А. М. Сидоренко автокөлік құралдары

БЕКІТЕМІН

«КжЛ» кафедрасының меңгерушісі

______________ В. Вдовин

________________ 2014 ж.


А.М. Сидоренко
АВТОкөлік құралдары
5В090100 – «Тасымалдауды ұйымдастыру, қозғалыс және

көлiктiң пайдаланылуы» мамандығының студенттеріне арналған

дәріс курсы

Өскемен

2014

2. Көлік маркасының төрт таңбалы сан қатарында екінші сан көлік түрін білдіреді(автобус,жеңіл көлік,жүк көлігі).

3. Қозғалтқыштар қоспа құру тәсілі бойынша сырттай(карбюраторлық) және іштей қоспа құру(дизлельдік ) болып бөлінеді.

4. Цилиндрде өлі нүктелер арасындағы арақашықтық піспек қадамы деп аталады.

5. Егер цилиндр диаметрі піспек қадамынан үлкен болса, онда бұл қозғалтқышты қысқақадамды деп атайды.

6. Қозғалтқыштың әсерлік қуаты деп иінді біліктен түсірілетін қуатты айтады.

7. Карбюраторлық қозғалтқыштардың жану камераларының негізгі типтері: цилиндрлік,жарты сфералық,сыналық,жылжытылған.

8. Піспектің бастиегі мен етек арасында орналасқан қуыстар мен жыралар (тоңазытқыштар) піспек түбінен денесіне жылу беруді төмендетеді.

9. V типтес сегізцилиндрлік қозғалтқыштардың көрші бұлғақтар мойындарының арасындағы бұрыш мөлшері 90º.

10. Компрессиондық піспектің сақинасының фасондық қимасы жұмыс істеу процесін жылдамдатады және цилиндр қабырғасындағы артық майды түсіреді.

11. Піспек саусағының типтері: жүзгіш және қозғалмалы емес.

12. Бұлғақтарды жасау материалы ретінде сапалы болат пайдаланылады.

13. Төменгі бұлғақ қалпақшасында және оның қақпағында арнайы санылаулар фрезерленген,олар ішпектердің бұруы мен жылжуын жояды.

14. Иінді білікті жасау материалы ретінде легірленген болат пен жоғарғы сапалы шойын қолданылады.

15. Қозғалтқыштың газүлестіргіш фазалар диаграммасы өлі нүктелерге қатысты қозғалтқыш иінді білігінің бұрылу бұрыштарында клапанның ашық күйінін ұзақтығын көрсетеді.

16. Қозғалтқыштың газүлестіргіш механизміндегі(ГҮМ) жылулық саңылауды қосалқы сомын мен калибрлік тығырық ,бұрама басқармасымен реттейді немесе автоматтық-гидравликалық итергіштермен сүйейді.

17. Қозғалтқышта иінді біліктің осьтік жылжуы ілінісу механизмін қосқанда немесе тістегершіктің осьтік күштер әсерінен ГҮМ білігінен және инерция күштерінен пайда болады.
№1.2 Билеттің жауаптары

1. 
   Жүк жылжымалы құрамы пайдалануы мен характерыне байланысты мамандандырылған және жалпы қолдану көліктері болып бөлінеді.
   
2. 
   Көлік маркасының төрт таңбалы сан қатарында бірінші сан көлік класын білдіреді.
   
3. 
   Қозғалтқышта ылулық энергияны механикалыққа өзгерту тәсілі бойынша бөлінеді: піспектік,роторлы-піспектік және газотурбалық.
   
4. 
   Қозғалтқыш цилиндрінде піспектің шеткі орналасулары жоғарғы және төменгі өлі нүктелері деп аталады.(ЖӨН және ТӨН)
   
5. 
   ІЖҚ қысу дәрежесінің мөлшері өлшемсіз (6,5-11 бензин қозғалтқыштары және 14-21 дизельдік қозғалтқыштар үшін)
   
6. 
   Қозғалтқыш үшін цилиндрдің қандай жұмыс реті болмасын, ол жүктеменің иінді білік бойынша біркелкі таралуына ұмтылады.
   
7. 
   Цилиндр блоктарының бастиектері алюминий қорытпасынан және кейде шойыннан жасалады.
   
8. 
   Піспек етектің сопақ формасы сопақтың үлкен осьімен піспектің саусақ осьіне тік бұрыш жасап орналасқан.
   
9. 
   Кез-келген алтыцилиндрлік қозғалтқыштың көрші бұлғақтар мойындарының арасындағы бұрыш мөлшері-120º.
   
10. 
    Компрессиондық піспек сақиналарының қимасы: тікбұрышты,трапециялық,аттарақты және фасонды.
    
11. 
    Піспек саусағының жұмыс беті келесі механикалық өңдеуге ұшырайды: ажарлау,кесу,өңдеу.
    
12. 
    Бұлғақ өзегі формасы бойынша - қоставорлы қима.
    
13. 
    ІЖҚ антифрикциондық қабаттының ішпекқұрамы: негізі қола,қалайы,сурьма.
    
14. 
    Қозғалтқыштың иінді біліктегі сермері біліктің айналудағы біркелкі еместігін тегістейді,қосымша тактілерді іске асырады,ілінісу механизмін күшейтеді.
    
15. 
    Жылулық саңылау жылынған қозғалтқышқа клапанның тығыз орналасуын қамтамасыз етеді.
    
16. 
    Қозғалтқыштың ГҮМ клапанындағы төрткілше клапанның жабылу механизмін тежейді(серіппе,тарелка серіппесі)
    
17. 
    Иінді білік ішіндегі қуыстарды майдың бұлғақтар мойындарына баруы үшін,кірұстағыштар ретінде және біліктің салмағын азайтуға қолданады.
    

№1.3 Билеттің жауаптары

1. 
   Көлік жылжымалы құрамы тағайындалуы бойынша жүк,жолаушы тасушылар және арнайы деп бөлінеді.
   
2. 
   Отандық көлік маркасындағы әріптер өндіруші зауыттарды білдіреді.
   
3. 
   Жылулық энергияны механикалыққа айналдыру үшін арналған күштік қондырғы ішкі жану қозғалтқышы деп аталады.
   
4. 
   Піспектік қозғалтқыштың негізгі механизмдері мен жүйелері: ҚИШМ, ГҮМ,(қозғалтқыштың суыту,майлау,жағу,қосу) жүйелері.
   
5. 
   Дизельді қозғалтқыштардың қысу дәрежесі 14-21 аралығында.
   
6. 
   Бірінші цилиндрден бастап біртектес тактілерге алмасу қозғалтқыш цилиндрінің жұмыс реті деп аталады.
   
7. 
   Қозғалтқыштың блок картерлерін жасау материалдары: алюминий қоспасы,сұр шойын.
   
8. 
   Жұмыс кезінде жылу берілгенде цилиндрде піспектің тежеуін болдырмау үшін піспектің бағыттаушы бөлігін сопақ формасында жасайды.
   
9. 
   Кез-келген сегізцилиндрлік қозғалтқыштың көрші бұлғақтар мойындарының арасындағы бұрыш мөлшері-90º.
   
10. 
    Құлыптар(поршеньдік сақинадағы кесулер) формасы бойынша: түзу,баспалдақты,қиғаш.
    
11. 
    Піспек саусағының жұмыс беті келесі термиялық өңдеуге ұшырайды: цементацияға немесе тоқтың жоғарғы жиілігімен шынығуға (жұмсақ өзек және берік сыртқы бетті алу үшін).
    
12. 
    Бұлғақтың негізгі бөліктері:үстінгі бастиек,төменгі бөлу бастиегі және өзек.
    
13. 
    ІЖҚ ішпегінің құрылымы: болат лентасы және антифрикциялық қабат.
    
14. 
    Иінді біліктің артқы жағындағы түтіктерді пісірудегі бөлшек сермерді бекіту үшін арналған.
    
15. 
    Газүлестіргіш біліктің айналу жылдамдығы иінді біліктің айналуынан 2 есе кем.
    
16. 
    ГҮМ клапандарына екі клапандық серіппе,сонымен бірге ауыспалы қадамы бар серіппені қою себебі,жұмыс сенімділігін арттыру және серіппедегі резонанстық құбылысты жою үшін.
    
17. 
    ГҮМ келтіру клапандағы жылулық саңылау 0,1-0,3 мм құрайды,ол клапан типіне және қозғалтқыш маркасіне байланысты болады.
    

№1.4 Билеттің жауаптары

бөлінеді.

2. Отандық көліктерде модельдер модификациясын маркадегі бесінші санымен белгілейді.

3. Автокөліктерде қолданылатын отын түрлері: дизельдік отын,бензин,спирттер,сұйытылған және қысылған газдар.

4. Цилиндрдің жұмыс көлемі деп өлі точкалар арасындағы цилиндр көлемін айтады.

5. Такт дегеніміз цилиндр ішінде піспектің бір қадамында пайда болатын құбылыс.

