А.Ғ. Темирбекова*, Н. И. Жапаркулова
Зерттеу нәтижелері мен оларды талқылау
жүктеу/скачать 368.58 Kb. Pdf көрінісі
|
| Зерттеу нәтижелері мен оларды талқылау
Сабақ барысында қолданылған әдістердің оқушылардың танымдық белсенділік деңгейіне әсерін анықтау мақсатында Түркістан қала- сындағы химия-биология бағытындағы Назар- баев Зияткерлік мектебінде зерттеу жұмыстары жүргізілді. Зерттеу 12-13 жас аралығындағы төрт 7-сынып оқушылары арасында жүргізілді. Экспериментке 7 «А», 7 «Б», 7 «С» және 7 «Д» сыныбы таңдалды. Биология сабақтары топтарда бөлініп оқытылады, сондықтан әр топта 12 оқушы бар. Тәжірибеге барлығы 48 оқушы, 28 ұл (58%) және 20 қыз (42%) қатысты. Оқушылардың танымдық белсенділігін зерттеу екі рет өткізілді: бір рет оқу жылының басында (анықтауыш деңгей) және бір рет оқу жылының соңында (қорытындылау деңгейі). Оқушылардың танымдық белсенділік деңгейі жылына екі рет қараша айында (арнайы әдістерді қолданғанға дейін) және екінші рет сәуір ай- ында (арнайы әдістерді қолданғаннан кейін) арнайы психологиялық тесттер мен тапсырма- лар арқылы анықталды. Екі зерттеудің негізгі мақсаты таңдалған әдістердің оқушылардың танымдық белсенділігінің дамуына қалай әсер ететінін анықтау болды. Танымдық процестерте қабылдау, есте сақтау, ойлау, елестету секелді когнитивтік әрекеттер кіреді. Осылайша, мектеп оқушыларының таным дық процестерінің деңгейін анықтауға диагноз қойылды. Мектеп оқушыларының танымдық белсен- ділік деңгейін анықтау үшін келесі критерийлер мен көрсеткіштер анықталды: 1. Көлемі бойынша есте сақтау деңгейі. 2. Логикалық ойлау деңгейі 3. Вербальды, бейнелі сипаттама негізінде образдар жасай білудегі қиял деңгейі. Танымдық белсенділік деңгейін анықтау үшін келесі әдістер қолданылды: есте сақтау көлемін анықтау үшін – «Қысқа мерзімді есту жадысының диагностикасы»; ойлаудың даму деңгейін анықтау – «Қарапайым ұқсастықтар»; қиял деңгейін анықтау – «О.М.Дьяченко фигу- расын толықтыру» әдістемесі. Танымдық қабілеттерді диагностикалық зерттеу нәтижелерін әрбір әдіс бойынша бөлек талдап көрейік. Есте сақтаудың даму деңгейін тексеру үшін «Қысқа мерзімді есту жады көлемін бағалау» әдісі таңдалды (Jopp and Hertzog, 2007: 811) [17]. Бұл әдіс қысқа мерзімді жад көлемін анықтауға мүмкіндік береді. Оқушыларға арнайы10 сөз оқылды, олар естігеннен кейін есте қалған сөздерді параққа жазу керек болды. Қараша айында жүргізілген эксперимент нәтижелері бойынша «қысқа мерзімді есту жады көлемі» әдісі арқылы есте сақтау деңгейін зерт- теу келесі нәтижелерді көрсетті: 9 оқушы (19%) 10 ұпай жинады, олардың есте сақтау қабілеті 7-8. бірлік – бұл жоғары деңгей; 22 оқушы (46%) 8 ұпай жинады, олардың есте сақтау қабілеті 6-7 бірлік – бұл орташа деңгей; 17 оқушы (35%) 5 ұпай жинады, олардың есте сақтау қабілеті 4-5 бірлік – бұл төмен деңгей. Алынған мәліметтерге сәйкес, оқушылардың көпшілігі есте сақтау қабілетінің дамуының орташа