Шынжырлы берілістерді жинау

92. 
    Біліктер мен осьтер. Жалпы түсінік
    

Тісті дөңгелектер  мен шкифтерді отырғызуға және пайдалы  айналдырушы момент беруге арналған цилиндрлі, жұмыр немесе иінді бөлшекті біліктер дейміз. Машиналарда біліктердің  атқаратын қызметі зор. Олардың  түзу, иінді, иілгіш және эксцентрикті түрлері болады.

« Машина бөлшектері » курсында тек түзу біліктердің  консирукциясы мен  олардың есептеу  жолы қарастырылады. Ал ось деп, айналып  тұратын бөлшектерді ұстап тұруға және өзі арқылы пайдалы айналдырушы  момент бермейтін жұмыр бөлшектерді  айтамыз. Осьтер түзу етіп айталады.

Көптеген  жағдайда күштер біліктің ұзындығына біркелкі әсер етпейді. Осыған орай біліктердің  бірқалыпты берік болуы үшін, олардың  диаметрлерін өз ұзындығына байланысты әр түрлі және отырғызылатын бөлшктердің  ішкі диаметріне сәйкес жасайды. Біліктер мен осьтердің тірекке тірелетін  бөлігін цапфа деп, ортадағы цапфаларды мойынша деп, ал тірелетін шеткі  бөліктерін шип деп атайды.

1.1 Біліктердің  материалдары және оларды өңдеу

Түзу біліктерді көбінесе легирленген және көміртекті болаттардан жасайды. Себебі легирленген  болаттар біліктің салмағы мен габаритін  азайтады және шлицті берілістердің  тозуға төзімділігін күшейтеді.

Алдын ала  есептеу. Біліктердің алдын ала  есептеу тек қана айналу моменті  арқылы жүргізіледі. Біліктер айналу моментіне  жұмыс істейді деп жорамалдаймыз, бірақ ию моментін де ескеруіміз қажет, сондықтан мүмкіндік кернеу шамасын  аз аламыз [τ] = 10...40 (МПа)

τ =  

Біліктерді  иілдіретін және бұралдыратын және осьтік күштердің әсерінен пайда болатын  қосымша кернеулер мынадай тәртіппен  есептеледі.

Тік және көлбеу жазықтықтарға түсетін күштердің әсерінен пайда болмайтын біліктердің тірелетін бөлігінің реакциялары анықталады.

Біліктерге әсер етуші күштердің иілдіретін моменттері есептеледі. Осьтік Ғ_А күшінен пайда болған момент.

М_А = Ғ_А

Айналу  моментінің шамасы: Т = Ғ_t . Радиус бойымен әсер ететін күш пен шеңберлік Ғ_t күшінен пайда болатын иілу моменттері:

M _t = Ғ_t

M _r = Ғ_r

Ал муфта  айналдырғанда пайда болатын  күш Ғ_м = ( 0,2...0,5) Ғ_t

3. Тең  әсер етуші реакция күштердің  және қосынды моменттердің мөлшері  анықталады.

M _и =

4. Біліктердің  қауіпті қималарының диаметрлері  суарылмаған болаттар үшін беріктіктің  энергиетикалық теориясын келтірілген  момент теориясын пайдалану арқылы  анықталады.

Біліктерді  тексеріп есептеу. Біліктердің істен  шығу негізгі себебі олардың тозуы. Айналған кезде біліктердегі иілу кернеулері симетриялық циклмен, ал бұралу кернеулері пульсирлі циклмен өзгереді. Иілдіретін және айналдыратын моменттердің эпюрлері арқылы біліктердің қауіпті қималары анықталады. Бұл екі момент бірігіп  әсер еткен жағдайда біліктің беріктік қоры мына формуламен анықталады:

n =   

1.2 Біліктерді  қатаңдыққа есептеу

Біліктердің қатаңдығы аз болған жағдайда:

А) күштер тістердің өн бойымен біркелкі әсер етпей, күш шоғырлануы пайда болады.

Б) біліктердің  иілуінен подшипниктер қисайып қысылып  қалу қаупі пайда болады. Сондықтан  тіректердің қисаю бұрышы шектеледі.

