ҚАДырова шарипа әДілханқызы

Бұл жағдайда артриттің ауру басталғаннан 3-4 аптадан кейін байқалуы метастатикалық және иммунды комплекстік ошақты көріністердің ерте қалыптасуы туралы мәлімет береді (4-кесте). Науқастарда жиі білезіктің майда буындары және саусақ буындары 42,86%, тізе буындары 41,07% , шынтақ буындары 36,43% анықталды.

Науқастарда шынайы жиі лейкопения байқалды, сондықтан жартысынан көп науқастарда ЭТЖ қалыпты немесе шамалы жоғарылаған. Жедел бруцеллез кезінде лейкопенияның корреляциясы үрдістің ауырлығымен жүреді. [Курманова К.Б., 1990].

Сондықтан ЭТЖ-ның төмен көрсеткіштері жедел фазаның белок өнімдерінің төмендігін көрсетеді (5 –кесте).

Қан дақылының себіндісі оң болғанмен Райт және Хаддлсон сияқты агглютинация реакцияларының нәтижелері сенімді деңгейде теріс және күдікті екені анықталды (6 –кесте). Сондықтан 9 науқаста (АБЛ әдісі жүргізілген 66-науқас)теріс және күдікті нәтиже көрсетті, Алматы қаласында жедел бруцеллезбен науқастарда бір ретте байқалмаған. [Дуйсенова А.К. и соавт., 2001].

Әдебиеттер негізіне сүйенсек, ауыр металл тұздары әсерінен қан жасау жүйесі ауруларының арасында иммундық жүйенің бұзылысымен жүретін ауруларда кадмий гемопоэзге әсер етпейді, бірақ темірдің тамақпен сіңірілуіне қатысып оның сүйек миына жарамдылығын төмендетеді. Кадмийдің қалыптан тыс әсері нәтижесінде темір препараттарымен емдеу тиімді микроцитарлы гипохромды анемияның дамуының бір себебі болып табылады. Темір тапшылық анемияның кездесу жиілігі 68,21%. Сонымен қатар ауыр металл тұздарымен улану нәтижесінде артериялық гипертензия 40 жасқа дейінгі науқастарда кездесуде, оның кездесу жиілігі 6,79%. Ауыр метал тұздарының адам ағзасына тағам және су арқылы енуінен ас қорыту жүйесін зақымдайды. Сондықтан созылмалы гастрит 1,43%, созылмалы холецистит 6,43% кездесті.

Біздің зерттеген науқастарымызда созылмалы пиелонефрит жоғары жиілікте анықталып, протеинурия 57,86% кездесті. Бүйректің зақымдануының жоғары жиілікте болуы бірнеше себептермен түсіндіріледі. Ауыр металл тұздарының әсерінен ұзақ персистенцияланған протеинуриялы нефропатияның дамуына әкеледі [Карымбаев К.К., 2006], иммундық реактивтіліктің төмендеуі астауша-тостағанша жүйесінің созылмалы инфекциялық үрдісінің дамуына әкеледі [Аскамбаева К.А., 2002].

Көп жағдайларда жедел бруцеллезбен ауырған науқастарды тиімді болу үшін, әсер етуші факторлардың әсерінен дамитын иммундық бұзылыстарды қалпына келтіру көзделу керек: созылмалы аурулар, созылмалы инфекция көзі, экологиялық факторлар [Курманова К.Б. и соавт. 2004]. Мұндай мәселені шешу үшін және жедел бруцеллезді емдеудің тиімділігін арттырып, созылмалыға ұласуын алдын-алу үшін әртүрлі иммундық препараттар тағайындалды, оның ішінде – альфа-интерферон [Журина Е.В., 1993], рекомбинантты интерлейкин-2 [Абдыкулова А.Б., 2007]. БСИИ созылмалы бруцеллезді емдеуде бірқатар жетістіктерге қол жеткізді. Осы аталғандардың барлығы БСИИ-ны жедел бруцеллезбен ауырған науқастарға тағайындауға негіз болып табылады.

БСИИ-ның клиникалық тиімділігін анықтау мақсатында 2008жылы жедел бруцеллезбен ауырған науқастарды 2 топқа бөліп қарастырдық. 1-ші топқа жататындар (негізгі, n=60) этиопатогенетикалық еммен бірге БСИИ қабылдады. 2-ші топтағылар (бақылау, n=56) тек қана этиопатогенетикалық ем қабылдады.

Негізгі топтағы науқастардың көпшілігі инфекциялық үрдістің орташа ауыр ағымына жататындар. Аурудың барысы айқын токсикалық көріністермен, сонымен қатар ошақты зақымданулардың болуымен байқалды.

2 топтағы науқастарда да Br. melitensis гемодақылы (71,67%-негізгі топ және бақылау топ-60,71%) екендігі, екі топта да арнайы антидене жоғары титрді 1:200 және одан жоғары көрсетті. Осы мәліметтерге сүйенсек екі топтада науқас ағзасының бактериямен жоғары деңгейде зақымданғаны және ағзада инфекциялық үрдістердің айқын белсенділігінің жүріп жатқанын көрсетеді.

