Ад быдлаын (< роч); ад гуран скр., шс.; вакрамеш

Адын месайнас лыддьысьлiс Енлöн антиподыс Омöль либö Куль, “пемыд” демиург, кодi бöрыннас öткодясис сöтаналöн да дявöллöн мыгöркöд. Öти версия серти, кулöмаяслöн ловъяс вылын ыджыдалöмсö Ен сетлöма Омöльлы сы пыдди, мый мöдыс велöдöма сiйöс дорны кöрт. Медводдзаяснас адö веськалöмаöсь вина гаг да ад горш морт. Кулöм бöраныс найö, стöчджыка кö – налöн ловъясыс, квайт вежон чöж усьöмаöсь, кытчöдз öтиыс абу шуöма, мый сöмын Омöль тöдö, дыр-ö нöшта налы усьны. Мöдыс вочавидзöма, мый сöмын Ен вермас тöдны. Сöмын шуöма тайöс, дугдасны усьнысö, и сэнi артмöма ад. Ад артмöм мысти сэтчö пондiс веськавны став кулöмаыслöн лолыс – и яна, и янтöм йöзлöн. Тайö версия сертиыс Муыс куйлö ва вылын, ваыс ад вылын, а ад мыджсьö сэтшöм кулöмаяслöн сьöлöмъяс вылас, кодъяс олiганыс вöлöмаöсь лёк да горш йöзöн.

Мöд версия серти ад артмöма сыысь, мый Ен сюйöма муö сёй гырничьяс, кöнi вöлöмаöсь Омöль да сылöн отсасьысьяс. Кыкнан версияас ясыда тöдчö йöзкост-кристианскöй (апокрифическöй) да традицияа (языческöй) мифологиялöн öта-мöд дiнас инмöмыс. Ад артмö мифологияа кадö, Му артмöм дырйи, демиургъяслöн вермасигöн. Адсö ва улö, а ва вылас Мусö иналöм вылö имитiсны, дерт жö, чайтöмъяс, мый öдзыс вöвлöм каосыс петкöдчылöма помтöм-дортöм ваöн, код вылын и лои артмöдöма Муыс. Мöд кывъясöн, адлöн иныс вöлöма мифологияа улыслöн дзик пыдöсас.

Эжва катыдса да Печора катыдса комияслöн öнöдз на эмöсь Исус Кристослöн адö ветлöм йылысь важэскысьяслöн апокрифическöй легендаяс. Выльысь чужöм бöрас Исус Кристос мöвпыштiс мездыны мучитчысь ловъяссö. Сiйö лэччис адö, янаяссö сувтöдiс шуйгаладорас, янтöмъяссö веськыдладорас да пондiс найöс петкöдны адысь. Адöн ыджыдалысьыс пондiс кевмысьны: “Кристос, вокöй, кыдз нö ме понда йöзтöгыс овны?” Мöдыс вочавидзис, мый адас воасны куритчысь йöзлöн ловъяс. Мездмöм ловъяслöн адысь петöм бöрын яна йöзлöн ловъясыс пöрисны пемыд кодзувъясö, янтöмъяслöн ловъясыс лоины югыд кодзувъясöн. Сэк жö Кристос артмöдiс вой да лун, медым луннас йöзыс уджалiсны, а войнас шойччисны. Таöдз пыр вöлöма лун. Тайö легендаясыс вöлi ëна паськалöмаöсь, сы вöсны мый тадзи подулавлiсны куритчöмлысь лёк вöчöмсö – мотив, кодi оз паныдасьлы татшöм жö темаа “классика” апокрифъясын.

