Осы уақытқа дейін бүріккіштерді міндетті түрде калибрлеуді жүргізуге арналған стандарт әлі жоқ (ұсынымдық болып табылатын ASABE стандартын қоспағанда).
Калибрлеуге жататын параметрлерді, оны жүзеге асыруға арналған аспаптардың тізбесі мен дәлдігін пайдаланушылар әдетте нақты шарттарға сүйене отырып таңдайды. Дәстүрлі түрде калибрлеу кезінде препараттардың төгілу нормасын және бүріккіштер арқылы бөлінуін тексереді, сондай-ақ жоспарланған өңдеу алаңына қажетті жұмыс ерітіндісінің көлемін есептейді.
Алайда бүріккіштерді калибрлеуге жүйелі тәсіл де бар (1-сурет), оған сәйкес, дәстүрлі орындалатын жұмыстармен қатар, бүріккіштердің талап етілетін тиімділігіне қол жеткізу үшін бүріккіштерді дұрыс таңдауды жүзеге асыру қажет (мөлшері мен түрі), сондай-ақ ауа райының жағдайларын (желдің жылдамдығы, ауа температурасы және ылғалдылығы) есепке алу қажет.
1-сурет. Бүріккіштерді калибрлеу кезіндегі негізгі міндеттер.
Бүріккішті калибрлеуді жүргізу процесінде бүрку тиімділігін айқындайтын негізгі факторларды ескеру қажет:
препараттың өсімдіктерге мақсатты түсуі;
топыраққа жұмсалатын шығындар;
• булану;
• желмен бұзу;
• бактағы тұндыру;
Бактағы пайдаланылмаған жұмыс ерітіндісінің көлемі.
Жаңа немесе ескі бүріккіш техника қолданылғанына қарамастан, ол әрбір бүріккіш маусым алдында және бүріккіштердің әрбір мөлшері үшін калибрлеуге жатады.
Бүріккіштерді калибрлеудің жалпы мақсаты пестицидтерді енгізудің біркелкілігін жақсарту, олардың дәлдігі мен қолдану қауіпсіздігін арттыру болып табылады. Бастапқыда «калибрлеу» сөзі ядроларды қару оқпандарына қиыстыруға сәйкес келді. Басқаша айтқанда, жақсы анықталған нәтижеге кепілдендірілген қол жеткізу үшін қажетті дайындық жұмыстарын орындау.
Бүріккіште калибрлеу өсімдіктерді қорғау құралдарын кепілді, мақсатты және оңтайлы қолдану, негізгі дақыл өсімдіктерінің зақымдану қаупін азайту, пайдаланушыларға, қоршаған ортаға уытты әсер ету және химикаттардың жұмыс ерітіндісінің талап етілмеген көлемін дайындауды болдырмау үшін қажет.
Жұмыс сұйықтығының ауданы бірлігіне жұмсалатын шығыны таңдалатын ауыспалы факторларға: бүріккіштер арқылы құю нормаларына, бүріккіштің жылдамдығына, бүріккіштердің арасындағы қашықтыққа (бір бүріккішті басып алудың жұмыс еніне) байланысты.
Әрбір ауыспалы фактор бүріккіштерді калибрлеу кезінде орындалатын ерекше жұмыстар процесінде анықталуы тиіс. Шашыратқыш арқылы шығын шашыратқыштың шығу тесігінің мөлшеріне, жүйедегі сұйықтық қасиеттеріне және қысымға байланысты болады.
Шашыратқыш сипаттары. Бүріккішті оның технологиялық процеске (алау нысаны мен тамшының мөлшері бойынша) барынша сәйкес келу жағдайынан, алаң бірлігіне құю нормасынан, жүйедегі қысымнан және бүріккіштің қозғалыс жылдамдығынан таңдау керек.
Жұмыс қысымы кезінде шашыратқыштар арқылы сұйықтықтың нақты шығыны стационарлық жұмыс істейтін бүріккіште анықталады. Көп жағдайда мұны таза суды пайдалана отырып жасауға болады, себебі пестицидтер препараттың аз шоғырлануы кезінде су ерітінділері, эмульсиялар және суспензиялар түрінде қолданылады, сондықтан жұмыс сұйықтықтарының реологиялық қасиеттері судан аз ерекшеленеді.
Егер су шашыратқыштар мен жұмыс ерітіндісі арқылы шығыстардың айырмашылығы 5% -дан кем болса, мұндай жағдайда шығыстарды түзету үшін америкалық аграрлық және биоинженерлер қоғамы ұсынатын формуланы қолдануға болады.
qv = qp√p; (1).
мұндағы qv - шашыратқыш арқылы су шығыны, л/мин; qp - жұмыс ерітіндісінің шашыратқыш арқылы шығыны, л/мин; p - жұмыс ерітіндісінің тығыздығы, кг/текше м.
Алайда, егер жұмыс ерітіндісінің қасиеттері пестицидтерді суда еріту жолымен айтарлықтай ерекшеленетін болса, онда жұмыс ерітіндісі мен судың шығынын салыстыру керек. Егер бұл айырма 5% немесе одан көп болса, мұндай жағдайда нақты жұмыс ерітіндісінде калибрлеуді жүргізу ұсынылады [6].
