A. Ауғанстан B. Иран
C. Тәжікстан D. Өзбекстан
E. Израиль
F. Армения
G. Ирак
H. Түркменстан
2. Бактриялықтар егін егіп, бау-бақша өсірген өзендер:
A. Іле, Шу
B. Кафирниган, Вахш C. Ганг, Үнді
D. Евфрат, Тигр
E. Ніл, Иордан
F. Галис, Қызыл Ирмак
G. Сухандария, Әмудария H. Амур, Енисей
3. Бактрия тарихына қатысты атаулар:
A. Окс храмы B. Қаратөбе
C. Хараппа
D. Ай-Ханум E. Мохенджа-Даро
F. Жеңімпаз Қанышке храмы
G. Сурх-Котал
H. Тахти Сангин
4. Бактрия билеушілері:
A. Диадот B. Қатпыз
C. Камбиз
D. Тиридат
E. Антиох
F. Евтидем G. Арсақ
H. Қанышке
1. Кушан мемлекеті Орта Азия аумағында (қазіргі Қырғызстан, Өзбекстан, Қашқария
жерінде) қалыптасты. Ол ежелгі дүние тарихында және бүкіл адамзат мәдениеті
тарихында өзіндік рөл атқарады. Кушан мемлекетін құрғандар Александр Македонский
мен Селевк мұрагерлерін талқандаған көшпелі тайпалардың ұрпақтары еді.
Кушан мемлекеті кейін Орталық және Оңтүстік Азиянының көп бөлігін жаулап алған
кейін әлемдік империяға айналды.Кушан мемлекетінің Рим және Қытаймен
терезесі тең болды.
1.1. Кушан мемлекеті қалыптасты. Орта Азия аумағында (қазіргі Қырғызстан, Өзбекстан, Қашқария жерінде) 1.2. Кушан мемлекетін құрғандар Александр Македонский мен Селевк мұрагерлерін талқандаған көшпелі тайпалардың ұрпақтары еді. 1.3. Кушан мемлекеті кейін айналды.әлемдік империяға 1.4. Кушан мемлекеті жаулап алған. Орталық және Оңтүстік Азиянының көп бөлігін 1.5. Кушан мемлекетінің терезесі тең болды. Рим және Қытаймен 1.6.Ежелгі дүние тарихында және бүкіл адамзат мәдениеті тарихында өзіндік рөл атқарады. Кушан мемлекеті 2. Б.з. басында солтүстік-шығыстан келген көшпелілер Бактрия жерін басып алды. Олар
басып алған жерлерін бес аймаққа бөлді. Сол аймақтардың бірі аталды- Кушан.
Жүз жыл өткен соң Кушан аймағының билеушісі басқа төрт аймақты өзіне бағындырды.
Міне, осы мемлекет кейін Кушан мемлекеті деп аталады. Кушан мемлекеті ІІ Қатпыз
тұсында ұлғая түсті. ІІ Қатпыз Үндістанға жорық жасап, солтүстігін бағындырды. Кушан
мемлекетінің өз ақшасын шығартқан- ІІ Қатпыз. Қатпыздың алтын теңгелері елдің
саудасының дамуына үлкен әсер етті.
2.1. Солтүстік-шығыстан келген көшпелілер Бактрия жерін басып алды. Б.з. басында 2.2. Басып алған жерді бөлді. 5 аймаққа 2.3. 5 аймақтардың бірі. Кушан 2.4. Кушан аймағының билеушісі басқа төрт аймақты өзіне бағындырды.Жүз жыл өткен соң 2.5. Кушан мемлекеті ұлғая түсті. ІІ Қатпыз тұсында 2.6. ІІ Қатпыз солтүстігін бағындырды. Үндістанға жорық жасап 2.7.. ІІ Қатпыз. Кушан мемлекетінің өз ақшасын шығартқан 3. Кушандық билеушілердің ішінде ең әйгілісі- Қанышке патша. Қанышке елді 23 жыл
биледі. Қанешке тұсында Кушан мемлекеті гүлденді. Кушан мемлекеті аумағын Үндістан
бағытында кеңейтті. Кушан мемлекеті Қазіргі Шығыс Түркістан аймағын басып алды.
Кушан мемлекеті жайлы қытай тарихшысы жазды: «Қанышке билік еткен кезде оның
даңқы көрші елдерге таралды және оның әскери құдіретін барлығы таныды. Қытайдың
батысындағы алым-салық төлейтін бекзадалар Қанышкенің билігін мойындап, оған
өздерінің аманаттарын жіберетін».
3.1 Қанышке патша. Кушандық билеушілердің ішінде ең әйгілісі 3.2. Кушан мемлекетін 23 жыл билеген патша. Қанышке 3.3.Кушан мемлекеті гүлденді. Қанешке тұсында 3.4. Кушан мемлекеті аумағын кеңейтті. Үндістан бағытында 3.5. Кушан мемлекетібасып алды. Қазіргі Шығыс Түркістан аймағын 3.6. Кушан мемлекеті жайлы қытай тарихшысы жазды: «Қанышке билік еткен кезде оның даңқы көрші елдерге таралды және оның әскери құдіретін барлығы таныды. Қытайдың батысындағы алым-салық төлейтін бекзадалар Қанышкенің билігін мойындап, оған өздерінің аманаттарын жіберетін». 4. Кушан мемлекеті кезінде ашылған алғашқы континент аралық жол- «Ұлы жібек жолы».