Негізгі және бақылау топтарына БСИИ-мен емдеудің үрдісінде (этиотропты еммен бірге) клиникалық белгілерінің ұзақтығына зерттеу жүргізгенде клиникалық белгілерінің ұзақтығының арасында шынайы айырмашылықтар анықталған жоқ (8 –кесте).

Екі топтың еміне байланысты айқын клиникалық симптомдарының жиналған баллы 2-суретте көрсетілген. Әрбір науқастағы клиникалық симптомның динамикасын зерттегенде екі топта да шынайы айырмашылық байқалмады.

Жедел бруцеллезбен науқастарда тимиялық факторларды (тималин, Т-активин, тимоген) және рекомбинантты интерлейкин-2 қолданғанда,

осындай көріністер байқалған [Курманова К.Б., 1990, Абдыкулова А.Б., 2007].

2-сурет. Емдеу нәтижесінің балл бойынша негізгі симптомдарының клиникалық көрінісінің динамикасы.

Ескерту –абсцисс осімен- стационардағы емделу күндері.

БСИИ тағайындалған науқастардың көпшілігінде жағымсыз әсер болған жоқ, ал кейбір науқастарда БСИИ енгізгенде жергілікті реакция қызару түрінде (1) және кей науқастарда жалпы реакция, яғни бастың ауырсынуы (4), қызба (5), буын ауруының күшеюі (6), 9 науқаста БСИИ енгізгенде тез арада тершеңдіктің, әлсіздіктің төмендеуі анықталған.

Кесте 9– Жедел бруцеллезбен науқастарды екі схемалы этиопатогенетикалық терапияның ұзақ кезеңдегі тиімділігінің жиынтығы

Емнің тиімділігі	Негізгі топ (n=60)	Бақылау тобы (n=56)	P
тікелей клиникалық тиімділігі
Толық клиникалық сауығу	55 (91,7%)	48 (85,7%)	P>0,05
Клиникалық жақсару	5 (8,3%)	8 (14,3%)	P>0,05
емделгеннен 3 айдан кейін
Симптомдардың жаңаруы және ошақты көріністердің пайда болуы	3 (5%)	6 (10,7%)	P>0,05
емделгеннен 6 айдан кейін
Созылмалы түрге өтуі	9 (15%)	13 (23,2%)	P>0,05
емделгеннен 1 жылдан кейін
1 жылдан кейінгі өршуі	6 (10%)	15 (26,8%)	P <0,01
Барлық өршу	18 (30%)	34 (60,7%)	P <0,001
Барлық сауығу	42 (70%)	22 (39,3%)	P <0,001

Стационарлық емделу курсын аяқтағаннан кейін толық клиникалық сауығу (барлық клиникалық симптомдардың жойылуы) 55 (91,7%) негізгі топтағы науқастарда, 48 (85,7%) бақылау тобындағы науқастарда анықталды (9-кесте).

Арнайы антидене титрінің динамикасында науқастарда бастапқы төмен титрлі антидененің жоғарылауы және бастапқы жоғары титрлі антидененің төмендеуі байқалынады. Біз бруцеллезге тән АБЛ-ді науқастарда кешенді ем аяқталған соң 2-3-4 аптадан кейін анықтадық. Осы анықтау барысында негізгі топтағы 42 (70%) науқаста 2 аптадан соң, ал қалған науқастарда 3 аптадан соң АБЛ-дің жойылғандығы анықталды. Ал бақылау тобында бруцеллезге тән АБЛ барлық науқастарда анықталды, 2 аптадан соң 31(55,36%) науқаста, қалған науқастарда 4 аптадан соң жойылғандығы анықталған. Стационардан шыққаннан соң 1 жылдан кейін негізгі топқа жататын науқастарда 18 (30%) және бақылау тобындағы 34 (60,7%) созылмалы түрге өту үрдісі анықталды. Жедел бруцеллезбен науқастарды кешенді емдеуде БСИИ қолданғанда преморбидті фактордың қорытындысының жойылуын және науқастардың көпшілігінде созылмалы түрге өтуін алдын алды.

Біз жүргізген зерттеулердің нәтижелері бойынша төмендегідей тұжырым жасауға болады:

1. Жедел бруцеллездің созылмалы түрге өту көрсеткішінің жоғары болуына кеш диагноз қою, кадмий және қорғасынмен тұрақты уланған, преморбидтік фоны бар науқастарда сәйкессіз этиотропты емдеу себеп болды.

2. Кадмий және қорғасынның деңгейі шектеулі мөлшерден жоғарылаған аймақта, бақылау аймағымен (Алматы) салыстырғанда, науқастарда жедел бруцеллез келесі ерекшеліктермен сипатталды: жиірек жағдайда жеделдеу басталып, орташа қалтырау мен тершеңдік, гепатомегалия (37,5%), жедел фазалық өзгерістер (42,5%) сирек кездесті, бірақ бастың айқын ауыруы, полилимфоаденопатия (83,6%), буындық синдром (94,3%) жиі кездесті және агглютинация реакциясының теріс және күдікті нәтижесі шынайы жиі байқалды.

