5В072300 – Техникалық физика мамандығына арналған

2 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: КОМПРЕССОРЛАРДЫ МОНТАЖДАУ

2.1 Тоңазтқыш машинаның компрессорын монтаждау кезде жүргізілетін негізгі тексерулер, выверка және центровка

Компрессорлардың сенімді және ұзақ уақыт жұмыс істеуі монтаждауды дұрыс орындауға байланысты болып келеді.

Тоңазтқыш машиналарын жасаудағы заманаи тенденция компрессорларды жинақталған күйде шығаруға негізделген, ол монтаждау жұмыстарың жүргізуді біршама жеңілдетеді. Бірақ өнімділігі үлкен компрессорлар монтаждауға шашаратылған түйіндер түрінде жіберіледі. Кейде толығымен жинақталған компрессорларды монтаждау кезде немесе капитальді жөндеу жұмыстарын жүргізген кезде бөлшектерге ревизия жүргізу керек. Сондықтан монтаж жүргізу процесін зерттегенде компрессор монтаждалуын машинаның маңызды түйіндерінің (жақтаулар, картерлар, цилиндрлар) жинақталуымен бірге қарастырған жөн.

Зертханалық жағдайда оларды фундаментке орнату кезінде негізгі тексерулер, компрессорлардың кішкентай модельдерінің выверкасы мен центровкасы жүргізіледі.

Берілген жұмыста компрессордың (жақтау, картер) фундаментке орнатылуы, компрессор цилиндрінің центровкасы, цилиндр осьінің сақиналы білік осьіне перпендикулярлылығы тексеріледі, шатунды-поршеньді механизмнің центровкасы жүргізіледі. Жұмыстарды жүргізбес бұрын қауіпсіздік техникасымен, монтаждау объектісімен, жұмысты жүргізу әдісімен танысу керек. Сонымен қоса, өлшегіш құралдар мен жабдықтардың болуын, олардың дұрыстығын, комплекттілігін тексеру керек.
Жұмыс мақсаты:

Жұмыстың мақсаты компрессордың монтаждауында қолданылатын бақылаудың негізгі әдістерімен, выерка және центровка әдістерімен танысу болып табылады.

Компрессордың (жақтау, картер) фундаментке орнатылуы. Жинақталған күйдегі компрессор, горизантальді компрессор жақтауы, вертикальді компрессор картерінің орнатылуы алдын ала дайындалған фундаменке жүргізіледі. Компрессор монтажына фундаменттің дұрыс орындалуын тексергеннен кейін, фундаментті болттарды орнатқаннан кейін және тіреуіш плиталарды орналастыруға арналған фундамент бетін дайындағаннан кейін барып бірақ кіріседі.

Жұмыс көлемі компрессордың орнатылуынан немесе фундаментке оның жекелеген компрессор жақтаулары мен картерінің орнатылуынан тұрады.

Жұмыста келесідей өлшегіш құралдар мен жабдықтар пайдаланылады: деңгейлер, монтаждық сызғыштар, штихмас, болт клиньялар мен монтаждау кареткалары.
Жұмыстың орындалу реті:

1 Фундаментті болттардың екі жағына анкерлы колодцаларды жаппайтындай, болттардан ең қысқа арақашықтықта болат тіреуіш төсемелерді қою керек (2.1 сурет). Фундаментке орнатылған төсемелерді монтаждау сызғышы мен деңгейінің көмегімен горизантальдылыққа выверить ету керек. Тіреуіш плиткалар ретінде клинды орнатылатын төсемелер немесе винтті қондырғымен қозғалатын клинді төсемелер және компрессордың горизанаталь қалпын реттеуге мүмкіндік беретін клинды домкратар қолданылады (2.2 сурет). Оппозитті компрессор жақтауында реттеуші болт қарастырылған (2.3 сурет), сондықтан клинды төсемелер қажет болмайды.