Егер жұмыс сұйықтығы өзінің физикалық қасиеттері бойынша судан айтарлықтай өзгеше болса, онда ерекше жағдай ретінде нақты жұмыс сұйықтығындағы бүріккіштерді калибрлеуді жүргізуге болады. Бұл ретте улы химикаттармен жұмыс істеу кезінде барлық қауіпсіздік шараларын қатаң сақтау қажет.
Алдымен суда бүріккіштердің арасындағы шығыстың біркелкілігін белгілейді, содан кейін жұмыс сұйықтығымен шығынды екі бүріккіште өлшеуді жүзеге асырады, ал қалғандарын тұншықтырады. Айдау желісіндегі қысымның өзгеруімен бұрын есептелген сұйықтықтың қажетті ерітіндісін таңдайды.
Сұйықтық қысымы. Біркелкі өңдеуге қол жеткізу үшін бүрку процесінде тұрақты қысымды ұстап тұру қажет. Шашыратқыштар арқылы шығын шашыратқыштардағы қысымның шаршы құлауының түбіріне пропорционалды.
Бүріккіштің жылдамдығы. Жұмыс сұйықтығының шығыны кері қарай бүріккіштің қозғалыс жылдамдығына пропорционалды. Өңдеудің біркелкілігін қамтамасыз ету үшін бүріккіштің жылдамдығы тұрақты шамада болуы тиіс.
Бір шашыратқышпен басып алудың жұмыс ені. Бүріккіштерді калибрлеуді өңделген алаңның (га) бірлігіне нақты шығынды (литр) анықтау мақсатында жүргізеді. Таспалы (жолақты) өңдеу үшін өңделген алаңмен жалпы алаңды емес, өңделген жолақтардың ауданын есептеу керек.
Шашыратқыш арқылы шығын мәнін пайдалана отырып, мына формула бойынша алаң бірлігіне құю нормасын есептеуге болады:
R = (q * 600) / (v * s); (2).
Мұндағы R - жаппай бүрку кезіндегі құю нормасы; q - шашыратқыш арқылы шығын, л/мин; v - бүріккіштің жылдамдығы, км/сағ; s - басып алу ені (бір шашыратқышқа), м.
R = төгілген көлем/өңделген алаң; л/га.
(2) формуласынан кері құю нормасы агрегаттың қозғалыс жылдамдығына пропорционал екені көрінеді. Бүріккіштің жылдамдығын екі есеге арттыру құю нормасын алаңның бірлігіне 1/2 есеге азайтады. Мысалы, егер құю нормасы сағатына 6 км-де 200 л/га болса, 12 км/сағ-та құю нормасы барлық басқа тең жағдайларда 100 л/га болады. Бір бүріккішпен басып алу (бүрку) енін екі есеге ұлғайту құю нормасын 1/2 азайтады.
Жоғарыда келтірілген формула (2) әдетте шашыратқыш арқылы шығынды анықтағаннан кейін құюдың жалпы нормасын анықтау үшін пайдаланылады. Алайда ол бүріккіштің қозғалыс жылдамдығын есептеу үшін де пайдаланылуы мүмкін:
v = (q * 600) / (R * s); (3).
Бүріккіштің (оның шығысының) мөлшерін таңдау үшін (3) формула мынадай түрді қабылдайды:
q = (v * R * s) / 600; (4).
Таспалы бүрку жағдайында (2-сурет) Rл құю нормасы (өңделетін жолақтарда) тұтас бүрку кезінде R шамасына тең қабылданады.
2-сурет. Таспалы (жолақты) бүрку схемасы.
Бұл ретте Rl сондай-ақ [л/га] түрінде көрсетіледі, ал әрбір өңделетін жолаққа ql [л/мин] минуттық шығыны:
ql = (Rl * b * v )/600; (5).
Мұндағы b - өңделетін жолақтардың ені.
Барлық Qп өрісіне қажетті жұмыс сұйықтығының жалпы көлемін мына формула бойынша есептеуге болады:
Qp = (Fp * b * Rl )/r; (6).
Мұнда Fп - егіс алаңы, га; r - қатараралық ені.
Келтірілген формулаларды пайдалана отырып, бүріккіштерді белгіленген нормамен шығысқа алдын ала баптауды жүргізу қиын емес [1,2,3].
Көбінесе практикада бүріккішті белгіленген шығысқа орнатуға тиісті мән бермей, тек есептеумен шектеледі және тікелей машинада шығысты нақтыламайды. Бірқатар әдеби дереккөздерде далалық жағдайларда машинаны түпкілікті баптауды жүргізу қажеттілігі де көрсетілмейді. Алайда оны мынадай себептермен:
• шашыратқыштардың шығу саңылаулары әрқашан номиналды мөлшерге сәйкес келмейді, әсіресе бұрын пайдалануда болған бүріккіштерде, олардың суспензиялармен жұмыс істеу кезінде тозуына байланысты;
• манометрлер бастапқы тарифтеу көрсеткіштерінің дәлдігін жоғалтады;
Бүріккіш қозғалысының нақты жылдамдығы, әдетте, шиналардың тозу түрі мен дәрежесіне, дөңгелектердің тозу шамасына, өріс бедеріне, топырақтың механикалық жай-күйі мен ылғалдылығына байланысты болғандықтан, конструктивті жылдамдыққа сәйкес келмейді.
Достарыңызбен бөлісу: |