3. Кадмий және қорғасынның деңгейі шектеулі мөлшерден жоғарылаған аймақтағы жедел бруцеллезбен ауырған науқастарда қосалқы аурулар (темір тапшылықты анемия, созылмалы пиелонефрит, артериялық гипертензия) сенімді жиі кездесті.

4. Клиникалық тәжірибеге жедел бруцеллезді фторхинолондармен (ципрофлоксацин, пефлоксацин) 6 апта бойы емдеуді енгізгенде жедел бруцеллездің созылмалы түрге өту жиілігін 90,65%-дан 59,2%-ға төмендетуге мүмкіндік берді.

5. Науқастарды кешенді емдеуде БСИИ-ды қолданғанда емделу курсын аяқтағаннан кейін толық клиникалық сауығу (барлық клиникалық симптомдардың жойылуы) 91,7% негізгі топтағы науқастарда, 85,7% бақылау тобындағы науқастарда анықталды (P>0,05).

5. Жедел бруцеллездің созылмалы түрге өту үрдісі (емделгеннен 1 жылдан кейін) науқастарды кешенді емдеуде БСИИ-ды қолданғанда тек 30% ғана кездесті (60,7% бақылау тобында) P <0,001.

Дер кезінде клиникалық диагноз қою үшін ауыр металл тұздарымен (кадмий және қорғасын) тұрақты уланған аймақта жедел бруцеллездің клиникалық ағымының ерекшеліктері ескерілуі тиіс.

1. 
   Мамутова А.Е., Кадырова Ш.А., Жанкин А.А., Каральник Б.В., Курманова Г.М., Денисова Т.Г. Определение антигенсвязывающих лимфоцитов при остром и подостром бруцеллезе // Гигиена, эпидемиология и иммунобиология. - №.1 – 2007. – С.109-113
   
2. 
   Курманова Г.М., Мамутова А.Е., Қадырова Ш.А., Толепбергенова Б.А., Сарбасова М.А., Нұсқабаева Г.О. Зоонозды аймақтағы бруцеллез инфекциясының клиникалық ағымы // Сейтен Сауытбековтың 100 жылдық меретойына арналған "Сейтен тағлымы" атты Халыкаралық ғылыми-практикалық конференциясынының материалдар, Көкшетау шаһары, 16-18 мамыр 2007 ж, 348-351 б.
   
3. 
   Мамутова А.Е., Курманова Г.М., Кадырова Ш.А., Сурамисова А.Т., Танкиева Н.Ш., Курманбеков Ж. Кентау аймағында бруцеллез инфекциясының жас ерекшелігіне және жұғу жолдарына байланысты таралуы // ОҚММА хабаршысы, 2007 № 1, 148-149 б.
   
4. 
   Жанкин А.А., Мамутова А.Е., Курманова Г.М., Курманова К.Б. Популяционный профиль лимфоцитов у больных бруцеллезом в зависимоти от фазы инфекционного процесса// 12 Международный конгресс по реабилитации в медицине и имунологической реабилитации, Паттая, Тайланд. 5-7 декабрь 2007.
   
5. 
   Кадырова Ш.А. Жедел бруцеллездің таралу жиілігі және клиникалық ағымының ерекшеліктері // Оңтүстік Қазақстан медицина академиясының хабаршысы, 2008 №2(39), 126-128 б.
   
6. 
   Кадырова Ш.A., Жанкин А.А., Курманова Г.М. Қорғасын және кадмийдің тұздарымен тұрақты уланған жағдайда жедел бруцеллезбен ауырған науқастардың клиникалық ағымына салыстырмалы талдау// Вестник КазНМУ 2009, №1, 36-40 б.
   
7. 
   Г.М.Курманова, Ш.А.Кадырова. Кентау және Алматы қалаларындағы алиментарлық жолмен жұқтырған жедел бруцеллездің клиника лабораториялық анализ көрсеткіштерін салыстырмалы бағалау// Вестник КазНМУ 2009, профессор Т.Н. Никонова 100-жылдық мерей тойына арналған, 108-111 б.
   
8. 
   Құрманова Г.М., Кадырова Ш.А., Рахымбердиев Д.С., Даулетова М.Д., Алимбекова Л.Т., Төлепбергенова Б.А. Кентау аймағындағы жедел бруцеллездің таралу жиілігімен клиникалық ағым ерекшелігі // Шоқан тағлымы -14 Халықаралық ғылыми конференция Көкшетау 2009. 236-239 б.
   
9. 
   Курманова Г.М., Кадырова Ш.А., Алимбекова Л.Т. Эффективность применения индуктора интерферона бактериального жидкого при остром бруцеллезе // Вестник КазНМУ, 2010, №1, C.203-206.
   
10. 
    Кадырова Ш.А., Курманова Г.М., Мамутова А.Е., Алимбекова Л.Т. Сравнительный анализ клинико лабораторной характеристики острого бруцеллеза по контактным показателям по городам Алматы и Кентау // Батыс Қазақстан медицина журналы № 1 (25) 2010ж., 65-66 б.