2.1кесте – Клинды төсемелер:

1 – компрессор жақтауы; 2 – фундаментті болт; 3 – болат клинья; 4 – жазық металл төсемелер; 5 – фундамент

2.2 сурет– Винтті қондырғымен қозғалатын клинья (клинді домкрат):

1 – винт; 2 – гайка; 3 – клинді жастық

3 Компрессорды ағындар бойынша выверкалағаннан кейін болттарды бірқалыпты созу керек, бұл кезде компрессор табаны фундаментке орнатылған барлық төсемелерге бірқалыпты сүйенеді. Компрессор жақтауының төсемелердегі беріктігі винтті қондырғысы бар төсемелерді қолданған кезде щуппен бақыланады, ал егер қарапайым төсемелер қолданылса жеңіл соққыланулармен бақыланады, бұл кезде төсемелер қозғалмау керек.

4 Монтирленетін компрессорларды клинды төсемелер немесе реттеуші болттар (жақтау немесе карртер) көмегімен горзантальдылығын тексеру керек және выверкалау керек. Горизантальдылықты екі бағыт бойынша: білік осьі бойымен және білік осьіне перпендикуляр, орналасатын деңгейлер бойынша тексереді.

Оппозитті компрессор жақтауын выверкалаған кезде (2.5 сурет) жақтаудың жоғарғы жазықтығында, біліктің консольді ұшында, бағыттаушы крейкопфтың айналарында орнатылады.

1 – фундамент; 2 – компрессор жақтауы; 3 – фундаментті болт; 4 – отжимды реттеуші болт; 5 – төсеме.

1 – ағын (білік бойынша компрессордың негізігі осьі); 2 – деңгей; 3 – отвесы; 4 – прижимной реттеуші болт; 4 – біліктің горизонталь орналасуын тексеруге арналған жабдықтар; 5 – клинды төсемелер.

Вертикалды компрессорлардың қалпын тексеру үшін деңгейлерді цилиндр вертикаль орналасқан кезде цилиндр блоктарының жоғры жазықтығында орнатады (2.4 сурет) және цилиндр У-тәрізді орналасқан кезде цилиндр развалында сорушы патрубканың фланцты жазықтығында орнатылады.

Деңгей мен монтажды сызғышты орнатқан кезде олар компрессор беті бойынша притираться ету керек. Өлшеудің әрбір жерінде деңгей мен бақылаушы сызғышты 180° бұрылатын екі бағытта орналастырады, ол өз кезегінде деңгейдің түзетілмегендігін және өңдеу ақауларын және жазықтықтың ластануын анықтауға мүмкіндік береді.

5 Вертикальды компрессорды жинақталған күйде монтаждау кезінде горизонтальдылығын тексеру отвеса немесе оқ көмегімен жүргізіледі (2.4 сурет). Егер жабдық осьі мен отвесалар арасындағы арақашықтық білік 180° айналғанда өзгермесе, компрессор горизонталь қалыпта орналасқан деп есептеуге болады; жабдық оғы орнына микрометрлік винті бар жабдықтарды қолдануға болады.

1 – жақтау; 2 – цилиндрлар; 3 – электрқозғалтқыш; 4 – фундамент; 5 – деңгей; 6 – клинды төсемелер; 7 – майлы жақпаның агрегаты

2.6 сурет – Компрессор жақтауын фундаментке орнату және оны ось бойынша горизонгтальдылыққа тексеру схемасы:

1 – компрессор жақтауы; 2 –компрессор цилиндрі; 3 – тіреуіш плита; 4 – сальник тығындамасы; 5 – монтаждық клинья; 6 – жазық төсемелер; 7 – деңгей; 8 – құлаққаптар; 9 – аккумулятор немесе құрғақ батарея; 10 – өткізгіштер; 11 – ағын; 12 – жүк; 13 – монтаждық каретка
6 Компрессор, компрессор жақтауы немесе картер фундаментті болттардың гайкаларын бекіткеннен кейін машиналардың горзонтальдылығы 1 м ұзындыққа 0,2 мм ауытқитын болса выверкасы аяқталған деп есептеуге болады. Әр түрлі нүктелердегі деңгейлер көрсеткішін компрессордың монтажда формулярына енгізеді.

Компрессор цилиндрінің центровкасы. Горизонтальді оппозитті компрессорларды монтаждаған кезде маңызды операция цилиндр мен бағыттаушы крейцкопфтардың осьтілігін тексеру болып табылады. Если допустить эксплуатацию компрессора, смонтированного со смещением осей цилиндра и направляющих крейцкопфа, то в результате перекоса неизбежным будет аварийный износ компрессора.

