АФА-41 аэрофотоаппараттарындағы құрылғы

АФА-41 аэрофотоаппараттарындағы құрылғы

1) камералық бөлігін

2) объективтік бөлігін

3) кассеталық бөлігін

4) аэрофотоқұрылғыны (АФУ)

5) командалық құрылғы

Жұмыс схемасы –1 мазмұннан қарау

АФА Камерасы – қатты, күн өткізбейтін. Үстіңгі бөлігінде шаршы бөлігі бар, онда камерада касета пленкамен орнатылған. Камераның үстіңгі бөлікгінің шеті, онда түсіріс кезінде пленка ығысады, оны қолданбалы рамка деп атайды. Қолданбалы рамканың өлшемі АФА 18х18 см тең. Қолданбалы рамкада тісті өтімдер бар, оларды координаталық белгілер деп атайды. Олар аэрофототүсірістерде және негізгі анықталатын түсіріс нүктесінде басылады. Кейбір АФА құрылғылары түсіріс алған сайын әр бір суретте дөңгелек деңгейді, сағаттарды, түсіріс нөмірлерінің ретін, камереның фокустық арақашықтығын алады екен.

Камераның төменгі бөлігінде объектив орналасқын, ол түсіріс объектісінің пленкасына жобаланады. Объектив қолданбалы рамканың жазықтығына негізгі оптикалық оске перпендикуляр болып орналасқан. Объектив орталығынан АФА қолданбалы рамканың жазықтығына дейін тұрақты және ол камераның фокустық арақашықтығы f (берілген жағдайда 200мм). АФА-41 комплектуется светофильтрлерімен, сары, сарғыш және қызыл, олар спектрдегі көгілдір түстерге иелік етеді.

Кассетаның механизмі кассетада орналастырылған электромотордың көмегімен жүргізіледі. Кассетаның қалпағында кассетадағы пленканың қоры және қолданбалы рамка горизонталь жағдайға иеленетіндей түсірістің алдында АФА орнатуға арналған деңгейдің көрсеткіші бар.

Электроэнергия АФА мотоларына командалық аспап арқылы немесе белгілі бір уақыт интервалы арқылы тоқты өткізетін интервалометр арқылы жіберледі. Түсірістердің моменттері арасындағы интервал фотоға түсірудің базисі мен ұшақтың жолдық жылдамдығына байланысты анықталады.

АФА жұмысының циклы келесі әрекеттердің жиынтығынан тұрады:

• 
  электроэнергия жіберу
  
• 
  тегістейтін үстелді түсіру
  
• 
  пленканы жазықтыққа тегістеу
  
• 
  қажетті уақытқа объективті ашу (экспозиция)
  
• 
  тегістелетін үстелді көтеру
  
• 
  пленканы бір кадрға қайта орау.
  

Сурет 1

Түсірістік аспап жерүсті стереофотограмметриялық түсірісі үшін арналған. Ол фотокамера мен теодолиттен тұратын жүйеден құралған. Сондықтан аспап фототеодолит деп аталады.

Осы екі негізгі түйіндерінің конструктивті байланысы бойынша фототеодолиттерді екі топқа бөлуге болады:

1 топ: фотокамера мен теодолит бірге қосылған аспаптар. Фотокамераның астында орналасқан теодолит түсіріс кезіндегі камераны бағдарлау үшін ғана емес, сонымен қатар фотоға түсіру базистерін абйланыстыру үшін де қызмет етеді.

2 топ: фотокамералар мен теодолит жеке орналасқан теодолиттер. Мұндай жағдайда фотокамера фотоға түсіру базистеріне қатысты берілген жағдайда фотокамераның оптикалық осін орнатуға мүмкіндік беретін оңайлатылған бұрыш өлшегіштік құрылғымен (оптикалық) жабдықталған.