6. Автопоезд бұл тартқыш автокөліктен,тіркемеден және жартытіркемеден тұратын құрама буын.

7. Піспектің негізгі бөліктері: піспек етегі,түбі,дөңесше.

8. Жұмыс кезінде жылу беру процесінде піспектің цилиндр ішіндегі тежеуін жою үшін піспекті қиылған конус түрінде жасайды.

9. Майтүсіргіш піспектің сақиналары цилиндр қабырғасынан артық майды түсіру үшін арналған.

10. Піспекте компрессиондық сақиналарды әр жақтарға құлыптармен орналастыру себебі ,жану камераларынан қозғалтқыш картерына газ қысымын азайту үшін.

11. Бекітілген типтегі піспек саусағы піспек немесе бұлғақ бастиегінде айнала алады.

12. Бұлғақтың төменгі бастиек қалпағы бұлғаққа болттық қосылым арқылы бекітіледі.

13. Иінді біліктің бір мойынтірегі қозғалтқышта инерция күштері,тістегершіктің осьтік күштері және ілінісу механизмі қосылғанда осьтік күштерге қарсы қажымайтындай етіп жасалады.

14. Сермер жасау материалы-сұр шойын.

15. Ережеге сай, ГҮМ кіргізу клапандары тарелкаларының диаметрі үлкен.

16. Бұлғақ бастиегіне ауырлықты дұрыс түсіру үшін және қозғалтқышты жинау үшін қозғалтқышта кейбір бұлғақтардың төменгі бастиегі бұлғақ стерженьіне қатысты қиғаш бұрышпен алмалы-салмалы жазықтықты иеленеді.
№1.5 Билеттің жауаптары

1. 
   Жүк көліктері толық салмақтарына байланысты жеті классқа бөлінеді.
   
2. 
   Шасси келесі группаларды бекітеді: жүріс бөлігін,трансмииссия,басқару механизмі.
   
3. 
   Цилиндр орналасуына байланысты ІЖҚ классификациясы: қатарлы(көлденең,тік және жантайған),V және W типтесч.
   
4. 
   Цилиндрдің толық көлемі-жұмыс көлемі мен жану камерасы көлемінің суммасы.
   
5. 
   Дизельдік қозғалтқышта цилиндр қысымы қысу тактісінің соңында 3,5-4,5 МПа дейін жетеді.
   
6. 
   Картер мен қозғалтқыштың блок-картерінің айырмашылығы:блок-картер мен картер цилиндрлері бір бөлшектен жасалған.
   
7. 
   Формасы бойынша піспек түбі ойыс,дөңес,жалпақ және фасонды бола алады.
   
8. 
   Піспектің бағыттаушы бөлігін жасау кезінде болат сақинамен бекіту себебі,жылу берілуін азайту үшін және қозғалтқыштың тежеуін болдырмау үшін.
   
9. 
   Майайырғы піспек сақинасы диск сақиналарынан және осьтік пен радиальды кеңейткіштен тұрады.
   
10. 
    Қозғалтқыш цилиндрінде максималды қысым жұмыс барыс тактісінде пайда болады.
    
11. 
    Қозғалтқыш картері мен қою тұғырық арасындағы ажырату жазықтығын конструкция беріктігін арттыру үшін иінді білік осіне қатысты төмен орналастырады.
    
12. 
    Екітактілі қозғалтқыштың жұмыс циклы иінді біліктің бір айналымында орындалады.
    
13. 
    Иінді білік келесі бөліктерден тұрады: иінбілектің мұрны,бұлғақ мойындары,бет,фланец,тең салмақ.
    
14. 
    Біліктің салмағын азайту үшін иінді біліктің мойындарын жартылай бос етіп жасайды.
    
15. 
    Шығару клапандары натрийлік толтырғыш иеленуі мүмкін себебі,тарелкадан жылу әсер алуын күшейту және суыту жүйесі үшін.
    
16. 
    Инерция күшін азайту үшін қозғалтқыштың ГҮМ итергішке қарағанда күйенте иығын қысқа етіп жасайды.
    

№1.6 Билеттің жауаптары

1. 
   Автобус классификасының негізінде шанақ ұзындығы жатады.
   
2. 
   Әр көлікте үш негізгі бөлікті бөліп шығарады: шасси,қозғалтқыш,шанақ.
   
3. 
   Жанармайдың жану әдістері: ұшқын тоғынан(бензинді ІЖҚ ) және ауаны қысу кезінде(дизелбді ІЖҚ) жоғары температурадан өздігінен жануы (450-650º).
   
4. 
   Жану камерасының көлемі деп жоғарғы өлі нүктедегі ( ЖШН ) піспек үстіндегі жазықтықты айтады.
   
5. 
   Карбюраторлық қозғалтқыштың такт қысу соңында цилиндр ішіндегі қысым 0,9-1,5 МПа.
   
6. 
   Тіркеме мен жарты тіркемелер айырмашылығы,жарты тіркемеде жүктің жартысы тіркеу құрылғысына келеді.
   
7. 
   Қозғалтқыш піспектері алюминий қорытпаларынан жасалады.
   
8. 
   Цилиндр қабырғаларына піспектің қосымша жұмысын артыру үшін піспектің бүйір жазықтығын қалайымен жабады.
   
9. 
   Май ажырату сақина түрлері: шойынды және болат қоспалы.
   
10. 
    Қосу тактісінде қозғалтқышта цилиндр сиреуі пайда болады(80-90% немесе 80-90кПа ауа қысымынан)
    
11. 
    Піспек дөңесшелерінде орналасқан тоқтатқыш сақиналар айналмалы түрлі піспек сұққысын осьтік қозғалыстан қорғайды.
    
12. 
    Иінді біліктің екі айналымында қозғалтқыштың төрттактілі жұмыс циклі орындалады.
    
13. 
    Толықтіреу деп бұлғақ мойындары санынан тіректі мойын саны көп ІЖҚ иінді білікті айтады.
    
14. 
    Қозғалтқыш сермеріндегі тісті тәж көлікті қосу кезінде электорстартер тісті доңғалағымен ұштасу үшін қолданылады.
    
15. 
    Кейбір ГҮМ шығару клапандарының натрийлік толтырғышы тарелкадан жылу әсер алуын күшейту және суыту жүйесі үшін қызмет атқарады.
    
16. 
    ГҮМ мен ҚИШМ бір-біріне қатысты дұрыс орналасуы қозғалтқыш бөлшектері мен арнайы таңба бойынша қозғалтқышты жинау кезінде қамтамасыз етіледі.
    

№1.7 Билеттің жауаптары

1. 
   Толық салмағына байланысты жүк көліктері класстарға бөлінеді.
   
2. 
   Көлік трансмиссиясы қозғалтқыштан айналу кезеңін алдынғы дөңгелектерге беру үшін арналған.
   
3. 
   Суыту тәсілі бойынша ІЖҚ классификациясы: сұйық және ауа жүйе суытулары.
   
4. 
   Қозғалтқыш литражы деп барлық цилиндрлердің жұмыс көлемі.
   
5. 
   Қысу тактісінің соңында дизельді қозғалтқыштың цилиндр температурасы(450-650ºС)
   
6. 
   Цилиндрдің сулы қауызы суыту сұйығымен шайылады,ал құрғақ қауыз-цилиндрдің блок қабырғалары арқылы.
   
7. 
   Жұмыс кезінде жылу процессі әсерінен тежеуді болдырмау үшін піспектің келесі конструкцияларының өзгешілігі бар:
   

• 
  піспектің қиылған конус түріндегі пішіні
  
• 
  піспек етегінің сопақ пішіні
  
• 
  піспек қабырғасындағы Т және типтес кесулер
  
• 
  піспек конструкциясындағы қысу сақиналары
  
• 
  піспек денесімен түбі арасындағы бос кеңістіктер мен ойықтар
  

8. 
   Піспекті (ауыстыру) кезінде дүрсілді азайту мақсатымен піспек саусағының осьін піспек осьіне қатысты максимальды бүйір қысым(1,5-2 мм-ге) жағына ығыстырады.
   
9. 
   Піспек сақиналарын жасау материалдары:легірленген шойын ,болат.
   
10. 
    Цилиндр қабырғаларына компрессиондық сақиналардың тығыз шектесуі сақина серпімділігі және ішкі сақина бетіне жану камераларынан келетін газ қысымымен қамтамасыз етіледі.
    
11. 
    ІЖҚ жұмыс кезінде қозғалмайтын негізгі бөлшектер: картер блогы,блок цилиндрлердің бастиегі,бастиек қақпағы,картер түпқоймасы.
    
12. 
    Төрттактілі қозғалтқышта такт иінді біліктің жарты айналымында жасалады.
    
13. 
    ІЖҚ иінді білігінің тіреулері блок цилиндрлер қалқаларында орындалған ұяшықтар болып табылады.
    
