөзді салып, бояу.
   
2. 
   Торкөздің оң жағындағысын-қызыл, сол жағындағысын көк
   түспен бояу.
   
3. 
   Торкөздің жоғарғы жағындағысын - жасыл, төменгі
   жағындағысын сары түспен бояу.
   
4. 
   Торкөздің оң, сол, жоғарғы, төменгі жағындағыларын әрбір
   бала өзіне ұнаған бояуды пайдаланып бояйды.
   
5. 
   Дөңгелектерді де өзіңе ұнаған бояумен боя.
   

Жоғарыдағы ұғымдарды меңгерту мақсатында «Орнын тап», «қол соғу», «Қалай жүріп, нені тапқың келеді?» ойындарын пайдалануға болады.

Қорытынды.

Балалар, бұл сабақта заттардың кеңестікте өзара орналасуы мен орнын ажыратып, ұғымдарды дұрыс пайдаланып, торкөзбен нақты танысып, ұқыпты жұмыс жасауға үйренеді.

А) Қажетті материалдары дайындау.

Б) «Санамақ» жаттау.

II. Жаңа материалдардың мазмұны.

А) Сыныптағы парталарды, заттарды, т.б. санау.

ә) Заттардың санының көп-аздығын, тең екендігін анықтау.

Оқулықпен жұмыс

Оқулық дәптердегі сәбіз бен бұрыштың санын салыстыру. Неше сәбіз? (алты), неше бұрыш? (төрт). Сәбіз көп пе, әлдө бұрыш көп не? (сәбіз көп, бұрыш сәбізге қарағанда аз).

Қайсысы артық ? Қайсысы кем? (сәбіз артық, бұрыштың саны кем),

Сәбіздің бұрыштан қаншасы артық? (екеуі). Бұрыштың сәбізден нешеуі кем? (екеуі).

Помидор мен қиярдың санын салыстыр. Помидор-алтау, қияр да алтау. Помидор, қанша болса да, қияр сонша, екеуінің саны бірдей немесе тең.

Сәбіз бен бұрыштың санын қалай теңестіруге болады? Деген сұраққа балалардың ізденіс жұмыс ұйымдастыру керек. Сәбіздің бұрыштан екеуі артық, бұрыштың санын сәбізге теңестіру үшін екі бұрыш кесу немесе бұрыштың санын теңестіру үшін екі сәбізді алу керектігін балалрдың өздеріне тапқызған дұрыс.

Сәбіз бен бұрыштың санын теңестіргенде неше сәбіз болса, сонша бұрыш болады деген ұғымды балалрдың түсініп білгені жөн.

Көкөністердің әрқайсының санын тауып, оны санына қарай тиісті қораптарға салдыру жұмысын жүргіземіз. Мысалы: Төрт памидор оларды төртінші қорапқа салуға болады, т.с.с.

Дәптермен жұмыс

1. 
   Геометриялық фгуралардың санын салыстырып, тиісті түспен
   бояу.
   
2. 
   Геометриялық фигуралардың санын теңестіру.
   
3. 
   Ыдыстардң әрқайсысын өз қақпағын тауып, сызықө арқылы
   қосу.
   
4. 
   Үшінші қатардағы сұрақ белгісінің орнына әр қатардағы
   ыдыстардың сиымдылығы бірдей болса, қандай ыдыс тұратындығын
   табу.
   

Сабақты «Көп-аз, бір», «Қай қолымда көп» ойындар мен қортындылауға болады.

Қорытынды

Сабақта заттардың саннын қалай салыстыру арқылы олардың бір - бірінен артық -кемін, қайсысының көп - аздығын, оларды теңестіру жолдарын, сонша ұғымның тең деген ұғымымен пара - пар екендігін үйренеді.

Бастауыш мектеп математикасында да, орта мөктеп математикасында да қатынас ұғымы жалпы түрде енгізілмейді, тек қана әртүлі обьектілер арасындағы нақты қатынастар қарастырылады.