Photheo 19/1318 фототеодолиті фототеодолиттік жинақтағы басты аспап болып табылады. Ол жеңіл қорытпадан жасалған қатты фотокамераға иеленген. Алдыңғы панелінде объектив, артқысында – объективтің фокалды жазықтығында қолданбалы рамка орналасқан. Фотосуретке түсіру кезінде оған фотопластинкалар берік қысылады. Фотокамера тіреуде орнатылады және винтпен белгіленеді. Үстіңгі жағында бағдарланатын құрылғы бекітілген. Атмосфералық мұнараның зиянды әсерін азайту үшін объективке сары жарықфильтрі бұрап кигізіледі.

Объектив фотопластинка жазықтығына параллель оны жоғары немесе төмен орын ауыстыруға мүмкіндік беретін суппортта орнатылған. Объективтің центрлік жағдайында пайдалы кескін бұрышы горизонталь бойынша 47 және вертикаль бойынша 34.

Объектив 30 мм жоғары ауыстырылғанда кескін бұрышы вертикаль бойынша 26-ға, ал 45 мм ауыстырылғанда 29-ға артады.

Объективьі ауыстыру автоматты түрде экспонирлеу кезінде түсірістің шетінде оптикалық көрсткіштің көмегімен белгіленеді. Көрсеткіш – бұл енсіз саңылау түріндегі диафрагмасы бар оптикалық трубка болып табылады. Объектив затворға иеленбеген, сондықтан да экспонирлеу объективке кигізілетін қалпақшаның көмегімен қолмен жүргізіледі.

Қолданбалы рамкада әрбіреуінде үш тіспен кесілген төрт координаталаық белгілер бекітілген. Қарама-қарсы белгілердің тесіктерінің центрі арқылы жүргізілген сызықтар түсірістің координаттық осьтерінің орнын анықтайды.

Қолданбалы рамканың астында камернаның фокустық арақашықтығының мәні кескінделген пластинка бекітілген. Рамканың сол жағында 0-ден 90 дейінгі регистратор және төменде көрсетілген оптикалық камераның алты жағдайы үшін әріптердің жинағы бар түсіріс 9 түрінің көрсеткіші орналасқан:

Базистің сол жақ нүктесінен түсіріс кезінде :

А – нормалы

AL – сол жаққа ауытқу

AR – оң жаққа ауытқу

Базистің оң жақ нүктесінен түсіріс кезінде :

B – нормалы

BL – сол жаққа ауытқу

BR – оң жаққа ауытқу
Оптикалық осьтің стандарттық ауытқуы түсіріс жағдайында солға немесе оңға ауытқу 313000 құрайды:

Фототеодолиттік жинақ келесіден тұрады:

1. 
   фототеодолит Photheo 19/1318 – 1дана
   
2. 
   теодолит – тахеометр Theo – 020 – 1 дана
   
3. 
   рейка Bala – 1дана
   
4. 
   кассеталар жинағы 24 дана
   
5. 
   маркалар – 3дана
   
6. 
   жіптік тіктеуіштер – 3дана
   
7. 
   штативтер – 3
   
8. 
   қапталған деңгей – 2дана
   
9. 
   юстировкалық құрылғы – 1дана
   
10. 
    тіреуіштер – 3дана
    

а) аспап айналуының вертикаль осі бағдарланған құрылғының айналуына сәйкес келеді;

б) камераның оптикалық осі айналудың вертикаль осімен қиылысады;

в) камераның оптикалық осі айналудың вертикаль осіне перпендикуляр;

г) цилиндрлік деңгейлеуіштің осьтері айналудың вертикаль осіне перпендикуляр;

д) бағдарлы құрылғының призманың айналу осі ЗТ визирлі осінің аспаптың айналу вертикаль осіне перпендикуляр;

ж) түсірістің координаттық осьтері, қиылысу нүктесі түсірістің басты нүктесіне сәйкес келеді және х осі айналудың вертикаль осіне перпендикуляр.

Фототеодолиттің құрамдық бөліктері:

1 – объектив;

2 – қолданбалы рамка;

3 – координаталық белгілер;

4 – фотокамера;

5 – станциялар нөмірінің регистраторы;

6 – түсіріс түрін нұсқағыш;

7 – тіреуіш;

8 – винт;

9 – суппорт;

10 – кассеталық рамка;

11 – шағын дабыл;

12 – көру құбыры;

13 – есептегіш микроскоп;

14 –жалпы корпус;

15 – бекітілетін винт;

16 – жүргізілетін винт;

17 – иілу бұрышының есебі үшін шағын дабыл;

18 – есептеу шеңбері.