Компрессор цилиндрі мен жақтауының осьтілігін тексеру арнайы жабдықтармен реттелінетін қалыңдығы 0,3-0,5 мм болып келетін болат калибрленген ағын көмегімен жүзеге асады (2.7 сурет). Ағынның центровкасы 5және 5 кареткаларды қозғалтатын 4,6 ручейкалар көмегімен жүргізіледі, нәтижесінде ағын вертикаль және горизонталь бағытта қозғала алады.

Монтаждық кареткалар цилиндр жақтан және компрессор жақтауындағы қарама-қарсы жақтан орнатылатын стойкаға бекітіледі.

Оппозитті компрессорда центрлік жабдықтарды ағын подвесаларының нүктелері арасындағы үлкен арақашықтыққа байланысты ағынның провисаниесін ескере отырып цилиндр жақтан және компрессор жақтауындағы қарама-қарсы жақтан орнатылатын стойкаға бекітіледі. Зертханалық жұмыста цилиндр жақтауының тік осьі бойынша ағынды центрлеген кезде-азгабаритті горизонтальді компрессорда ағынның подвеса нүктелері арасындағы арақашықтық аз болғандықтан ағынның провисаниесі ескерілмейді.

2.7 сурет – Ағынды центрлеуге арналған жабдықтар (монтаждық кареткалар):вертикальді беріліс корпусы; 2 – горизонтальді беріліс корпусы; 3 – вертикальді беріліс кареткасы; 4, 6 – қареткаларды қозғалтуға арналған ұстағыш; 5 – горизонтальді беріліс кареткасы; 7 – ағын; 8 – стойка
Жұмыс көлемі тұрады:

1) крейцкопф бағыттаушылары бойынша және I-IV қалпында жақтаудың өңделген нүктелері бойынша компрессордың тік осьі қызметін атқаратын ағынның центровкасын жүргізу (2.6 сурет);

2) компрессордың тік осьі бойынша цилиндр центровкасы мен выверкасын жүргізу.

Жұмыста қолданылатын бақылаушы-өлшегіш инструменттер мен жабдықтар: микрометрлік штихмасс, деңгейлер, монтаждау каеткалары мен олардың кронштейндері, диаметрі 0,3-0,5 мм болат өткізгштен жасалған ағындар, радиоқұлаққаптар, батареялар, тасымалданатын төменгі вольтты лампалар (12 В дейін).

1 Компрессор жақтауының дұрыс монтаждалғандығын тексеру, жақтаудың горизонтальділік қалпын деңгейлер арқылы тексеру.

2 Цилиндр жақтауында бекітілген деңгей көмегімен горизонтальдылықққа выверить ету. Деңгейді тексеру үшін цилиндр шетінен 50-100 мм қашықтықта екі жерден айнаның төменгі бөлігінде орнату керек.

3 Компрессордың тік осьі бойынша болат ағынды жүргізу керек және оны компрессор жақтауына қатысты өткізгіш центровкасын микрометрлік штрихмасса көмегімен жүргізіп, монтаждау кареткаларына бекіту керек. Ол үшін микроштрихмассаны ішінде болат өткізгіш центрленетін саңылау радиусына тең мөлшерде орнатады. Ағын центровкасын жеңілдету үшін бағыттаушылар диаметріне сәйкес келетін крейцкопфтың бағыттаушылары бойынша болат сақиналар орнатылады. Штихмассалардың орнатылатын жерлері 2.6 суретте (I, II, III және IV қалыптар) көрсетілген. Ағынды центрлеген кездегі шекті ауытқу ±0,01 мм аспау керек, және бұл ауытқу барлық қималарда ағынның бірақ жағында болу керек.

4 Ағынның центрленуін электроакустикалық әдіспен тексеру керек, онда ағынның дұрыс қалпы дыбыс арқылы анықталады. Егер ағынның штрихмассамен жанасуы барлық төрт қимада I-IV қалыпта құлаққапта 8 (2.6 сурет) әлсіз және күші бірдей дыбыспен бақыланатын болса, онда ағын компрессор жақтауының геометриялық осьімен сәйкес келеді деп есептеуге болады. Егер штихмасса мен ағынның арасындағы арақашықтық 0,01 мм шегінде орналасатын болса, онда құлаққапта әлсіз дыбыс байқалады.

