Америка халыќтары
жүктеу/скачать 1.49 Mb.
|
| Тұрмысы. Таяу Шығыс халықтарының көпшілігі ауылдық жерлерде тұрады. Түркияның халықтары ойпаттар мен теңіз жағалауында көп шоғырланған. Ал ауғандар тау шатқалдарында, етектерінде орналасқан. Көшпелілер тіршілігінде жүйелі қоныстар өте аз. Ал қыстақтарында базар, мешіт, медресе, моншасы болды.
Егіншілердің үйлері Орта Азия халықтарының үйлеріне ұқсас, шикі кесектен, саздан тұрғызылған. Ағаштан салынаған үй сирек кездеседі. Көшпелілердің, жартылай көшпелілердің үйлері бір не екі бөлмелі келсе, отырықшы үйлері бірнеші бөлмелі болып салынды. Отырықшылардың егістік жерлері қорасы үйінің қасында болған. Үйлердің безендірілуі әр түрлі. Үйдің еденіне кілем төселді, биік сәкіде отырып сол сәкіде ұйықтады. Қымбат мүліктер тек қана байларда кездесті. Жарлылыардың тіршілігі жетіспейтін дүние, көне, тіпті азық – түлігі тапшы. Күйдірілген қыштан істелген ыдыстарды пайдаолланады. Мыстан, екпе қабақтан, су құятын ыдыс жасаған. Тамақты шойын қазанда пісірді. Көшпелілер қысы –жазы қос, не шатырда өмір сүреді. Түркмендер көбінесе киіз үйде тұрды. Сырт киімдері – желең, жамылға, тон, шапан, оларды көбіне мал терілерінен тоқыды. 19 ғ бастап, еуропалықтардың келуі бюұрынғы бәстүрлі киімдер біраз өзгерген. Отбасы. Бұл елдердегі отбасының барлығы да ислам дінінің тікелей ықпалы негізінде құрылған. Көп әйел алуға әркімде ерікті, тек қалыңмал төлеуі шарт. Таяу Шығыс елдерінде көпшілігінде ағайынды кісілер бір – бірімен құда бола береді. Үйленетін жастан бір анадан болмаса болғаны. Мұны эндогамдық үйлену тәртібі дейміз. Көшпелілірде қауымдық, не рулық туыстық кеңірек тараған. Израильде еврейлер тек еврейлерге ғана үйленуі шарт, әрі діни наным күшті болған. Мысалы, хазарлықтар бір тайпаның ішінен қыз берні, қыз алысады. Туыстық жақтан жақын адамдарды құда бола береді. Үйленуші жігіттің әкесі тұрмысқа шығатын қыздың үйіне келіп, құдасының алдындағы орамалдың үстіне аздап ақша қояды. Оны қыздың әкесі алғаннан кейін екі жақтың қатынасып отырған адамдарына шақпақ қант үлестіреді. Бұд құдалыққа келісілді деген сөз. Үйленуге бір жыл қалған кезде жігіттің туысқандары қыздың үйіне келіп ата – анасының батасын алады. Бұны кішігірім той ретінде өткізеді. Бұдан кейін үш күннен соң жігіттің туысқандары үйіне әкеліп, болашақ құдаларына үлестіріп береді. Осыдан соң екі ортада қалыңмал жөнінде келісім жасалады. Оны «сурфай риза» деп атайды. Осы сапарда қалыңмалдың өлшемін белгілеп, екі жақ келісімге келеді. Мұнан кейін бір жылдан кейін үйлену той өткізіледі. Ирандықтардың үйленуі отбасын құруы Шығыс халыөқтарының әдет – ғұрпына ұқсас келеді. Қызды 10-13 жастан тұрмысқа берсме, жігіттер 14-15 жастан үйлене береді. Қалалаы жерлерде құда түсу ісімен айналысатын адамдары болады, олар «дел – лалеарус»» деп атайды. Құда түсушілер қыздың әкеісне шариғат жолман «махр» төлейді. Сонан кейін ана сүті – «ширбехе» үшін деп қыздың ата - анасына кәде жасайды. Ұзатылар қыздың туысқандары жасау – жабдық, төсек – орнын т.б. заттарын дайындайды. Бұл ғұрыптар қалалақ тұрғындар арасында көптеп кездеседі. жүктеу/скачать 1.49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|