1. 
   Техникалық жобаны құру.
   
2. 
   Аэрофототүсіріс.
   
3. 
   Дайындық жұмыстары.
   
4. 
   Түсірістерді фотограмметриялық өңдеу.
   
5. 
   Түсірістерді дешифрлеу.
   
6. 
   Картаны түзету.
   
7. 
   Далалық ізденістер.
   
8. 
   Түпнұсқалық негізді дайындау.
   

Техникалық жобаны құру.

Техникалық жобада жұмыстың көлемімен технологиясы және ақшалай шығындар анықталады, жаңартылған картаның шығарылу мерзімімен масштабы және ауданның физика географиялық жағдайы көрсетіледі.Картаны жаңартудың қорытындысы туралы нәтиже беріліп, өзгертулерге байланысты аудандарды белгілейді. Анықталған аудандардың картография геодезиялық жағдайы туралы мәліметтер беріледі.Аэрофототүсірістердің параметрлері көрсетіледі. Өткізуге жататын карталармен материалдардың тізімі өткізіледі. Жұмысты ұйымдастыру жағдайы туралы нұсқама беріледі.

Аэрофототүсіріс.

Аэрофототүсіріс топографиялық карталарды жаңарту бойынша жұмыстарды бастамас бұрын бір жыл көлемінде жүргізіледі. Алынған аэрофототүсірістік материалдар негізгі технкиалық талаптарға (ОТТ, НЛФ) сәйкес болуы керек.

Техникалық талаптарды құрау кезінде қажет болған жағдайда аэрофототүсіріске екі масштабты фотографиялау ( негізгі және көмекші аэрофотоапараттармен) жұргізіледі.

Жергілікті жердің физика –географиялық жағдайымен қабылданған комеральдық түзету технологиясы бойынша картаның мазмұнына ұсынылады:

Жаңартылған картаның масштабы	Негізгі аэрофототүсіріс		Көмекші аэрофототүсіріс
	Масштаб	Фокустық ара қашықтық АФА	Масштаб	Фокустық ара қашықтық АФА
1 : 50 000	1 : 25 000 1 : 35 000 1 : 50 000	200 100 – 140 100	- - 1 : 25 000*	- - 200

* - аэротүсіріс форматы 30Х30см.
Зертханалық жұмыс №8

Аэрофототүсірістік жұмыстарды техникалық жобалау
Бастапқы берілгендер – 1 қосымшадан қара

Негізгі аэрофототүсірістік элементтер:

1. АФА - АФА41 түрі

2.Кадр форматы - 18х18см

3.Обьективтің фокустық арақашықтығы - f=100мм

4.Түсіріс масштабы – 1:27000

7.Ендік және бойлық бойынша трапеция өлшемі - L_λ=25.5км, L_φ=37.1км

Нысандардың барлық ауданы келесі жағдайларға сүйене отырып қана түсірістік аудандарға бөлінеді:

1.Берілген масштабқа арналған ауданның максималды көлемі - L_λ=105км, L_φ=37км

2.Бір түсіріс ауданына кіретін трапецияның орташе деңгейлері 0.2Н_ф дейін ажыратылуы мүмкін;

Н_ф=f*m=100мм*27000=2700000мм=2700м

0.2Н_ф=0.2*2700м=540м

Соңында 10 түсіріс ауданы алынады.

Әр ауданға бөлінеді:

1).Н_абс=Н_ф+h_ор.ес.