14. 
    ГҮМ бөлшектері:газүлестіргіш иін,клапандар,иін жетегі,клапанды жабу механизмі(серіппе,тарелка,төоткілше),рычаг,штангілер,итергіштер және т.с.с.
    
15. 
    Шығару клапандарының айналу механизмі жұмыс фаскасінде күйіктің пайда болуын және ершікке клапанның тығыз шектесуін қамтамасыз етеді.
    
16. 
    ГҮМ клапандарының жетектеріндегі жылу саңылауының болмауы қозғалтқыш қуатының азаюына,клапан жануына және тығыз шектелмеуге әкелуі мүмкін.
    

№1.8 Билеттің жауаптары

1. 
   Автопоездарды қолдану артықшылығы: өзіндік құнды тасымалдауды азайту және еңбек өнімділігін арттыру.
   
2. 
   Көлік трансмиссиясына келесі механизмдер жатады: ілінісу,негізгі және қосымша беріліс қорабтары, кардонды беріліс,бас беріліс,дифференциал,дарты осьтер,доңғалақты редукторлар.
   
3. 
   Карбюраторлық қозғалтқыштарға қарағанда дизельдің артықшығы: жақсы үнемдеу,өртке қарсы қауіпсіздік,арзан жанармай,үлкен айналмалы кезең және сенімділік жоғарылығы.
   
4. 
   Қозғалтқыштың қысу дәрежесі деп цилиндрдің толық көлемінің жану камера көлеміне қатынасы.
   
5. 
   Карбюраторлық ІЖҚ цилиндрінде жұмыс қадамы кезіндегі максималды температура 2200-2500º
   
6. 
   Цилиндрдің салмалы қауызын қолдану қозғалтқыш ремонтын жеңілдетеді және ремонт ақшасын үнемдейді.
   
7. 
   ІЖҚ піспегі газ қысымын қабылдау және оны ҚИШМ қозғалтқышына беруге арналған.
   
8. 
   Піспек сақиналарының түрлері: компрессиондық және май ажырату сақиналары.
   
9. 
   Піспек сақиналар беті немен қапталады: тозуға төзімділікті арттыру үшін үстінгі компрессиондық сақинаны хром не молибденмен,ал цилиндрге сақинаның кірісін арттыру үшін төменгіні қалайымен қаптайды.
   
10. 
    Піспек саусағы қозғалтқыш бұлғағы мен піспектің топсалы қосылуы үшін қажет.
    
11. 
    ІЖҚ бұлғағы піспекке келетін қозғалысты иінді біліктің айналмалы қозғалысына өңдеу үшін арналған.
    
12. 
    Дизельді қозғалтқыш цилиндріне қосу тактісінде таза ауа заряды кіреді.
    
13. 
    Иінді біліктің беттері тіректі мойын мен бұлғақ мойындарын қосу үшін арналған.
    
14. 
    ГҮМ қозғалтқыш цилиндрлеріне қатысты клапан орналасулары үстінгі және төменгі орналасулар болады.
    
15. 
    Газүлестіргіш иіннің жетек түрлері:
    

• 
  қисықтісті доңғалақ
  
• 
  екіқатарлы шынжыр
  
• 
  тісті белбеу
  

16. 
    ГҮМ клапан жетегіндегі үлкен саңылау механизмдегі дүрсілге,қозғалтқыш цилиндрлерінің толуы мен тазаруын нашарлатуы мүмкін.
    

№1.9 Билеттің жауаптары

1. 
   Автозауытпен шығарылатын негізгі бір көлік модельдері базалық болып алынады.
   
2. 
   Көлік шассиіне мынадай басқару жүйелері кіреді: рульдік және тежеуіш басқармасы.
   
3. 
   Карбюраторлық қозғалтқышпен салыстырғанда дизель жетіспеушілігі:қыста қиын іске қосу,қозғалтқыштың үлкен размері және салмағы,шу деңгейі жоғары.
   
4. 
   Жаңа заман карбюраторлық қозғалтқыштарының қысу дәрежесі 6,5-11.
   
5. 
   ІЖҚ цилиндрлерінен шығатын пайдаланылған газ цилиндрдегі қалдық қысым арқасында шығады және піспекпен итеріліп,кеткен газ легімен сорылады.
   
6. 
   Цилиндр қауыздары арнайы шойыннан жасалады.
   
7. 
   Т және П типтес піспектегі қиықтар жылу беру кезінде оның тежеу мүмкіндігін азайтады.
   
8. 
   Компрессиондық піспек саусақтары картерға жылу камерасынан келетін газды азайту және цилиндр мен піспек арасын нығайту үшін қолданылады.
   
9. 
   ІЖҚ жоғары піспек саусақтарынның беті кеуекті хроммен қапталуы олардың ішітей тозуын азайтады, кеуек май қалдықтарын ұстап қалады.
   
10. 
    Піспек саусағы келесідей механикалық қасиеттерге ие болуы қажет: жұмсақ өзек және берік сырт беті.
    
11. 
    Бұлғақтың жоғарғы бастиегінің төлкесі қоладан жасалады.
    
12. 
    Тіректі мойын немесе бұлғақты ішпектер ұяшықтыр пазына кіретін арнайы шығарылымдар итеруінен тоқталады.
    
13. 
    ІЖҚ иінді біліктегі тең салмақ бұлғақ мойындары әсерінен болатын инерция моменттерін бірқалыпты ұстау үшін қажет.
    
14. 
    ГҮМ айналмалы-ауыспалы қадамы бар клапандық серіппелер серіппедегі резонанстық құбылысты азфйтуға мүмкіндік береді.
    
15. 
    ГҮМ ершік пен клапан тарелкасы арасындағы саңлаусыздық клапанның ершікке сылануын қамтамасыз етеді.
    
16. 
    ГҮМ жетек клапандарындағы жылулық саңылаулар ережеге сай суық қозғалтқышта реттеледі(көлік қозғалтқышына және клапан типіне байланыстысаңылау 0,1-0,3мм)
    

№1.10 Билеттің жауаптары

1. 
   Арнайы жылжымалы құрам деп транспорттық емес жұмыстарды орындайтын және өзіне сай жабдықтары бар көлікті айтады.(көлік крандары,жылжымалы шеберхана т.с.с.)
   
2. 
   Көлік маркасының төрт таңбалы сан қатарында үшінші және төртінші сан модельдің реттік номерін көрсетеді.
   
3. 
   Іштей жану қозғалтқыштары (ІЖҚ) жұмыс циклін орындауы бойынша екі түрі бар:екітактілі және төртактілі.
   
4. 
   Қозғалтқыштың жұмыс циклі деп цилиндрде белгілі бір уақыт ішінде қайталанатын,нәтижесінде қозғалтқыш тоқтаусыз жұмыс істейтін прцесс жиынтығы.
   
5. 
   Төрттактілі қозғалтқыштың жұмыс циклі келесі тактілерден тұрады: қосу,қысу,жұмыс қадамы және шығару.
   
6. 
   Арнайы мамандандырылған көлік түрлері:фургондар,цистерналар,самосвалдар,өзі жүктелетін көліктер,құрылыс,ұзын және ауыр жүктерді тасымалдайтын көліктер.
   
7. 
   Бұлғақты-кривошип механизмі газ қысымы әсерінен қайта-келетін піспек қозғалысын иінді біліктің айналмалы қозғалысына айналдыру үшін керек.
   
8. 
   Етек аяғындағы піспек диаметрі оның түбімен салыстырғанда үлкен.
   
9. 
   V-типтес сегізцилиндрлік ІЖҚ-да төрт бұлғақ мойындары бар(бір мойынға екі бұлғақтан).
   
10. 
    Май ажыратқыш сақина құрамына осьтік және радиальды кеңейткіштер кіреді.
    
11. 
    Жүзгіш типтегі піспек саусағының тозуы саусақтың бүкіл жұмыс аумағында орындалады.
    
12. 
    Бұлғақтың төменгі бастиегі ажыратқыш етіп жасалады.
    
13. 
    Көлік қозғалтқышының иінді білігін әдетте сырғанау мойынтірек орнатады.
    
14. 
    Айналмалы тербелістің сөндіргіші қозғалтқыштың иінді білігінің айналмалы тербеліс амплитудасын кемітеді.
    
15. 
    Бір цилиндрдің екі клапандарыда ашық түрде болатын орналасуы піспек ЖШН жанынан өтуі кезінде болады және оны клапанның қайта жабылуы дейді.
    
16. 
    Клапаннан басқа газүлестіргіш иін әсерінен бензонасос пен үлестіргіш-тоқтатқыш жағуы да іске қосылады.
    
17. 
    ГҮМ цилиндрге жанармайдың кіруі мен әрбір қозғалтқыш цилиндрінде жұмыс процессі өтуіне сай пайдаланған газдарды шығару үшін арналған.
    