Бастауыш мектеп математикасында сандар арасындағы қатынастарға ерекше көңіл бөлінеді. Оларды қысқа формада жазылған екі айнымалысы бар сөйлем ретінде, таблица толтыру арқылы т.с.с. түрде береді. Қатынастардың көп түрімен бстауыш мектеп оқушылары мазмұнды есептер (мәтіндік есептер) шығаруда кездеседі. Мысалы: «Бір сөредегі кітап саны екінші сөредегіге қарағанда 3 есе артық. Бірінші сөреден 8 кітапты алып, екінші сөреге 5 кітапты қойғанда екінші сөредегі кітап біріншіге қарағанда 17-ге кем болды. Әрбір сөреде қанша кітап болды» Бұл есепті шығарғанда оқушылар «есе артық», «кем» қатынастарын жақсы білуі керек. Бастауыш сыныпта қатынас ұғымын оқытуды қорытындылай келе:

І.Қатынас ұғымын оқыту балалардың логикалық ой-өрісін дамытады, пәнге дегн қызығушылын арттырады.

2. Қатынас ұғымын оқыту балалрдың теориялық алған білімдерін практикада қолдана білуге, шығармашылық дамуына әсер етеді.

3. Қатынас ұғымын оқытуды практикада қолдануда балаларды ізденімпаздыққа, төзімділікке баулиды.

1. 
   Бантова М.А. и др. «Методика преподавания математика в
   начальных классах». Москва «Просвеицение» 1976ж.
   
2. 
   Байдыбекова Е., Ерғазиева Т. «Есептердің практикалық
   танымдық жәнө тәрбиелік мәні». Бастауыш мектеп №2.1988ж.
   
3. 
   Б.Баймұханов. Математика есептерін шығаруға үйрету.
   
4. 
   білқасымова А.Е., Көбесов А.К., Рахымбек Д., Кенеш Ә.С.
   «Математиқаны оқытудың теориясы мен әдістемесі». Алматы
   «Білім» 1998ж
   
5. 
   А.Б.Жанәділ. «Математика сабақтарын түрлендіріп өткізу».
   Бастауыш мектеп №8-9. 1998ж. 41 бет.
   
6. 
   Дүйсенбекова «Оқушылардың танымдық әрекеттерін дамыту».
   Бастауыш мектеп №10. 1999ж. 27 бет.
   
7. 
   Ж.Қайыңбаев. «Математиқаны оқыту ерекшеліктері». Бастауыш
   мектеп №5. 1999ж. 9 бөт.
   
8. 
   Баймұқанов Б., Мубараков А. «Математиқаны оқытудағы
   сабақтастық». Бастауыш мөктеп №1. 2000ж. 25 бет.
   
9. 
   Б.М.Қосанов. «Математикадан сыныптан тыс жұмыстарда
   оқушыларға экономикалық тәрбие беру». Алматы «Іскер» 1998ж.
   
10. 
    Актуальные проблемы методики обучения математике в начальных классах. Под ред. М. И. Моро, А. М. Пышкало.- М. Педагогика, 1977-208с. 2 Основой методики начального обучения математике. Под. Ред. А.
    
11. 
    С. Пчелко.-М. Просвещение, 1965-375с.
    
12. 
    Амонашвили Ш. А. Как живете, дети? М: Педагогика, 1986-176с.
    
13. 
    Алиева К.С. Қатынастар Шымкент 1995ж.
    
14. 
    Абаляев Р. Н. Сборник задач по арифметике с практическим
    содержанием. М: Просвещение, 1960-108с.
    
15. 
    Анциферова Л. И. О закономерностях элементарной по
    знавательной деятельности. -М: Изд-во АН СССР, 1961-151с.
    
16. 
    Аристова Л. П. Активность учения школьников. -М: Просвещение,
    1968-139с.
    
17. 
    Арнольд И. В. Принцип отбора и составление арифметических
    задач \\ Известия АПН РСФСР. - 1946-Вып. б.-с. 7-28.
    
18. 
    Асадова Р. Научная организация труда учителя начальных классов.
    Ашхабад: Нлым, 1987-286с.
    
19. 
    Баранов С. П. Чувственный опыт ребенка в начальном обучени.
    М: 1963-144с.
    
20. 
    Баранов Г. П. Лабараторные и практические работы VI - VII
    классах по геометри \\ математика в школе, 1961, №6 .
    
21. 
    Бикбаева Н. У. И др. Математика: Учебник для III класса четырех
    летней начальной школы.-Ташкент: Укитувчи, 1991-176с.
    
22. 
    Бабавский Ф. К. Оптимизация процесса обучения. М., 1977.
    
23. 
    алл Г,А , О психологическом содержание и пониятие
    «задач» Вопрос психологи, 1970, №6 с. 75-85.
    