1.h _ор.ес.=980м, Н_абс=4980м

2.h _ор.ес.=192м, Н_абс=4192м

3.h _ор.ес.=333м, Н_абс=4333м

4.h _ор.ес.=1049м, Н_абс=5049м

5.h _ор.ес.=1731м, Н_абс=5731м

6.h _ор.ес.=248м, Н_абс=4248м

7.h _ор.ес.=236м, Н_абс=4236м

8.h _ор.ес.=350м, Н_абс=4350м

9.h _ор.ес.=1284м, Н_абс=5284м

10.h _ор.ес.=281м, Н_абс=4281м
2)Түсірістің көлденең жабылулары және фотографиялау базисі:

Р_х= Р_х0+∆Р_н+∆Р_h

Р_х0=60%

∆Р_н=2%

∆Р_h=∆h/Н_ф*(100- Р_х0)= ∆h/Н_ф*40 B_x=l_x*m/100*(100- Р_х)

1. ∆Р_h=5%, Р_х1=67% В_х1=2400м

2. ∆Р_h=2%, Р_х2=64% В_х2=2600м

3. ∆Р_h=5%, Р_х3=67% В_х3=2400м

4. ∆Р_h=10%, Р_х4=72% В_х4=2000м

5. ∆Р_h=5%, Р_х5=67% В_х5=2400м

6. ∆Р_h=3%, Р_х6=65% В_х6=2500м

7. ∆Р_h=3%, Р_х7=65% В_х7=2500м

8. ∆Р_h=4%, Р_х8=66% В_х8=2500м

9. ∆Р_h=18%, Р_х9=80% В_х9=1440м

10. ∆Р_h=5%, Р_х10=67% В_х10=2400м

3)Бойлық жабылу мен бойлық базис:

1.Р_у1=39% В_у1=4400м

2.Р_у2=34% В_у2=4800м

3.Р_у3=38% В_у3=4500м

4.Р_у4=47% В_у4=3800м

5.Р_у5=39% В_у5=4400м

6.Р_у6=35% В_у6=4400м

7.Р_у7=35% В_у7=4400м

8.Р_у8=37% В_у8=4500м

9.Р_у9=61% В_у9=2800м

10.Р_у1=39% В_у10=4400м

4)Аудандағы түсірістердің саны:

1.24.8/2.6+2=13 1.37.2/4.4+1=10

2.102/2.6+2=42 2.37.1/4.8+1=9

3.76.5/2.4+2=34 3.37.1/4.5+1=10

4.76.5/2.0+2=41 4.37.1/3.8+1=11

5.51/2.4+2=24 5.37.1/4.4+1=10

6.76.5/2.5+2=33 6.37.1/4.4+1=10

7.76.5/2.5+2=33 7.37.1/4.4+1=10

8.76.5/2.5+2=33 8.37.1/4.5+1=10

9.102/1.44+2=73 9.37.1/2.8+1=15

10.76.5/2.4+2=34 10/3.7/4.4+1=10

Онда аудандағы түсірістердің жалпы саны: К=К₁*К₂

1.К=130 6.К=330

2.К=378 7.К=330

3.К=340 8.К=330

4.К=451 9.К=1095

5.К=240 10.К=340

5)Әрбір ауданға арналған пленка саны:

1.К_п=30м=0.5кат 6.К_п=70м=1.2кат

2.К_п=80м=1.3кат 7.К_п=70м=1.2кат

3.К_п=72м=1.2кат 8.К_п=70м=1.2кат

4.К_п=94.2м=1.6кат 9.К_п=223м=3.7кат

5.К_п=52м=0.9кат 1 .К_п=72м=1.2кат

1. 
   қосымша
   

Жергілікті жерге түсірісті географиялық байланыстыру келесі этаптардан тұрады:

1. 
   түсіріс ауданын тағайындау;
   
2. 
   опознактарды таңдау;
   
3. 
   опознактардың және түсірістің көздік нүктесінің географиялық координаталарын анықтау;
   
4. 
   байланыс жүйесін құру.
   

1. 
   
   
   сурет
   

1- сурет

Картадағы географиялық координаталар торын қолдана отырып байланыс нүктелерінің географиялық координаталарын анықтау. Нәтижелерін кесте № 1 толтыру.

Кесте № 1

Байланыс схемасы картаға қатысты түсірістің жағдайын көрсету керек (3-сурет)

1 / m_сн = l_сн / L_к * m_к ,

m_к, m_сн – түсіріс пен карта масштабының бөлімдері.

2 кестенің 6 графасында түсіріс масштабының орташа мәні жазылады.