Алгебралық формулалармен есептеуПропорционалдық коэфиценттерін пайдалану

2.Алгебралық формулалармен есептеу

3.Пропорционалдық коэфиценттерін пайдалану
11-12 лекция Химиялық есептерді шығарудың графикалық әдістері. Алгебралық әдіспен есеп шығару
Алдындағы қарастырылған есептерде заттар бір-біріне тәуелділікте болды, яғни белгілі зат пен белгісіз заттар арасында пропорционалдық тәуелділік бар. Міне осындай бір нәрсеге байланысты болатын тәуелділікті функционалдық тәуелділік немесе функция дейді. Олардың мәнін графика арқылы өрнектеуге болады. Мұндай функциялардың графиктері оқушыларға 6-шы кластың алгебра курсынан белгілі, біледі. Мысалы, №5-7 есепте m (Fe) = х мәні m (Fe₃O₄) = у мәніне байланысты болады. Міне осындай бір біріне байланысты тәуелділікті формула арқылы өрнектейміз:

у = k х.

Біздің мысалымызда: m (Fe) = k · m (Fe₃O₄) және m(Na₂SO₃) = k · m (SO₂)

1-ші жағдайда пропорционалдық коэффицент формула арқылы анықталады, яғни мына ара қатынаста анықталады: Fe₃O₄: k=232:56 ·3 =1,38 (магниттік темір тастың молярлық массасының құрамындағы темір мен атом санына көбейткендегі санға тең)

2-ші жағдайда пропорционалдық коэффициент бұл: k = 64 / 126 = 0,51 тең.

Тура пропорционалдықтың графигін құру үшін таблица құрады. Функция мәні мынадай: m (Fe) =1,38 m (Fe₃O₄)

арасын қосқанда ғана түзу

40 сызықтық пайда болады.

20 Сондықтан есепті осы

10 әдіспен шығару үшін

0 m (Fe₃O₄) екі нүктенің ғана коорди-

13,8 27,6 55,2 110,4 165,6 232 - натасын тапсаң жетеді:
Сурет 1. Темірдің массасы

магниттік темір тастың массасына тәуелдігі

m (Fe₃O₄) = 464 г m (Fe₃O₄)=1 моль ·232г/моль =232г

m (Fe)-?

Кесте бойынша пропорционалдық тәуелділік түзуінің графигін сызамыз

m (Fe)

Кесте№2 336

m (Fe3O4)	0	232
m (Fe)	0	168

¹⁶⁸

_{0 232 464} m (Fe₃O₄)

_{сурет 2. № 5-7 есепті шығару үшін}

Координаттар жазықтығында 2 нүктені белгілейміз, олардың қиылысу нүктесі арқылы түзу сызамыз. Абсцисса осіндегі 464 нүктесінен түзуге дейін перпендикуляр жүргіземіз. Қиылысу нүктесінен горизонталь жүргізіп ординат осінен нүкте белгілейміз. Ол 336т темірдің массасын көрсетеді.

№11-51

126 64

m (Na₂SO₃)-? m (SO₂ ) = 1 моль. · 64 г/моль = 64 г

m (Na₂SO₃) = 1 моль. · 126 г/моль = 12 6 г
Кесте құрып, соған байланысты график сызамыз. m (Na₂SO₃) = 0,51 т SO₂

m(SO₂)

Осы түзуге ордината осіндегі _{0 31,5 80 100 126}

16 нүктесінен горизонталь жүргіземіз.

Қиылысқан нүктеден абцисса осіне перпендикуляр түсіреміз. Табылған нүкте 31,5г тең Na₂SO₃ массасын көрсетеді. Химиялық есептеудің графикалық әдісі химия өндірісінің мекемелерінде және химиялық лабароторияларда көп пайдаланылады.

Графикалық әдіспен ерітінділердің қоспасын шығару тиімді.