5 Компрессор жақтауына қатысты ағынның центровкасын аяқтағаннан кейін компрессордың тік осьі бойынша цилиндр центровкасын жүргізеді, ол оны V және VI қалыптарда орната отырып, микрометрлік штихмасса көмегімен жүргізеді (2.6 сурет). Цилиндр осьінің компрессор жақтауы осьінен шекті ауытқуы келесідей: цилиндр осьінің жақтау осьіне қатысты параллель сығылуы цилиндр айнасының 1 м ұзындығына 0,05-0,30 мм; цилиндр мен жақтау осьтерінің перекосы цилиндр айнасының 1 м ұзындығына 0,-0,3 мм.

Барлық жағдайларда осьтердің изломы мен қысылуы крейцкопф бағыттаушыларының бір жағында орналасу керек. Осьтердің центрлентін цилиндр шегінде қиылысуына жол берілмейді.

6 Цилиндрді компрессор жақтауына бекітетін шпилькаларда гайкалардың затяжкаларын жүргізіп, тексеруді қайтадан жүргізу керек. Ағынның цилиндр осьіне қатысты қалпының өлшеу нәтижелерін бақылау журналына (2.1 кесте) енгізіп, цилиндр мен жақтаудың орналасуын графиктік кескінде көрсету керек (2.8 сурет).

Цилиндр осьтерінің перекосы немесе сығылуы шекті мәннен асып кеткен жағдайда цилиндрдің дұрыс жақтау жазықтығына дұрыс жайғасуын,; цилиндрлерді бекітетін шпилькаларда гайкалардың бірқалыпты затяжкаларын, өсеме қалыңдығын; жақтау мен цилиндрдің жанасатын жазықтықтарының беттік күйін тексеру керек.
2.1 кесте – Бақылау журналы

__________маркалы компрессор

№_____________ цилиндр

Қима	Ағынды центрлеу өлшемдері, мм
	Горизонтальді жазықтық		Вертикальді жазқтық
	l1	l3	l2	l4
I-I II-II III-III IV-IV V-V VI-VI

Егер көрсетілген ревизия мен сәйкес тексерулерден кейін өлшеу мәндері шекті мәндерден аса беретін болса, онда осьтілікке опиливанием или шабровкой привалочных поверхностей қол жеткізеді. Компрессор цилиндрі мен жақтауындағы аңынның қалпын анықтайтын өлшеулердің срңғы нәтижелерін 2.1 кестеге енгізеді.

1 – компрессор дақтауының осьі; 2 – сығылуы мен иілуі бар компрессор цилиндрінің осьі; 3 – шекті мәннен асып кететін сығылуы мен иілуі бар компрессор цилиндрінің осьі;

1,2 – II-II цилиндр қимасына сәйкес келетін нүктелерде осьтерді тексерген кезде

Әрбір цилиндрдің осьі сақиналы білік осіне перпендикуляр болу керек. Бұл шарттың бұзылуы компрессор цилиндрі мен қисықшипті механизм бөлшектерінің авариялық жағдайына алып келеді.

1) сақиналы білікті горизонтальділікке тексеру;

2) сақиналы біліктің иілуі мен оның түзусызықтылығын тексеру;

3) сақиналы білік пен цилиндр осбтерінің перпендикулярлығын тексеру.

Жұмыста келесідей жабдықтар мен бақылаушы-өлшегіш инструменттер пайдаланылады: микроштихмасс немесе индикаторы бар арнайы жабдық, білікті бұрыштама, деңгей, бақылаушы сызғыш, ағынды центрлеуге арналған жабдықтар.
Жұмыстың орындалу реті:

1 Біліктің орналасуының түзусызықтылығын тексеру, микроштихмассамен (немесе индикаторы бар арнайы жабдықпен) сақиналы білік щекалары арасындағы арақашықтықты өлшеу. Өлшеулерді щек осьінің ортасында жататын нүктелерде және ол білік осьінен шейканың радиусына тең қашықтықта жату керек. Өлшеуді сақиналы білік шейкаларының төрт қалпында (0, 90, 180 және 270°) жүргізу керек). Өлшеу кезіндегі ауытқу 0,02-0,03 мм аспау керек. Ауытқулардың шекті мәнннен асып кетуі біліктің барлық шейкаларының подшипниктерге бірқалыпты жайғасуын тексеру керек.