1. 
   Cұйықтай суыту жүйесінің негізгі бөлшектері: блок цилиндрлері мен бастиекті суыту жейдесі,радиатор,желдеткіш,сұйықтық насосы,термостат,перделер және қосқыш келте құбыр.
   
2. 
   Радиатор қақпағындағы клапандар: булы- артық 45-55 кПа қысымда ашылады,әуелі- қысым 10 кПа дейін төмендегенде ашылады.
   
3. 
   Көліктің майлау жүйесі үйкелістегі бөлшектер бетіне майдың келуі үшін арналған,бұл құбылыс үйкеліс пен тозуды кемітеді,сонымен бірге бөлшектерді суытады,коррозиялық бұзылудан сақтайды,үйкеліс зонасынан тозуды жояды.
   
4. 
   Майлау жүйесіндегі сақтандырғыш клапанның тағайындалуы : қосулы май радиаторына 70-90 кПа майдың түсуін қамтамасыз етеді.
   
5. 
   Центрифуга жикшелерінен үлкен қысыммен шығатын май бағытталған реактивті тангенсалды клапандармен бірге үлкен жиілікпен айналдырады.
   
6. 
   Қалыпты жанармай құрамы: 1кг бензинге 15кг ауа, α = L_д/L_т = 1 (α-артық ауа коэффициенті)
   
7. 
   Бензонасостың негізгі бөлшектері: тұғыр, клапандармен бастиек,қақпақ,диафрагма,шток,серіппе,тетік,
   
8. 
   Толық жүксалмақтарда үлкенірек қуат алу үшін карбюратор коэффициенті α = 0,85-0,95 байытылған жанармай қоспасын дайындау керек.
   
9. 
   Пайдаланылған газды шығару жүйесі энергияны азайту және пайдаланылған газдар тербелісін бірыңғайлау үшін, уландырғыш заттарды азайту үшін керек.
   
10. 
    Карбюратордың бас дозалау жүйесі бос жүрісте жұмыс істемейтін себебі,найза жапқыш үшін араластырғыш камерасында ток айырылу жетіспейді.
    
11. 
    Жоғарғы қысымды дизельді қозғалтқыштың жанармай насосының секция бөлшектері(ЖНСБ): жұдырықша білік,роликтік итергіш,бұрылатын төлке,тісті рейка,серіппе,серіппенің жоғарғы және төменгі тарелкасы,қауызбен тоғынжыл,штуцер,айдауыш клапан және жоғары қысым .
    
12. 
    ЖНСБ қоректендіру дизельді жүйесінен шыққан артық жанармай қайта бакке аударылып жіберіледі.
    

№2.2 Билеттің жауаптары

2. Автокөлiктерде (75-95o-шi температуралардың жұмыс диапазоны) қатты және сұйық толтырғышы бар термостаттарды қолданады.

3. Термостаттардағы сұйық толтырғыш ретiнде оңай буға айналатын (70% этил спиртi және 30% суды қоспа) сұйықтарды қолданады.

4.Майлаушы жүйедегi редукциялық клапан (400 кПа - карбюраторлы IЖҚ, 500 кПа - дизелдер) майлаушы жүйедегi май қысымының жоғарғы шегiнiң шектеуi үшiн арналған.

5. Қолданылатын автокөлiктерде сүзгiлерiнiң классификациясы:

-жұмыс ортасының түрi бойынша - жанармай, әуе, майы;

-конструкциялар бойынша - торлы, пластинкалы-саңылау, лента сияқты - қағаз, инерция - май, центрден тепкiш.

6. (200-400 кПа) майлаушы жүйеде қалыпты қысымдағы жылытқан қозғаушының центрифугасының роторы жылдамдықпен 5000-7000 айн/ мин айналады.

7. Отынның дөрекi тазартуының сүзгiш сүзгi элементтерiнiң түрлерi: торлы, пластинкалы-саңылау саңылауы.

8. Суық қозғалтқышты қосу үшін құрамы бойынша өте байытылған жанармай қажет (коэффициент α = 0,2-0,6),иінді біліктің айналу жиілігі аз болғандықтан,жанармай нашар жойылады және оның жарты бөлігі цилиндрдің суық қабырғаларына конденсацияланады.

9. Карбюраторындағы диффузор (қажеттi ыдыраудың жасауы) ауасының ағынының жылдамдығының үлкеюi үшiн өтетiн араластырғыш камерасы арқылы арналған.

10. Жазға карбюраторлы қозғаушысының қоректендiру жүйелерiнде қыстан өткелде (жылытқан ауа - қысқы мерзiм үшiн) ауа сүзгiшi үшiн ауаның дуалының орындарын өзгертедi.

11. Дизелдiң ЖНСБ отынның жiберуiн озудың муфталары өзгерiс үшiн арналған қозғаушының цилиндрларында отынның беруi (биiк қысымның үрлегiшiнiң жұдырықша бiлiгiн аяқтың ұшымен тұру, озу бұрышы орнатылған 10-14º тiзеге дейiн бiлiкке құрайды) қозғаушының иiндi белдiгiнiң айналу жиiлiгiне байланысты бастады.

12. Дизелдiң ЖНСБ плунжерiнiң жүрiсi қозғаушының айналымдарына байланысты бұлжымайды.

№2.3 Билеттің жауаптары

1. 
   Әуе суыту жүйесінің артықшылықтары: сұйықтықтың жоғынан эксплаутациялау жеңілдігі мен қолайлығы,радиатор сияқты түйіндегіштердің жоғы,сорғыш,тығыздалу,қозғалтқыштың аз массасы,тез жылыну.
   
2. 
   Суыту жүйесіндегі термостат қозғалтқыштың суыту сұйығының кішкентай шеңбер айналу арқасында жылу уақытының жұмыс температурасына дейін азаюы үшін арналған.
   
3. 
   Суыту қозғалтқыш жүйесіндегі кеңею бөшкесі циркуляцияланатын сұйықтың көлемін тұрақты түрде ұстау үшін қажет.
   
4. 
   Қозғалтқыштың майлау жүйесінде келесі клапандар бар: редукциялық,қайта қосу,сақтандырғыш,қарсылық.
   
5. 
   Келесі бөлшектер шашырау әдісі арқылы майланады:цилиндр қабырғалары,бөліп тарататын иіннің жұдырықшалары мен жетегі,итергіштер,піспек саусақтары және т.б.
   
6. 
   Картердің келесі желдеткіш жүйелері бар:
   

• 
  желдеткіштің ашық жүйесі-құбыр арқылы картер газдары тоқ айырылу арқасында қоршаған ауаға кіреді.
  
• 
  желдеткіштің жабық жүйесі- картер газдары кіру құбырына келеді және қозғалтқышта қайта жанады.
  

7. 
   Жанармай фильтр түрлері:
   

• 
  тазалау сапасы бойынша-тұрпайы және жұқа тазалау
  
• 
  конструкциясы бойынша-торлы,пластинкалы-жарықты,қағазды-ленталы.
  

8. 
   Карьбратордың жұмыс режимі: суық қозғалтқыштың қосылуы,бос қадам,орташа ауырлықтар,көлік екпіндеуі және толық ауырлықтар.
   
9. 
   Карбюраторда орташа ауырлықтарда жанармай кедейленуі үшін қолданатын әдіс жанармайдың өтуінің пневматикалық тежеуі(карбюратордың бас дозалау жүйесіндегіжанармай эмульсированиесі).
   
10. 
    Бензинсорғыштан жанармайдың автоматты түрде берісі тоқталуы жанармай қажетті дәрежеге жеткенде карбюратор жүзгіш камерасында клапанның жабылу арқасында жүзеге асады.
    
11. 
    Дизелбді қозғалтқыштардың келесідей форсунка түрлері бар: ашық типтегі және жабық типтегі(штифті ,штифті емес).
    
12. 
    ЖНСБ қоректендіру жүйесінде қауыз бен тоғынжыл беттерінің майлануы дизель жанармайының майлау қасиеттері арқылы жүзеге асады.
    

№2.4 Билеттің жауаптары

1. 
   Қозғалтқышты аса суыту салдары: цилиндр қабырғаларында жанармай буының конденсациясы,картерда майды жуу және майды сирету,цилиндрлі –піспекті топтардың тез тозуы,қозғалтқыштың қуаты мен өнімділігін азаюы.
   
2. 
   Көліктерде суыту жүйесінде сыртқа тебуші типтегі сорап кеңінен қолданылады.
   
3. 
   Май айырғының келесі түрлері бар: қозғалмайтын және жүзгіш.
   
4. 
   Қыздырылған қозғалтқыштағы майлау жүйесіндегі жұмыс қысымы 200-400кПа щамасында бензинді ІЖҚ үшін,ал дизельді үшін 450-550 кПа.
   
5. 
   Толық беріліс фильтрінде тазалаудан кейін май қозғалтқыштың үйкеліс беттеріне магистраль арқылы барады.
   