ІІІ ғасырда Иран жерінде Сасанилер мемлекеті қалыптасты. Сасанилер Кушан мемлекеті
тұсында Орта Азияға басып кірді.Сасанилермен ұзаққа созылған соғыс Кушандықтарды
әлсіретті. Кушандықтар айырылып қалған елдің оңтүстігіндегі жерлер. Кушан-ежелгі
дүниеде көшпелілер құрған ірі мемлекет.Кушан мемлекеті Орта, Оңтүстік, Батыс Азияның
саяси-әлеуметтік қатынастарының дамуында үлкен рөл атқарды.Кушандықтардың өтімді
тауары- сұлу және төзімді жылқылары. Ірі канал жүйелері қазылды- Хорезм жерінде,
Вахш жазығында.
4.1«Ұлы жібек жолы». Кушан мемлекеті кезінде ашылған алғашқы континент аралық жол 4.2.Сасанилер мемлекеті қалыптасты. ІІІ ғасырда Иран жерінде 4.3. Сасанилер Кушан мемлекеті тұсында Орта Азияға басып кірді. Сасанилермен ұзаққа созылған соғыс Кушандықтарды әлсіретті. 4.4.Кушан мемлекеті үлкен рөл атқарды. Орта, Оңтүстік, Батыс Азияның саяси-әлеуметтік қатынастарының дамуында 4.5.Кушандықтардың өтімді тауары- сұлу және төзімді жылқылары. 4.6. Ірі канал жүйелері қазылды- Хорезм жерінде, Вахш жазығында. 5. Кушандықтардың ортаазиялықтардың қыш құмыра жасау тәсілдерін өте жақсы
меңгергенін дәлелдейді. Гиссардан табылған құмыралардың құтылары жұқа етіп жасалып,
шеберлікпен тегістеліп, жылтырлатылған Кушандықтарда садақтың ерекше түрі- бес
бөліктен тұратын садақ.Көшпелілер ойлап тапқан бес бөліктен тұратын садақтар
сарматтар арқылы таралды- Еуропаға, оңтүстікте Иран мен Үндістанға, шығыста Қытайға
5.1. Кушандықтар өте жақсы меңгерген. қыш құмыра жасау тәсілдерін 5.2. Құмаралар табылды. Гиссардан 5.3 Гиссардан табылған құмыралардың құтылары жұқа етіп жасалып, шеберлікпен тегістеліп, жылтырлатылған 5.4. Кушандықтарда садақтың ерекше түрі- бес бөліктен тұратын садақ. 5.5. Бес бөліктен тұратын садақ таралды. Сарматтар арқылы 5.6. сарматтар арқылы таралды- Еуропаға, оңтүстікте Иран мен Үндістанға, шығыста Қытайға 6. Ұлы Жібек жолы арқылы сауда дамыды- Кушан империясы тұсында. Кушандық
халықтың көпшілігі сенген дін- Заратуштра. Бұл діннің қасиетті құдайлары- Ахурамазда,
Митра, Нана. Елдің оңтүстік және шығыс бөлігінде таралған дін- Будда діні. Буддалық
үңгірлік храм табылған- Термез, Қаратөбеде. Кушандық дәуірде дүниеге келіп кең
таралған дін- Манихей діні. Манихей дінін негіздеген- Мани. Мани б.з.б 216 жылы
Вавилон жерінде дүниеге келген. Мани уағыздады: «Дүние екі нәрседен-жақсылық пен
жамандықтан тұрады. Өмірде осы екеуі қатар әрекет етеді. Адам жақсылықтың көбейе
түсуіне, жамандықтың жеңілуіне көмектесуі тиіс»
6.1.Ұлы Жібек жолы арқылы сауда дамыды- Кушан империясы тұсында. 6.2. Кушандық халықтың көпшілігі сенген дін- Заратуштра 6.3. Заратуштраның қасиетті құдайлары- Ахурамазда, Митра, Нана. 6.4. Елдің оңтүстік және шығыс бөлігінде таралған дін- Будда діні. 6.5. Буддалық үңгірлік храм табылған- Термез, Қаратөбеде. 6.6.Кушандық дәуірде дүниеге келіп кең таралған дін- Манихей діні. Манихей дінін негіздеген- Мани. Мани б.з.б 216 жылы Вавилон жерінде дүниеге келген. 7. Манихейшілер жариялады. «Байлар кедейленеді, қайыр сұрап, мәңгілік азап шегетін болады, түбінде мәңгі де жақсы өмір орнайды» Кейіннен манихей ілімі Шығыс Түркістан
мен Қытайға таралды. Орта Азияға арабтар келгенге дейін Заратуштра, будда, манихей
діндері өмір сүрді.Сурх-Котал төбесіндегі зерттелген кушан сарайы- «Жеңімпаз Қанышке
храмы». Қушандық дәуірдегі храмдардың ерекшелігі құдайлардың бейнесі бейнеленбеуі.
Бейнелерден көруге болатын ерекше әскери жарақ- сауыт. Кушандық храмдарда жиі
кездесетін бейнелер-патшамен оның туыстарының бейнесін салу. Батыс Еуропадағы
рыцарьлар темір сауыт киюді кушандықтардан үйренген. Кушан мәдениеті ежелгі
көшпелілер мәдениетінің тамаша үлгісі болып табылады.
7.1. Манихейшілер жариялады. «Байлар кедейленеді, қайыр сұрап, мәңгілік азап шегетін