Адлöн сюрöс йылысь да грешничаяслöн мучитчöм йылысь чайтöм-гöгöрвоöмъяс эз сöвмыны водзö йöзкостса традицияын. Гежöд торъялöмöн петкöдчö печораса зыряналöн ад гöгöрвоöм, код серти сэнi кöдзыд, зэв гебйöсь да тшына. Тайö гöгöрвоöмыс “биа геенна” йылысь кристианскöй мифлöн зэв аслыспöлöс демифологизация, кöнi мифса яна йöзлысь абстракта, но ёна сьöкыдджык мучитчöмсö вежöны быдлунъя олöмлöн реалияяс. Мöдар боксянь сiйö матыстö адсö коркöся каоскöд да петкöдлö сылöн öбичаас öта-мöдыслы паныда маркеръяс. Геб овлö гожöмын, а кöдзыд – тöлын. Геб оз овлы тшын пиын, мöдарö – тшын отсöгöн сiйöс вöтлöны.

Литература: Доронин 1947, Fuchs 1924, Fokos-Fuchs 1951.

Н. Конаков

Нимныс öти, но торъялöны айлов бурдöдысь да эньлов бурдöдысь быдмöгъяс. Чайтлiсны, мый первоцвет весенний да прострел луговой моз жö сылöн вöлi ыджыд бурдöдан вын. Сiйöс чайтiсны “сизимдас сизим (либö сё) висьöм бурдöдысь” турунöн. Вöралысьяс видзлiсны адама глава турунсö вуджöр пыдди да кöртавлiсны пищаль берданыс.

Быдманiнъяссö некодлы эз восьтлыны, корсиг-чукöртiгöн быть колiс чöв овны, а то быдмöгыс вермис и “не мыччысьны” чукöртысьяслы.

Литература: АЧМ

И. Ильина
АДЗ ЫТШКАН ЛУН уд. – турун пуктöм заводитан гаж.

Шöр ворсысьяснас адз ытшкан лунö лоöны том гозъя, кодъяс гöтрасисны тайö вонас да медводдзаысь петöны öтув пуктыны турун. Тайö луннас том нывбабаяс вермасисны видз вылын котралöмын. Котралiсны весиг рушкуа нывбабаяс. Вермысьлы сетлiсны козин. Ылыс видзьяс вылын том нывбабаяс пулiсны выя рок. Верöсъясныслы сэккостi колiс кайлыны коз пу йылö, керавны увъяссö да гаровтны кушинсö сюмöдöн либö жöчöн. Та бöрын став турун пуктысьясыс сёйисны рок, а том гöтыр быдöнлы вöзйис видлыны роксö. Тайö обычайсö торкалысь томъясöс вермисны и мыжвештöдны – керка öдзöсаныс серпасалiсны увлань юра мортöс, кодi вермис вайны неминуча.

Н. Конаков

Трöича дырйи во заводитчöмсянь верöс сайö петöм том нывбабаяслы колiс войтырсö гöститöдны. Колö пасйыны, мый сёянсö (шаньга, пирöг, курöга нянь) дасьтiсны налöн мамъясныс. Азьла мынтöм вöчлiсны кутшöмкö восьса да шыльыд инын, пырджык сикт сайын видз вылын. Сёян-юансö пуктылiсны торйöн том войтырлы, аюловлы, энюловлы да пöрысьяслы. Вермисны гöститöдны и мöд ног: том гöтыръяс киöдыс кутчысьöмöн сьылiгтыр надзöникöн ветлiсны кытшöн. Мамъясныс сулалiсны кытшас да нывъясныслöн юр вомöныс шыблалiсны пöжассö чукöртчöм йöзлы. Та бöрын том гöтыръяс вермасисны тэрыблунын. Азьла мынтöмасьысьяс сувтлiсны кык визьö öта-мöдыслы воча сiдз, мед артмис туй, кодöд кыкöн-кыкöн котöртiсны том гöтыръяс. Найöс быд ногыс зiлисны торкавны, джöмдöдалiсны. Быдöн зiлисны котöртны джöмдывтöг да öдйöджык.

Н. Конаков

Ай-чери – став чери вылас ыджыдалысьыс, ёртасьö васа ловъяс-месайяскöд (васа). Чери кыйысьяслöн кö вошö везöтыс, артавсьö, мый сiйöс нуис Ай-чери.