6. 
   Байытылған жанармай құрамы (α = 0,85-0,95).
   
7. 
   Жанармай бактан карбюраторлық ІЖҚ бензинсорғышына насостың тоғынан айырылу есебінен жүзеге асады.
   
8. 
   Бос қадам режимінде карбюратордегі жанармай найзалы жапқышқа беріледі.
   
9. 
   Қоспалауыш камералардың реттімен қосылуы карбюраторлы жеңіл көліктерде қолданылады.
   
10. 
    Дизель қоректендіру жүйелеріндегі төмен қысым сорғыш түрлері: піспекті,диафрагмалық және тісті доңғалақты.
    
11. 
    ЖНСБ дизельді қозғалтқышына берілетін жанармай көлемі сорғыш секциясындағы жоғары қысымдағы қауыз ішіндегі тоғынжыл бұрылуымен өзгереді.
    
12. 
    Дизельді қозғалтқыштарда пленкалы қоспалауышты қолдануы жанармай доза жану жылдамдығынын азаюында жұмыс қаттылығын да азайтуға мүмкіндік береді.
    

№2.5 Билеттің жауаптары

1. 
   Радиаторды жасау материалы ретінде алюминий,жез,мыс қолданылады.
   
2. 
   Қозғалтқыш қызуының салдары: цилиндр мен піспекте майдың жануы,тозу жылдамдығы мен үйкелістің өсуі,бөлшектердің тым жоғары жылулық кеңеюі,қозғалтқыштың істен шығуы.
   
3. 
   Қозғалтқыш бөлшектерін майлау әдістері: қысым астында,шашырату арқылы,өздігінен ағу және май тұман арқылы.
   
4. 
   Қозғалтқыштың майлау жүйесінде қайта қосу клапаны май фильтріне параллель етіп орналасқан.
   
5. 
   Центрифугадағы май тазалаудан кейін қозғалтқыштың картер түпқоймасына түседі.
   
6. 
   Кедей жанармай құрамы (α = L_д/L_т = 1,15 – 1,20).
   
7. 
   Инерциялы-майлы фильтрге қарағанда, ауаның сапалы тазалануын қағаз-ленталы фильтрлік элементы бар әуе фильтрлері қамтамасыз етеді.
   
8. 
   Көлік карбюраторлерінде келесі тездету сорғыштары қолданылады: піспекті және диафрагмалы.
   
9. 
   Араластырғыш камераларының параллель қосылуы жүк көліктерінің карбюраторінде қолданылады.
   
10. 
    Дизельдің қоректендіру жүйесіндегі негізгі түйіндегіштер: жанармай багі,жанармай және әуе фильтрлері,төмен қысымды сорғыш, ЖНСБ (жоғарғы қысым сорғыш секциялары, айналу жиілік регуляторы және жанармай шашырауын алдын-ала алатын муфта), форсунки.
    
11. 
    ЖНСБ дизельді қозғалтқыштың бүкілрежимдік регуляторының жұмыс принципі айналу жиілігі өзгергендегі регулятордың орталық жүк күші әрекетіне негізделген.
    
12. 
    Қосу тактісінде дизельді қозғалтқыштың цилиндріне таза ауа заряды келеді.
    

№2.6 БИЛЕТТІҢ ЖАУАПТАРЫ

2. Жабық түрдегі суыту жүйесіндегі суыту сұйықтығының қайнауы 115-120^о температурада жүзеге асады, суыту жүйесіндегі жоғарғы қысым арқылы (100 кПа).

3. Майлау жүйесінің негізгі тетіктері: майлау табандығы, майқабылдағыш, ішінара және түбегейлі тазартудың майлау сүзгісі , сорғы , клапан, радиатор, магистраль және т.б.

4. Қозғалтқыштағы майлау жүйесінің төмендеткіш клапаны майлау сорғысына параллель орнатылған.

5. Толық ағынды майлау сүзгісі магистраль арқылы өтетін барлық май ағынының тазалауды жүзеге асырады, ал толық емес ағынды тек ағынның бөлігін ғана тазартады.

6. Жағармай қоспасының құрамы (α = L_д/L_т = 1,05 – 1,15).

7. Ауа сүзгісінің түрлері: қағаз таспалыжәне инерциялық майлы.

8. Карбюратордағы экономайзер толық жүктемедегі жанармай қоспасын байытуға арналған (80% ашық кедергіш және т.б.).

9. Карбюратордағы үдеткіш сорғы кедергіш жапқыштың бірден ашылуы кезіндегі жанармай қоспасын байытуға арналған, сонымен қоса қоспаның қозғалтқыш жұмысындағы істен шығуын жояды.

10. Қалтқы күймешіктің болуынан қозғалтқыштың жұмыс істемеуі кезінде жанармай ақпайды, өйткені жанармай деңгейі тоңазытқыш тесігінен төмен.

11. Муфта жұмысының принципі айналу жиілігіне тәуелді центрден тепкіш күштің өзгеруі жанармайды бүркеуге негізделген.

12. ТНВД қоректендіру жүйесінен пайда болатын максималды жанармай қысымы 20 МПа және одан көп болады.

2. Радиатор қақпағындағы клапан арналған: булы – артық қысымда ашылады 45-55 кПа, ауалы – қысым төмендегенде ашылады 10 кПа.

3. Суыту жүйесіндегі қатты толтырылған термостат мынандай қоспаны көрсетеді: церезин (мұнайлы балауыз) мысты ұнтақпен.

4. Майлау жүйесіндегі қарсықұрғатқыш клапан қозғалтқыштың жұмыс істемеуі кезіндегі магистральдағы майдың ағуын жояды.

5. Центрифуганың негізгі тетіктері: центрифуганың тұрқы, ротор тұрқы, ротор осі, ротор қалпағы, қаптама, жеклер.

6. Карбюраторлы қоректендіргіш жүйенің негізгі тетіктері мен тораптары: отын багы, отын сүзгісі ( түбегейлі тазарту сүзгісі), ауа сүзгісі, бензин сорғысы, карбюратор.

7. Карбюраторлық ДВС үшін автокөліктерде диафрагменді бензонасос түрі қолданылады, тістегергішті түрі – ауа сорғыш ДВС.

8. Орташа жүктемедегі карбюраторға қосылған құрамдағы жанармай қоспасын дайындайды. (α = L_д/L_т = 1,05 – 1,15).

9. Пневмоорталық түрдегі максималды айналымды шектегіш автокөліктегі карбюраторлы қозғалтқышта қолданыылады.

10. Карбюратордың ауа қалқалағышы суық қозғалтқышты іске қосқанда жабады.

11. Дизелді қозғалтқыштағы айналым ТНВД барлық режимдегі реттегіш минималды және максималды айналым жиілігін шектеуге, сонымен қатар басқышты рейка ТНВД басқару кезіндегі берілген айналымды ұстап тұруға арналған.

12. Қозғалтқышқа түсетін жүктемені төмендетуге арналған барлық режимді реттегіш ТНВД сорғыдан рейканы шығару арқылы жанармай мөлшерінің берілуін төмендетеді.

2. Желдеткіш жетегінің келесі түрлері бар: белдікті, тістегерішті, электржетекті, жетекті, гидромуфта арқылы.

3. Қозғалтқыш сұйықтығын суытуға арналған қолайлы температура 80-95^о.

4. Майлы сорғының түрлері : тістегерішті (бір және екі бөлікті, ішкі және сыртқы ілініс).

5. Қысым арқылы қозғалтқыштың жүктелген тетіктерін майлайды (түбірлі және иінді біліктегі бұлғақты мойнақ, бөлгіш біліктегі тіреуіш иінтірек ).

6. Центрифуга қозғалтқыштың майлау магистраліне параллель орнатылады.

7. Байытылған жанармай қоспасының құрамы (α = L_д/L_т = 0,7 – 0,85).

8. Карбюратор арнайы құрамдағы жанармай қоспасын дайындауға арналған, ол қозғалтқыш жұмысының режиміне тәуелді, яғни жанармай қоспасының сапалық және сандық құрамын реттейді.

9. Карбюратордағы жанармайдың тұрақты деңгейі қалқымалы күймешіктегі қалқыма және клапанды ұстап тұрады. ( жанармайдың деңгейі жанармай қоспасының құрамына әсер етеді).

10. Өшіргіштегі жұмсалған газды шығару үшін, шуылды төмендету үшін келесі тәсілдер қолданылады газ ағынының бағытын бірнеше рет өзгерту, оны ұсақ бөлшектерге бөлу, қозғалысты ұйымдастырудағы кедір -бұдырлықты жою, газ бөлшектерін кеңейту, газ ағынын суыту .

11. Жоғарғы қысымдағы (ТНВД)дизелді қозғалтқыштың жанармай сорғысының құрамына кіреді: жоғарғы қысымдағы сорғы үйірмесі, жанармайдың шашырауын тоқтататын муфта және айналу жиілігін реттегіш).

