А. М. Турлыбаева, М. С. Москальцева, А. С. Хажиякпарова, Ю. С. Махмутова жалпы геология
жүктеу/скачать 2.9 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Жыныстың атауы: Құрылысы жіктасты. Құрамында жіңішке сазды бөлшектер шаңды кварцтың бөлшектерімен бірге болады, кейде хлориттің бөлшектері де болады. Күңгірт. Түсі жасылды, сұрлы, қара, сарғыш, қоңырлы, қызғылт. Егер оған дем берсе, одан жер иісі шығады. Тақталарға жеңіл бөлінеді. Суды ерімейді. Айырмашылық белгілері: жіктасты құрылым сипатты, жіктасталудың беткейінің күңгірттілігі, саздың иісі. Алуан түрліктері: Жабындық жіктастар (табиғи шифер) – тығыз, жіңішке тегіс тақталарға жеңіл бөлінеді. Қолдануы: үйдің шатырларын жасауда қолданады. Линолеумдарды, оқшалау материалдары, резіңке бұйымдарын жасауда қолданады. Кенорындары: Орал (Атляндық кенорыны), Кавказ (Қызыл алаң), Сібір, Украина (Кривой Рог). Жыныстың атауы: Құрылысы жіктасты. Сазды немесе мергельді жіктастар, органикалық қалдықтарымен қаныққан жəне нəтижесінде қара түске ие, кейде сары түс болады. Тақталарға жеңіл бұзылады. Жеңіл. Сіріңкеден тез жанады жəне күйдірілген резеңкенің иісі шығады, қатты қайнайды. 103 Айырмашылық белгілері: сазды жіктастармен салыстырғанда жеңілдеу болып келеді. Пайда болуы: жанғыш жіктастар теңіздің түбінде бір уақытта органикалық пен бейорганикалық лайыдың (іл) шөгілудің нəтижесінде пайда болады. Қолдануы: Отын жəне технологиялық шикізат, майлар мен шайыр алады. Майлар электр станциясындағы отын ретінде жүреді, ал шайырлар елуге жуық түрлі өнімдерді өндіру үшін құнды химиялық шикізат болып табылады. Жаңғыш жіктастар бензин, тұрмыстық газ, фенол, хош иісті көмірсутектер, электродты кокс, бензол, құрылыс индустриясы үшін желім (үйлердің блоктарын бекіту үшін), пластмасса, жол битумдары үшін пайдаланылады. Жіктастар болашақ отын деп аталады, себебі олардың əлемдік қорлары басқа жанғыш қазбалардың (мұнай, табиғи газ, тас көмір) қорынан көп есе асып түседі. Шайыры жіктас жақсы оқшаулағыш, таттанудан "қорғаушы" болып табылады, бірқатар жағдайларда дəнекерлеуді ауыстырады. Ол топырақтарды тыңайту үшін пайдаланылады. Жіктасті күл тұтқыр заттар мен құрылыс бөлшектерінің өндірісінде қолданылады. Шайыр химиялық препараттар өндірісінде қолданылады. Кенорындары: Белоруссияда (Полесье), Эстонияда (Кохтла-Ярве), Канадада, Бирмада, Бразилияда, Италияда, Конгода. жүктеу/скачать 2.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|