және төмен деңгейін көрсетті (сурет – 2). Ойлау деңгейін анықтау үшін «Қарапайым ұқсастықтар» әдісі қолданылды (Mayera, Sodiana, Koerberb, Schwippertc, Knut, 2014: 43) [18]. Бұл әдіс ойлаудың икемділігі мен бірізділігін анықтауға мүмкіндік береді. Балаларға үлгі бой- ынша екі сөз басылған формалар ұсынылды. Оқушылар сөздер арасында логикалық байла- ныс орнатып, ұқсастық бойынша тізімнен сәйкес ұғымды таңдай отырып, жұп құруы керек болды. Ойлау логикасының жоғары деңгейін 7-10 дұрыс жауап, орташа деңгейін 4-6 дұрыс жауап, төмен деңгейін 4-тен төмен дұрыс жауап көрсетеді. «Қарапайым ұқсастықтар» әдісі бойынша ойлаудың логикалық деңгейін зерттеу келесі нәтижелерді көрсетті: ойлау логикасы төмен 15 оқушы 31%, 24 оқушы орташа деңгей 50%, 9 оқушы – жоғары деңгейде, бұл 19% құрайды. Осылайша, оқушылардың көпшілігі логикалық ойлаудың төмен және орташа деңгейін көрсетті (2-сурет). 214 Оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіру әдістері Қиялдың даму деңгейін анықтау үшін О.М.Дья ченконың «Фигураларды салу» әдіс те- месі таңдалды. Бұл техниканың мақсаты – қиял- дың даму деңгейін анықтау. Оқушыларға 10 фигура бейнеленген карталар ұсынылды және оларға сиқырлы фигураларды салуды аяқтау ту- ралы нұсқаулар берілді. Әр оқушы фигураны са- луды аяқтағаннан кейін оған: «Сен не істедің?» Баланың жауабы жазылды. Содан кейін әр оқушы үшін өзіндік коэффициент есептелді – қайталанбайтын суреттер саны. Әрі қарай топ үшін өзіндік ерекшеліктің орташа коэффициенті алынды – 1,75 (өзіндік коэффициенттерінің қо- сын дысы топтағы балалардың санына бөлінеді). Сыныптағы өзіндік ерекшеліктің орташа коэф- фи циентін ескере отырып, оқушылар қиялы төмен, орташа және жоғары деңгей болып 3 топқа бөлінді. «О.М. Дьяченконың фигураларын салу» әдісі арқылы қиял деңгейін зерттеу келесі нәтиже берді: 8 оқушы (16%) фигураларды пай- даланып сызбалар салды. Суреттер стереотиптік схемаларға ұқсас – бұл қиялдың төмен деңгейін көрсетті; 28 оқушы (58%) фигуралардың көпшілігін орындады, бірақ барлық сызбалар қиял дың орташа деңгейін көрсетті, өйткені олар схемалық, бөлшектерсіз; Қиялдың жо- ғары деңгейі 12 оқушыда (25%) байқалды, бұл олардың суреттерінің басқа оқушылардан ерек ше ленуінен және көп бөлшектерден тұра- тындығынан көрінді (2-сурет). Зерттеуде нақты дәлелдер алу үшін жоғарыда аталған эксперимент бес айдан кейін сәуір айын- да қайталанды. Студенттер сәуір айына дейін «STEAM», ашық аспан астындағы сабақ, «Блум текшесі» сияқты әртүрлі әдістерді қолданып бірнеше сабақ өткізді. Қорытындылау кезеңі бойынша «қысқа мерзімді есту есте сақтау» әдісі бойынша есте сақтау деңгейін зерттеу нәтижелері келесі өзгерістерді көрсетті: есте сақтау қабілеті жоғары оқушылар саны 32%-ға өсті, оқушылар саны. орташа жады 55%-ға өсті. Есте сақтау қабілеті төмен оқушылар 13%-ға төмендеген. жүктеу/скачать 368.58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|