12. Бүріккіштегі дизелді жанармайды шашырататын қысым (шамамен 15 МПа) қосалқы сомындағы реттегіш бұрама немесе мөлшерлегіш тығырық арқылы өзгереді.

1. Суыту сұйықтық жүйесінің түрлері: ашық және жабық түрі.

2. Суытқыш сұйықтықтың кіші және үлкен айналым шеңбері болады ( үлкен шеңбер- радиатор арқылы ).

3. Термостаттың қатты толықтырғышы ретінде мыс ұнтақты церезина қоспасы қолданылады (мұнай балауызы).

4. Майлау жүйесіндегі өткізгіш клапан сүзгінің бітелуі кезінде майды өткізуге, сонымен қатар салқын қозғалтқыштағы тұтқыр майды өткізуге арналған.

5. Майды тазалауға арналған жұқа сүзгі түрлері: таспалы-қағаз және орталықты.

6. Карбюратор қозғалтқышының қоректену жүйесі тазаланған отын мен ауаны сақтауға, жанармай қоспасын дайындауға, жетілдірілген газды қайтаруға және оны цилиндрге беруге арналған.

7. Отынды тазалайтын жұқа сүзгілеу элементінің түрлері: түрлі түсті металдан жасалған ұсақ тор, кеуекті керамика, таспалы қағазды сүзгі, жаншымалы ағашты ұн.

8. Карбюратордың бос жүрісінде байытылған жанармай қоспасын дайындайды (α = 0,85 – 0,95).

9. Жиклер – жұмыс затын өткізуге арналған арнайы сан, мөлшерлегіш тесіктегі түрлі түсті бұранда тығын (отын, ауа т.б.).

10. Карбюраторлы қоректену жүйесіндегі май шомылғышы ауа сүзгісіндегі инерциялық май түрінде қолданылады.

11. Ине бүріккішіндегі ашылған қысым шамамен 15 МПа.

12. Отынның қоректену жүйесіндегі бір уақыттағы барлық тығынжыл ТНВД бұрылыстары жоғарғы қысымдағы сорғы төрткілдешін қамтамасыз етеді.
№2.10 БИЛЕТТІҢ ЖАУАПТАРЫ

1. Суыту жүйесінің түрлері: сұйық және ауалы.

2. Автокөліктің суыту жүйесіндегі қалқанша радиатордың алдында орналасқан, радиатор өзегі арқылы өтетін ауа ағынын реттейді.

3. Қозғалтқыштың ауа жүйесіндегі суытқышы жұмыс температрасына дейін тез қызады.

4. Қозғалтқыштағы май сорғысының қосымша бөлігі май радиаторы арқылы майдың берілуіне арналған.

5. Қозғалтқышта өздігінен аз жүктелген тетік майланады: итергіш штангісі және т.б.

6. Картердегі желдету жүйесі картерге енген жетілдіру газын жоюға арналған, олар май сапасына кері әсерін тигізеді, картердағы қысымның жоғарылауы мен көбіктенуіне әкеледі .

7. Ауаның артықтық коэффициенті α = L_д/L_т жанармайдың жану процесіне қатысатын шын мәніндегі ауа санының теориялық жүзінде керекті ауа санына қатынасымен анықталады, қалыпты жанармай қоспасының құрамы: 1кг жанармайға 15кг ауа.

8. Қарапайым карбюратор құрылысы: қалқанды күймешік, араластыратын күймешік, диффузор, еріткіш, кедергіш, жиклер.
9. Карбюратордағы теңгеру арнасы жанармай қоспасының құрамындағы ауа сүзгісінің бітелу дәрежесіне ықпалын алып тастауды қамтамасыз етеді.

10. Қоректену жүйесіндегі отынды бөтен қоспадан тазалау өткізілуі мүмкін : отын багінде, жанармай қабылдағышта, отын сүзгісінде, жанармай сорғысында, карбюраторда.

11. Бүріккіш аз еріткіш түрінде және арнайы қысымда жану күймешігіне отынды беруге арналған .

12.ТНВД плунжер және гилза жоғары және тура дайындалған және өзара жеке ысқыланған (саңылау 1 – 2 мкм).

2. АКБ зарядтау үшін тұрақты тоқ қолданылады .

3. Э.Д.С. генераторында: Е=с n Ф, ( с – тұрақты коэффициент, n - генератор роторының айналымы, Ф - магнит индукция ағынының шамасы).

4. Генератордан туындайтын магнит ағынының мәнін өзгертуге болады: туынды ораманы өзгерту арқылы немесе қоректену қатарын ағымнан өшіру арқылы немесе қосымша резисторға қатар қосу арқылы.

5. Тұтану жүйесіндегі төменгі қуаттағы тоқ қатарына кіреді: тоқ көзі (АКБ), оталу құлпы, қосымша резистор (вариатор), оталу катушкасындағы бірінші орам, конденсатор және бөлгіш түйіспе.

6. Алдыңғы оталу бұрышындағы қозғалтқыш айналымын ұлғайту үшін алдынғы оталудын орталық реттеуін ұлғайту керек.

7. Автокөліктің оттық оталу маркасын таңдауда жылу конусындағы оттықтың «өздік тазалау» температурасын (550-650^о С) қамтамасыз ету керек.

8. Стартердің қосылу жалғастырғышы қозғалтқыш стартеріндегі жетек қозғалтқышқа, автокөлік қозғалтқышын қосудан кейінгі соңғы сақтандыруға арналған.

9. Автокөлікте жарық дабылдатқышының келесі құралдары қолданылады: бұрылысты нұсқағыш, тоқта – дабыл, габаритті оттық, артқы жүрістің шамы, апат жағдайындағы дабыл, арнайы шамшырақ.

10. Автокөліктегі тахометр мен спидометр келесі қызметтерді орындайды: тахометр – қозғалтқыштың айналым санын көрсетеді, спидометр – автокөліктің қозғалыс жылдамдығын және жүріп өткен шақырымды көрсетеді.

11. Автокөлік генераторының жұмыс істеу негізіне электромагниттік индукция құбылысы әсер етеді .

12. «Американдық сәуле » бергі жарық фары «европалық сәуледен» ерекшелігі жіп көлбеулігінің орналасуында: «американдық сәуле» - оске қатысты жіп жоғары және солға қарай орналасқан, «европалық сәуле» - оптикалық оске қатысты жіп көлбеулігі алдыға қарай шығыңқы және төменгі жағы қалқанмен жабылған.

2. Аккумуляторға арналған заряд тоғының шамасы батарея сыйымдылығының оннан бір бөлігіне тең деп алынады .

3. Автокөлік генераторының шығу кернеуі арнайы құрылғы арқылы реттеледі (реле-реттегіш), қозған генератордың магнит ағыны шамасының өзгеруі арқылы.

4. Генератордағы айнымалы тоқтың «өзіндікшектеу» принципі ток жүктемесінің шамасына байланысты және генератордың максималды айналым жиілігіне байланысты шығару қуатын автоматты түрде шектеу.

5. Контакты жүйе тұтандырғышының жоғарғы кернеудегі тоқ тізбегіне кіреді: тұтандыру катушкасының екінші орамы, конденсатор, жоғарғы кернеудегі тоқ таратқыш, бөгет беретін резистор, жоғарғы кернеулік сым және тұтандыру оттығы.

6. Тұтандыру бұрышы – қозғалтқыштағы градуспен берілген иінді біліктің бұрылу бұрышы, бұл тұтану моментімен ВМТ арасындағы бұрыш.

7. Тұтану моменті ВМТ піспектің келуінен бұрын болады, (тұтандыру моментінің мәні тұрақты емес, алдын алу бұрышы жүктемеге және қозғалтқыш айналымына байланысты өзгереді).

8. Стартердағы «тасқындалу» зәкірі қозғалтқышты іске қосқаннан кейін стартер жетегінде орналасқан муфтаның бос жүрісіне айналады(озу муфтасы)

9. Автокөлікте жыпылықтау режимінде келесі жарық белгісі құрылғылары жұмыс істеу керек: бұрылыс нұсқаушы,апат жағдайының дабылы және арнайы шамжырақ

10. Автокөліктегі спидометрдің жетегі иілгішті білік арқылы механикалық, электрлік немесе электронды жетек ретінде болуы мүмкін.

11. Тұтандыру жүйесіндегі үзгіш түйіспенің ұшқындалуы үздік индукция құбылысы арқылы іске асады.

12. Датчиктен бақылаушы – өлшегіш құралға информацияның берілу тәсілдері :

• 
  өлшегіш құралға жұмыс істеу ортасының тікелей әсер етуі ;
  
• 
  -өлшенетін параметрдің (қысым, температура және т.б.) пропорционалды электр сигналына айналу және өлшенетін құралға сым арқылы берілуі.
  

№3.3 БИЛЕТТІҢ ЖАУАПТАРЫ

2. АКБ сепаратордың материалдары: микрокеуекті эбонит – мипор, микрокеуекті пластмасса – мипласт.