24. 
    Н. Богоявленскии Орфография и творческое письмо . Рускии
    язык в школе , 1948, №2
    
25. 
    Богоявленскии Д.Н. Менчинская Н. А Психология усвоения
    знании в школе-М.Изд-во АПН РСФСР 1959-347с
    
26. 
    Бумашкина Н.Б система развивающих заданий в процесс
    обчения. Проблемы методов обучения в современной
    общеобразовальнои школе Под ред Ю.К.Бабанского, И. Д.
    Эверева, Э.И. Маносаона.-М. Педагогика, 1980-с. 137-143
    
27. 
    Бантона М.А Методика формирования знаний конкретного
    смысла арифметических действий . Начальная школа, 1979, №1
    
28. 
    Бантова М.А. К вопросу об оценке усвоения учащимися
    теоретических знаний по математике . Начальная школа, 1973, №2
    
29. 
    Грунөр Дж Процесс обучения. - М: Изд-во АПН РСФСР, 1962.
    
30. 
    Л. А. Венгер, В. С. Мухина.Психология. М: Просвещөниөі988-336 с.
    
31. 
    Выгодский Л.С. Умственное развитие детей в процессе обучения
    -М . Л., 1935.
    
32. 
    Вопросы психологии учебной деятельности младших школьников.
    Под. Ред. Эльконина, В.В Давыдова М. 1962.
    
33. 
    Выгодский Л.С Мышление и речь. М.- Л. 1934
    
34. 
    Возрастные возможности усвоения знаний (младшие классы
    школы) Под. Ред. Л.Р. Эльконина .М. 1966
    
35. 
    Выгодский М.Я. Арифметика и алгебра в древнем мире. М. 1967
    
36. 
    Венгер Л.А. Восприятие и обучение. М. 1969
    
37. 
    Вилькеев Л.В. Применение гипотезы в познавательной
    деятельности школьников по проблемам обучения. -Казань,1974- 66
    
38. 
    Выбор методов обучения в средней школе. Под. Ред. Ю.К.
    Бабанского . - М: Педагогика, 1981-176с.
    
39. 
    Вапняр Н.Ф и др. Тетрадь по математике для 1-класс - М
    Просвещение,1981-48 с.
    
40. 
    Виленкин Н. Я. О некоторых аспектах преподавания математики в
    младших классах. Математика в школе. - 1965 , №1ъ
    
41. 
    Виленкин Н.Я. Голубкова Н.И. Математика 1- класс -М НИИ
    ОПАПН СССР, 1979-150 с.
    
42. 
    Виноградов А. Самарина В. А Формирование понятия о
    переместителыности сложения в 1-классе Ученые записи ЛГПИ им.
    А.И. Герцина. - 1961-Т. 209 - с 75-90.
    
43. 
    Громов М.К. Развитие мышления младшего школьника. - Психология младшего школьника. М. 1960
    
44. 
    Гибш И. А. Принципы, формы и методы обучения математике.
    Известия АПН РСФСР . Вып. 92, М. 1958
    
45. 
    Гайбұллаев Н.Р. Практическая направленность обучения матиематике в школе.-Т: Фан - 1987, - 120 с.
    
46. 
    Гайбұллаев Н.Р. Практические занятия как средство повышения
    эффективности обучения математике. -Т: Укитувчи: 1979-244 с.
    
47. 
    Гайбұллаев Н.Р. , Дырченко И. И. Психология математических
    способностей. Т. Укитувчи: 1988.
    
48. 
    Гальперин П. Я. Психология мышления и учение о по этапном
    формировании умственных действй - В кн. Исследование мышления
    в светской психологии - М. Наука, 1966 с 236-27
    
49. 
    Гальперин П.Я Умственные действия как основа формирования
    мысли и образа / Вопросы психологии - 1957 - №6 -с.58
    

41. 
    Гальперин П.Я Управление процессом усвоения. / Новые
    исследования в педагогических науках - 1965 - Сб. IV -с 15-20
    
42. 
    Галтперин П.Я, Георгиев А.А К вопросу формирования
    начальных математических понятий . Доклады АПН РСФСР -160: с
    31-36: №-3 37-42: №4 с 49-52: №5-с. 41-44-1961, №1
    
43. 
    Гигиенические рекомендации к организации учебно -
    воспитательного процесса к приему детей плостилетнего возраста
    в 1 класс школы. М. МП СССР 1985.
    
44. 
    Голденберг А.И. Методика начальной арифметики - СББ, 1910-
    192 с.
    
45. 
    Геркулова О. И др. Типовые рекомендации по организации
    работы в подготовительных классах общеобразовательных школ
    (подготовка к узечению математики) - М, 1978 - 106 с.