2.10 сурет – Біліктік бұрыштама және микроштихмасса көмегімен цилиндр осьінің сақиналы білік осьіне перпендикулярлығын тексеру:

1 – біліктік бұрыштама; 2 – микроштихмас; 3 – білік мойыны; 4 – цилиндр осьі -ағын
2 Біліктік бұрыштама және микроштихмасса немесе сақиналы біліктің шейкасында орналасатын хомут пен оқтың көмегімен цилиндр осьі мен сақиналы біліктің перпендикулярлығын тексеру. Бірінші жағдайда білік шейкасына 3 (2.10 сурет) біліктік бұрыштаманы орнатып, цилиндр осьі бойынша центрленген ағынға 4 қатысты выверяют. Выверканы сақиналы білік мойынының щекалары горизонталь қалыпта болған кезде жүргізеді. Егер бұрыштама мен штихмассаның 2 жоғарғы және төменгі қалпындағы ағын арасындағы арақашықтық бірдей болатын болса, онда сақиналы біліктің осьі цилиндр осьіне перпендикуляр болады. Шекті ауытқу 1 м ұзындыққа 0,1 мм. Екінші жағдайда цилиндр осьі мен сақиналы білік перпендикулярлығын анықтау сақиналы білік мойынында бекітілген ағын мен оқтың арасындағы щуп көмегімен зазорды өлшеу арқылы жүзеге асады. Хомутты оқпен А қалыпта оқ 1 ағынмен жанасатындай болып бекітіледі. Хомут со стрелкой закрепляют так, чтобы стрелка 1 при положении А касалась струны. Екінші өлшеуді сақиналы білікті 180° бұрғаннан кейін Б қалыпта (2.11 сурет) оқ 1 пен ағын 2 арасындағы зазорды анықтай отырып жүргізеді. Сақиналы біліктің Б қалыпқа орын ауыстыруы ағынның алынуына алып келеді, ал білік айналғаннан кейін центрлеуші жабдықтар көмегімен оны бұрынғы қалпына қайтадан келтіруге алып келеді. Ағын мен оқ жеңіл жанасқан кезде немесе олардың арасындағы зазорлар бірдей болғанда сақиналы біліктің екі қалпында өлшенеген кезде осьтер перпендикуляр болады.


2.11 сурет – Цилиндр осьінің сақиналы білік осьіне перпендикулярлығын тексеруге арналған схема

2.12 сурет – Компрессор цилиндрінің тығындамасы мен поршень арасындағы радиальды зазорларды өлшеу

1 Поршеньді жоғары өлі нүктеге орналастырып, екі диаметрлі қарама қарсы жазықтықтардың төрт жерінде радиальды зазорды щуп көмегімен өлшеу. Өлшеу нәтижелерін бақылау журанлына енгізу (2.2 кесте).

________маркалы компрессор

№__________ цилиндр

Цилиндрлар №	Поршеньнің жоғарғы қалпы, мм				Поршеньнің төменгі қалпы, мм
	S1	S2	S3	S4	S1	S2	S3	S4

2 Поршеньді төменгі өлі нүктеге орналастырып, сәйкес өлшеулерді жүргізу керек. Цилиндрдағы поршеньнің перекосы поршеньнің 1 м ұзындығына 0,15 мм сәйкес келеді. Шекті нормалардан асып кеткен перекос байқалынатын болса, онда перкостың пайда болу себептерін анықтап, оны жоюға тырысады.

1 Жұмыстың атауы мен мақсаты

2 Құралдардың схемалары мен эскиздары, өлшегіш инструменттердің сипаттамалары

3 Бақылау журналы

4 Өлшенетін шамалардың анализі. Құралдарды монтаждау бойынша қорытынды.