3. Генераторлық қондырғыға генератордағы айналмалы ток және кернеуді реттегіш кіреді (реле-реттегіш).

4. Генератор роторындағы орама (орама қоздыру), магнит өрісіндегі қозу пайда болу үшін және генераторға кіретін кернеуді реттеуге қызмет етеді.

5. Негізгі батарея бөлігінің тұтандыру жүйесі тұрады : тұтандыру құлпы, қоспалы резистор (өзгерткіш), тұтандыру катушкасы, үзгіш контакты, конденсатор, жоғарғы кернеулі тоқ таратқыш, бөгетберетін резистор, жоғарғы кернеулі сым және тұтандыру оттығы

6. Октан-түзеткіш автокөліктегі тұтандыру жүйесіне жанармайдың қолданылатын маркасына тәуелді тұтандырудың бастапқы озу бұрышын қолмен өзгертуге арналған (жанармайдың октанды саны көп болған сайын озу бұрышыда көп болады).

7. Транзисторлы тұтандыру жүйесіндегі коммутатор тұтандыру катушкасындағы бірінші орама арқылы өтетін тоқты басқарады және тұтандыру жүйесінің қуатын көтеруді қамтамасыз етеді, бұл қозғалтқыштың жұмысына оң әсер береді .

8. Тартылатын орама екі орамды тартатын реле стартеріне муфта жетегіндегі стартер моментін қосу арқылы ғана жұмыс істейді .

9. Жарық фарын реттеу оптикалық элементтің орын ауыстыры немесе құрылысына байланысты корпус фары арқылы орындалады.

10. Датчик құрылғысының қысым майы : корпус, қаңылтақ , реостат, жетекті механизм, жалғастырғыш штуцер.

11. Автокөліктің тұтандыру катушкасының басты жұмысына өзараиндукция құбылысы жатады.

12. Тұтандыру катушкасындағы бірінші орамды қима жетек екіншіге қарағанда үлкенірек (0,7 - 1,0 мм қарсы 0,08 - 0,1 мм).

2. АКБ электролитті дайындаудың негізгі ережесі:

• 
  Термо және қышқылға төзімді материалдан жасалған ыдысты қолдану(фарфор, керамика, эбонит, мыс);
  
• 
  араластырған кезде қышқылды суға құю, тоқтатпай шайқау ;
  
• 
  электролиттің тер мен киімге тамып кетпеуін бақылау.
  

4. Айнымалы тоқтың орамалы қоздырудағы роторлы генераторға берілуі қылшықты түйін арқылы жүзеге асады : (графитті қылшақ, тоқалғыш сақина).

5. Тұтандыру жүйесіндегі екінші ретті кернеудің өлшемі 18 000-25 000 вольт, ал транзиторлы жүйеде 30 000 В.

6. Тұтандырғыштағы орталықты және вакуумды реттегіш тұтандырғыштағы үзгіш – таратқыш жүйеде орналасқан.

7. Үзгіш контакты болмаған кезде контактысыз тұтандыру жүйесінің артықшылығы, датчик Холл немесе магнит электрлі датчикпен ауыстырылады, сонымен қатар электронды коммутатор болады.

8. Реле стартердің екі орамды тартқыш орама стартердің электро қозғалтқышы қосылғаннан кейін өшеді.

9. Оттық тұтандырудың таңбасындағы сандар ( 8- ден 26 дейін үшеуі арқылы) калилді сан – шамасын білдіреді, пропорционалды орташа қысым көрсеткіші, қозғалтқыш цилиндірінің тұтандыру оттығын орнату кезінде калилді тұтандыру көріне бастайды.

10. Апаттық шам дабылдағышы параметрдің бақылайтын қауіпті ауытқуын ескертеді: қысым майының төмендеуі, суыту сұйықтығының жоғарғы температурасы, бактағы жанармай деңгейінің аз мөлшері.

11. Автокөліктегі тұтандыру катушкасы қайтару орамасындағы жылудың жоғарлауы үшін май толтырылады және бұйымның диэлектрлік құрамын жақсартады.

12. Электролитті дайындау үшін тазартылған су қолданылады.

№3.5 БИЛЕТТІҢ ЖАУАПТАРЫ

1. 
   Автокөліктегі электрлік іске қосылу жүйесі (стартер) аккумулятор батареясынан ғана қорек алады.
   
2. 
   Аккумулятор батареясының сыйымдылығы ампер – сағатпен өлшенеді.
   
3. 
   Аккумулятордағы батареяны тізбектеп қосады.
   
4. 
   Генератордың суыту орамасы шкивте жасалатын қанатшаның ауа ағыны арқылы жүзеге асады .
   
5. 
   Тұтандыру жүйесі жоғарғы импульс кернеуінің цилиндрлі қозғалтқыштағы зарядтың жанармай қоспасымен оталдырылуына арналған, қозғалтқыш айналымы және жүктемеге тәуелді арнайы момент арқылы.
   
6. 
   Үзгіш корпуста орналасқан тұтандырудағы вакуумды регулятор жүктемеге тәуелді тұтандыру бұрышы өзгереді (макс. 20-24^о иінді білікте).
   

7. 
   Тұтандыру оттығының құрлысы: тұрқы, оқшаулағыш, бүйірлі және орталық элетрод, жылулық конус, тығындағыш сақина.
   
8. 
   Екі орамды реле стартерін қолдану реле күшінде қолданылатын тоқ шамасын төмендетуге мүмкіндік береді, бұл қозғалтқышты қыс уақытында қосуға және аккумулятор нашар болған кезде өте маңызды.
   

10. 
    Автокөліктегі КИП негізгі жұмыс істеу принципі: термодірілді және электромагнитті, магнитэлектрлі.
    
11. 
    Жарты сымның тоқ сымынан айырмашылығы, ол арнайы полярлы тоқты ғана өткізеді (жартылайсым металы: германий, кремний).
    

1. 
   Автокөлікте мыс қышқылды батарея көп таралған, өйткені олар стартерлі режимде жұмыс істей алады, яғни аз уақытта көп тоқ береді (жүз ампер).
   
2. 
   АКБ моноблокты (тұрқы) жасауға арналған материалдар: эбонит, полиэтилен, полипропилен, полистирол.
   
3. 
   Аккумуляторда негізінен кері тілімшелер көп, (дефформацияны және батареяны жұмыс істеу кезіндегі оң тілімшелердің шашылуын жүзеге асырмау).
   
4. 
   Автокөлік генераторындағы орма үш фазалы сұлбада жасалады .
   
5. 
   Автокөліктегі тұтану жүйесінің түрлері: контактілі (классикалық), контактілі-тразисторлы, тиристорлы, котактісіз, жоғарғы энергияны статикалық үлестіргіш.
   

7. Тұтандырғыштың контактілі транзисторлы жүйенің батареялымен салыстырғандағы артықшылы келесілері: тұтандыру жүйесінің қуаты жоғары, яғни амплитуда бойынша өте жоғары және кернеудің ұзақтық импульсі жоғары, бұл қозғалтқыштың жұмысына оң әсерін тигізеді( алты және одан көп).

8. Реле стартеріндегі екі орамды тартқыш орамның арналуы: ұстағыш және тартқыш орамдар.

9. Автокөліктің басты жарығындағы айналы шағылдырғыш фарының қалпы: параболоид, эллипсоид, бифокалды және гомофокалды шағылдырғыштар.

10. Жанармай деңгейін көрсететін датчик құрылысы: екі бөлік, тұрқы, капронды сырғақ, сырғақты иінтіректі реостат.

11. Автокөліктегі барлық электро энергияның қолданылуы тоқ көзіне параллель қосылған.

12. Аз орам тұтану катушкасындағы бірінші орамда болады , екіншіге қарағанда, (180-300 орам, қарсы 17 000-26 000, ал транзисторда 40 000 орам).
№3.7 БИЛЕТТІҢ ЖАУАПТАРЫ

1. 
   Автокөліктегі электро жабдықтарды бір сымды сұлбада орындауға болады, өйткені ернеу желісіндегі төмен кернеу екінші сым ретінде шанақтың метал бөлігінде қолданылған және бұл түсті металға экономды .
   
2. 
   Аккумулятор батареясындағы ( АКБ) электролит тығыздығы грамм куб. см (г/см³) өлшенеді.
   
3. 
   Батареяның толу дәрежесін анықтауға болады: элетролит тығыздығының шамасына, бақыланатын разрядқа және жүктемелік құрылғыға байланысты.
   
4. 
   Генератордағы жарты орамды диод айнымалы тоқтың тұрақты тоққа өзгеруі үшін керек .
   
5. 
   Дірілді реттегіш кернеудің құрылысы: мойынтұрық, өзекше орама, реттегіш орамасы,зәкір, серіппе, қосымша резистор, қозғалмалы және қозғалмайтын контакті.
   