[β]=0,001 рад  – сырғанау подшипниктері үшін

[β]=0,01 рад  – радиалды подшипниктер үшін

В) металл жонатын станоктарда бөлшектерді  өңдеудің дәлдігі мен беттерінің сапасы төмендейді.

Станок  жасауда мына  мөлшерден артық  болмау керек:

[y]= ( 0,0002...0,0003 ) L

L – Тіректердің ара қашықтығы. Тісті берілістердің біліктері үшін [y]<(0,01...0,2) м

Легирленген болаттарды қолданғанда біліктің беріктігі  өзгермейді себебі барлық болаттар үшін Е = 2.1 · 10⁵ МПа = const. Біліктердің майысуын азайту үшін мына шараларды қолданады.

А) шкивтердің, дөңгелектер мен муфталардың  салмағын азайтып, оларды тіректерге жақын  орналастырады.

Б) жедел  айналатын біліктерге айналып тұратын  бөлшектердің салмағын теңестіреді. 

2  Подшипниктер

Подшипниктер  біліктер мен осьтердің тірегі ретінде  қолданылады және олардың еркін  айналуын қамтамасыз етеді. Подшипниктер радиалды және осьтік күштерді қабылдап, оларды машинаның рамасына, станинасына  таратады. Подшипниктер үйкеліс түріне байланысты екі түрге бөлінеді:

1. Сырғанау  подшипниктері. Бұл подшипниктердің  ішкі беті біліктер немесе  осьтер бетімен жанасады және  олардың арасында өзара сырғанау  пайда болады.

2. Домалау  подшипниктері. Бұл подшипниктерде  білік пен тіректер арасында  шариктер немесе роликтер орналастырылады.  Сондықтан оларда домалау үйкелісі  пайда болады.

2.1 Сырғанау  подшипниктері

1)егер  біліктердің салмағы ауыр болып,  мұндай біліктердің подшипниктеріне  өте көп күш түсетін болады.

2)егер  біліктерге үлкен соққы немесе  айнымалы күштер әсер ететін  болса;

3)құрастыру  жағдайына, алынып – салынуына  байланысты.

4)біліктер  бірімен – бірі жақын орналасқан  жағдайларда;

5)конструкцияның  қарапайымдылығына және тез алынып  – салынуына байланысты.

Подшипниктер  корпустан және астардан тұрады. Подшипниктердің  астарларын антифрикциялық материалдардан және олардың тозуына байланысты астарлар ауыстырмалы болуы қажет. Астарлардың берік болуы үшін олар болаттан, шойыннан немесе қола мен  антифрикциялық материялдардың құймасынан жасалады. Астар қалыңдығы біркелкі және мынаған тең болуы тиіс: δ=( 0,035...0,05) d+2.5 (мм) δ – подшипник  астарларының құйылатын қалыңдығы; d – біліктің диаметрі; мм; - оптималдық қатынас.

Астарлардың бетін табу үшін түрлі материалдар  қолданылады. өте жоғары жылдамдықпен айналатын және өте жоғары қысымда  жұмыс істейтін бөлшектерде қалайы қосылған баббиттер, қорғасын қосылған қола және кейбір алюминий мен темір  қосылған қола қолданылады.

жоғарыда  көрсетілген материалдар басқа  подшипник астарын жасауға антифрикциялық шойындар қолданылады. Антифрикциялық шойыннан жасалған астарлар мен біліктердің  арасында саңылау болуы тиіс. Бұл  саңылау қоладан жасалған астарлар мен біліктер арасындағы саңылаудан 30 – 50 % - тей артық болуы тиіс, себебі шойынның жылу өткізгіш қабілеттілігі  қолаға қарағанда төмен.

Текстолиттен  басқа, подшипник материал ретінде  полиамид пластмассалары қолданылады. Бұлардың жылу өткізгіш коефиценті өте  төмен. Кейбір жағдайларда сырғанау подшипниктер металды – керамикадан  жасалады және олар мына жағдайларда  қолданылады: 1 егер сырғанау жылдамдығы баяу немесе айнымалы болса; 2 подшипниктер шала майланатын жерлерде.

93. 
    ,
    
94. 
    ,
    
95. 
    ,
    
96. 
    ,
    
97. 
    
    
    жүктеу/скачать 1.98 Mb.
    
    Достарыңызбен бөлісу: