6-тарау. Егіс айналымындағы топырақ өңдеу жүйесінің негіздемесі
Ағаш жолақтарын қорғау (олардың конструкциясы және алуан түрлілігі)
жүктеу/скачать 285.6 Kb.
|
| 10.2 Ағаш жолақтарын қорғау (олардың конструкциясы және алуан түрлілігі)
Далалық ағаш жолақтарын қорғаудың жоғары тиімділігі ағаш тұқымдарын дұрыс іріктеумен, жолақта ағаштарды орналастыру және оларды күту есебінен қажетті құрылымды қалыптастырумен, жоларалық кеңістікті есептеумен, басым жел мен жер бедеріне қатысты екпелер отырғызу бағытын таңдаумен, сондай-ақ екпелерді өсіру және күту технологиясымен негізделеді. Осы көрсеткіштердің барлығы топырақ-климаттық жағдайлармен байланыстырылуға тиіс және оларсыз ағаш екпелерін отырғызуға кірісуге болмайтын шаруашылықтардың далалық қорғаныштық ағаш жолақтарын құру жобаларында көрсетілуі тиіс. Ағаш белдеулері салыстырмалы түрде тегіс ауыл шаруашылығы алаңдарында, 1.5-20 еңістігі бар жазық су бөлімшелерінде, шаруашылықтардың жер пайдалану шекаралары, ауыспалы егіс алқаптары бойынша және олардың ішінде орналасуы тиіс. Негізгі (бойлық) және қосалқы (көлденең) екі өзара перпендикуляр бағытта орналасады. Бұл ретте бойлық жолақтар осы бағыттан 300-ге дейінгі ауытқумен осы жерде үстемдік ететін желдерге мүмкіндігінше перпендикуляр орналасады. Жердің 1.5-20-дан астам еңістерінде теңдесі жоқ рельеф жағдайында бойлық жолақтардың бағыты басым желдер мен еңістерді ескере отырып, су реттейтін функцияларды орындаумен анықталады. Сондықтан оларды ең тиімді әсерден 300-ге дейінгі ауытқумен баурайларға (көлденең параллель) көлденең орналастыру керек. Бойлық жолақтар арасындағы қашықтық қорғаныш әсерінің барынша қамтамасыз етілуін ескере отырып белгіленеді, бірақ ересек екпелердің 25-30 есе биіктігінен аспайды. Түпкілікті ені қазіргі заманғы энергия қаныққан техника мен ауыл шаруашылығы дақылдарын өсірудің индустриялық технологиясын қолдану мүмкіндігін ескеруге тиіс. Тәжірибе көрсеткендей, Оңтүстік қара топырақтағы құрғақ дала және тау бөктеріндегі аймақтарда негізгі жолақтар арасындағы қашықтық 400-500 м-ден, қараңғылықты және каштан топырақтарында 300-350 м-ден, жартылай шөлейтті ұсақ шоқылар аймағында каштан және құмды жерлерде, ең қолайлы дефляцияда, сондай-ақ шөлді ауданның сұр топырақты жерлерінде 200 м-ден аспауы тиіс. Орман жолақтарының құрылымы мен ені. Агроорманмелирацияның барлық аймақтарында 3-ші және 4-5 –ші шекаралық қатармен ажурлы және ажурлы-үрленетін конструкциялы орман жолақтары неғұрлым тиімді. Барлық тік бейіні бойынша ажурлы сүрекдіңдердің жел өткізгіштігі 30-70% және діңдердің арасында ажурлы-үрленетін сүрекдіңдердің – 70% – дан артық, ал ұшарбаларда-30% - дан кем болуы тиіс. Оларды қалыптастыруға қымбат тұратын ағашты өсіру күтіп-баптау шараларын қолданбастан, жолақта ағаштарды орналастырудың сирек схемалары бар бір көрегенді екпелер отырғызу кезінде қол жеткізіледі. Құрғақ дала аймағында және тау бөктеріндегі аймақтарда ағаш жолақтарындағы қатарлар арасындағы ені 4-4 құрауы тиіс.5 м, қатардағы ағаштар арасындағы қашықтық 2-3 м. Шөлейтті, ұсақ шөлейтті аймақтарда ылғалмен қамтамасыз етілуін жақсарту және екпелердің өміршеңдігін арттыру, өмір бойы агротехникалық күтім жүргізумен қатар аралықтарының енін 5 және одан да көп, ал ағаштар арасындағы қатарлардағы ара қашықтықты кемінде 3 м жеткізу керек, яғни 15 м2 және одан да көп ағаш өсімдіктерінің қоректену алаңын құру керек. Әрбір орман жолағының ені екі жағынан қатар арасы енінің жартысына тең қорғаныш жолақтары бар 15 м аспауы тиіс. Егістік жерлердің 5% – ы, ал шөлді құрғақ жерде -6-7% - ға дейін. Ағаш және бұта тұқымдарының ассортименті. Нақты топырақ-климаттық жағдайларға бейімделген ағаш тұқымдарын іріктеу-далалық орман өсірудің табыс негізі. Сондықтан, әдетте, жергілікті ағаш-бұта өсімдіктерінің тұқымдары мен отырғызу материалдары пайдаланылуы тиіс. Жабайы тұқымдары немесе жасанды екпелер болмаған жағдайда топырақтық - климаттық жағдайы ұқсас немесе жақын басқа аудандардан интродуценттерді пайдалану керек. Мұндай жағдайларда ағаш-бұта өсімдіктерінің тұқымдары мен отырғызылатын материалдарын осы ауданға қатысты неғұрлым солтүстік және шығыстан әкелу орынды. Өрнекті және Өрнекті -үрленетін конструкциялы орман жолақтарын құру үшін қатты өскен бұталарды пайдалануға болмайды. Қар тоқтату және қолайлы су режимін құру мақсатында орман жолақтарында екпелердің жел жағынан төмен қабатты бұталардың бір қатарын отырғызу жеткілікті болады. Далалық қорғау ағаш жолақтарында тамыр бүріккіштерінің массасын және діңдік өскіннің көптігін беретін тұқымдарды қолдануға болмайды. Дала қорғайтын ағаш жолақтарын бір басты тұқымнан салған жөн. Сыртқы шеткі қатарларда тамыршірік жеміс тұқымдарын қолданған жөн, бұл алқаағаштардың шаруашылық құндылығын арттырады. Оңтүстік қара топырақта және қараңғылық топырақта құрғақ дала және тау бөктеріндегі аймақтарда қайың, терек – ақ және канадалық түрін қолдану ұсынылады. Ең жақсы ағаш өсіру жағдайларында, микрорельефті төмендеулерде Сібір балқарағай, балқарағай терек, ақ тал, қара терек енгізуге болады. Жеңіл топырақтарда, икемделген дефляцияда жер асты байламы мен ақ терек қолданылуы мүмкін. Барлық топырақ-климаттық аймақтарда тұздалмаған топырақтарда - кәдімгі қарағайды, тұзсыз топырақтарда – жер асты, жапырақты тар жоталарды енгізу керек. Бұта тұқымдарынан құмды шие сияқты төмен қабатты түрлерді қолдануға болады, шекаралық жолақтарға, тұшпара қатарларға алтын Қарақат, татар ырғайы енгізілуі мүмкін.Жеміс тұқымдарынан қолайлы орман өсіру жағдайларында Сібір алмасы мен Канаданың алхоры сортына ұқсас формаларды қосуға болады. жүктеу/скачать 285.6 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|