6. 
   Тұтандыру катушкасының құрылысы: тұрқы, өзекше, магнит сымы, бірінші (200-300 орам Ø 0,72-0,85 мм.) және екінші (18-26 мың. орам Ø 0,07-0,09 мм.) орамдар, контактілі клемма, керамикалық оқшаулағыш, карболитті қақпақ.
   
7. 
   Тұтандыру оттығындағы электроттар арасындағы саңылау 0,6-0,8 мм, шамасында, транзистор жүйесінде 1мм дейін болуы керек.
   
8. 
   Қозғалтқыштағы электрлік іске қосу жүйесі қозғалтқыштың іске қосылуын жүзеге асыратын электро стартерлі жиіліктің автокөліктегі иінді біліктің бұралуына арналған(карбюраторлық ДВС 50-60, дизелдік 100-200 об/мин).
   
9. 
   Жарықтандыру құралдарына жатады басты жарық фары, жарық фанарі(номір белгісі, жүргізуші кабинасы, жолаушы салоны, қозғалтқыш бөлігі, жүк салғыш).
   

11. Автокөліктегі электро жабдықты сақтандырғыш қысқа тұйықталудағы электр тізбегін асқын жүктемеден сақтандыруға арналған.

12. Автокөліктегі ауыспалы тоқтағы генератордың түзету блогында алты диод орналасқан (бір фазаға екі штук).
№3.8 БИЛЕТТІҢ ЖАУАПТАРЫ

1. 
   Кейбір автокөліктерді ернеу желісіндегі төменгі кернеу 24 вольт, үлкен қуаттағы ДВС дизелінің электрлік іске қосу жүйесіндегі қуатты көтеруге арналған.
   
2. 
   АКБ болатын химиялық реакцияның формуласын жаз:
   

3. 
   Аккумулятор батарея таңбасындағы «СТ» әрпі ол стартерлі режимде жұмыс істей алатындығын білдіреді, яғни аз уақыт ішінде үлкен тоқ береді (жүз ампер 500-800 А дейін).
   
4. 
   Айнымалы тоқтағы генератордың тұрақты тоқтағы генератордан артықшылығы : салмағы мен шамасы аз, құрылысы қарапайым және сенімді тұтандынушуларды аз айналымда қоректендіру мүмкіндігі, шығу қуаты өздігінен шектеледі.
   
5. 
   Транзисторлы реттегіш кернеудің құрлысы: тұрақтандырғыш, шығаратын және басқаратын транзистор, өшіретін диод, резистор, кіретін кернеуді бөлгіш, кері байланыс элементі.
   
6. 
   Тұтандыру жүйесіндегі өзгерткіштін материалы және арналуы (қосымша резистор): өзгерткіш – никелді сымнан жасалған, қосымша резистор – тұрақты, шектеу үшін қызмет етеді, ал өзгерткіш әр түрлі айналымдағы тоқ мәнін түзетуге арналған.
   
7. 
   Оттық тұтандырғыштағы таңба көрсетеді: бұранда бөлігінің параметрі (диаметр, адым және бұранда ұзындығы), калилді сан, оқшаулағыш материалы және жасау құрылысының артықшылығы.
   
8. 
   Стартердің электро қозғалтышы келесі бөліктерден тұрады: полюсті башмакты тұрқы және қоздыру орамы, зәкір, төрт полюсті қылшықты түзілім, төлке мойынтіректі, алдынғы және артқы қақпақ.
   
9. 
   Автокөлік фарының құрылысы: тұрқы, оптикалық элемент (сейілткіш, айна шағылдырғыш, лампаға арналған қысқы), фардың күйін реттейтін механизм.
   
10. 
    Дыбыс белгісінің құрлысы: шулы және тоналды (рупор, корпус электромагнит, зәкір,мойынтұрық , катушка, өзекше, мембрана, контакті).
    

12. Айнымалы тоқ генераторында үш фазалы ораманың қосылу сұлбасы: «жұлдызшалы қосылу» немесе үлкен қуаттағы « екіжұлдызшалы немесе үшбұрышша».

№3.9 БИЛЕТТІҢ ЖАУАПТАРЫ

1. 
   Автокөліктің электро қоректену жүйесіне кіреді: жұмыс істемейтін қозғалтқыштағы аккумулятор батареясы және генераторлы қондырғы (генератор немесе реле реттегіш).
   
2. 
   Батареяның номиналды сыйымдылығы С₂₀ – бұл сыйымдылық тоқ күшінің 20-сағаттық режимдегі тоқтамайтын заряд, 0,05С₂₀А шығудағы кернеудің төмендеуі 10,5 вольтқа тең.
   
3. 
   АКБ дағы оң тілімшенің теріс тілімшеден айырмашылығы: түсі әр түрлі мыс сурикіне байланысты оң – қоңыр, теріс – сұр активті тілімше массасындағы ерінді мысқа байланысты.
   
4. 
   Генератор жетегі: саналы немесе жартылай саналы белдік.
   
5. 
   Реле реттегіштігі реттелетін кернеудің шамасы құрлысына тәуелді беріледі: серіппенің күшеюі немесе тұрақтандырғыш таңбасы.
   
6. 
   Тұтандыру жүйесіндегі үзгіш конденсатордың арналуы: Э.Д.С. үзгіш контактідегі шашыратуды азайту, тұтанудағы өздік индукция катушкасы және екінші ретті кернеудің жоғарлауы.
   
7. 
   Қызушы тұтандырғыш – бұл жану күймешігіндегі қозмалы бөлшектін қозғалтқыш цилиндірімен жанасу кезіндегі жанармай қоспасының жануы.
   
8. 
   Тартқыш реленің құрылысы мен арналуы: жетектегі тістегергіш ілінісін және стартер муфтасын қамтамасыз ету және АКБ дағы электр қозғалқыштағы ораманың қосылуы және катушкадан және контактілі дискідегі өзекшеден, контакті және аршалы иін тіректен тұрады.
   
9. 
   Автокөліктегі галогенді шамның қолданылуы жарық ағымының күшін ұлғайтуға (50-60%) және қызмет етудің барлық уақытында таза колба шамының болуын қамтамасыз етеді.
   
10. 
    Автокөліктерде келесі бақылау өлшегіш аспаптар орнатылған: амперметр, спидометр, тахометр, вольтметр, эконометр, бақылау құралдары (температура, қысым деңгейі.).
    
11. 
    Шамасы бойынша үлкен тоқ тұтандыру жүйесіндегі үзгіш контактілі батарея арқылы өтеді, контактілі транзистрліге қарағанда( 3,5-4,5 А қарсы бір ампер тоққа).
    
12. 
    Тұтандыру оттығындағы жұлынған қозғалтқыштағы оқшаулағыштың төменгі температурасы 550-650^о аралықта болу керек( «өздіктазарту» шамының температурасы).
    

№3.10 БИЛЕТТІҢ ЖАУАПТАРЫ

1. 
   Электроқұрылғыға автокөліктің келесі жүйесі жатады: тоқ көзі, тұтандыру жүйесі, электрлік іске қосу жүйесі, жарықтандыру жүйесі және дабылдатқыш, қозғалтқышты басқарудың электронды жүйесі, ақпараттық өлшегіш жүйе және қосымша электр құрылғылар.
   

E = 0,85 + γ, (где γ- электорлит тығыздығы, г/см³).

3. Аккумулятор батареясындағы электролит деңгейі 10-15 мм тілімше жиегінен жоғары болу керек.

4. Генератордың старторы құйынды тоқтағы жоғалған жылуды төмендету үшін бөлек тілімшелі электротехникалық болаттан жасалады.

5. Автокөлікте қолданылатын реттегіш кернеудің түрлері: дірілдеткіш электромагниті, контактілі транзисторлы, транзисторлы, интегралды.

6. Тұтандыру катушкасы төменгі кернеудегі тоқты жоғарғы кернеудегі тоққа айналдыруға арналған, бұл тұтандыру оттығындағы электроттағы тұтану разряды үшін керек.

7. Тұтандыру жүйесіндегі контактілі үзгіштің саңылау шамасы тең 0,35 – 0,45 мм.

8. Автокөліктегі электро сартер құрлысы: сартердегі жетек механизмі (жетекті муфта), электро қозғалтқыш және қосылу механизмі (тарту релесі).

9. Сартердегі қосымша реле қосылғыш сартеріндегі контактіні түсіруге және қозғалтқышты іске қосқан кездегі сартердің автоматты өшуін жүзеге асыруға арналған.

10. «Тоқта-дабыл» фанарін қосудың келесі тәсілдері бар: механикалық, гидравликалық және пневматикалық басқару .

11. Автокөлік спидометрінің екі негізгі түйіні: жылдамдықты және есептегіш түйін.

12. Оттық тұтанудағы тұтану разрядының жұмысы үзгіштегі контактінің ажырауы кезінде пайда болады.