Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология

Келер шақ категориясына амал-әрекеттің алдапы уа-кытта я сөйлеп отырған кезден кейін жүзеге асатыны-аспайтыны я асырылатыны-асырылмайтыны туралы тү-сінік беретін етістік формалары жатады. Бірақ, түр-тү-рінің ерекшеліктеріне қарай, бұл формалардын, өзара мағыналық айырмашылыктары болады.

Келер шақ формалары мағыналары мен түлғалык түрлеріне карай, жалпы (анық) келер шақ, болжалды келер шақ және мақсатты (арнаулы) келер шақ деген уш топқа бөлшеді.

0. 
   Жалпы (анық) келер шақ амал-әрекеттің алдағы уакытта шүбәсыз. анық жүзеге асатынын білдіреді. Бүл шақ етістік негізіне көсемшеніц осы шақ формасынын жүрнағы (-а, -е, -й) қосылу аркылы жасалады. Мысальі: Біз үлкендердің тапсырмасын орындаймыз, үміттерін ақтаймыз, жазғы демалыста ауылдағы егін, күрылис жүмыстарына қатысамыз, ауыл еңбеккерлеріне жярдем
   

0. 
   Болжалды келер шақ формасы алдағы уақытта іс телетін амал-әрекетті атайды, бірақ ол амалдың жүзе ге асу-аспауы күдікті, екі талай екені аңғарылады. А^ форманың өзі есімшенін келер шағының -ар (-ер, -V жүрнағы арқылы етістіктіц жалаң және күрделі негіз
   

0. 
   Мақсатты (арнаулы) келер шақ формасы амал-әрекеттіц алдағы уакытты шүбәсыз, күдіксіз (қайткенде де) жүзеге асатынын және онда бір максат барын коса білдіреді. Бүл форма етістік негізіне есімшенің мақсатты келер шағының -мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек жүрна-ғы жалғану арқылы, кенде соңғы жүрнақтың үстіне -шы дәнекері косылу арқылы жасалады. Мысалы: Біз ертең жиналмақіиымыз да, онда сембілікке кім, қаіиан, қайда баратынын сөз етпекпіз; Бүгін кітапхансіға бармақпын, жолға қажет кітаптар алмақпыи.
   

ҮСТЕУ