Андрон мәдениеті — қ
жүктеу/скачать 214.29 Kb.
|
| ИСАТАЙ ТАЙМАНОВ КӨТЕР: Исатай Тайманов пен Махамбет Өтемісов бастаған шаруалар
көтерілісінің барысы үш кезеңнен түрады. Бірінші кезең 1833- 1836 жылдарды қамтиды, бүл қарулы котеріліске дайындық кезеңі еді. Екінші кезең - көтерілісшілердің ханға қарсы шығуы (1837 ж.), бүл 1837 жылдың қарашасына, яғни котеріліс жеңіліске үшырағанға дейін созылады. Үшінші кезең Исатай мен Махамбеттің аз ғана топпен Жайықтың сол жағасына отіп, Ақбүлақ өзеніне жақын манда (1838 ж.) болған шайқаста түпкілікті жеңілуімен аяқталды. 1837 жылдың жазы мен күзінде котерілісшілер хан ауылдарына шабуыл жасайды. 16 қыркүйекте котерілісшілер 200 адаммен Қарауыл кожа Бабажанов ауылын талқандап. 50 адамды түтқынға алады, оның ішінде Қ.Арысланов пен С.Ақмурзин сүлтандар бар еді. Бүқара халық алған бетінен қайтпай, ханды күшпен басқару ісіне реформа жасатуға итер- меледі. 24 қазан күні Исатай мен Махамбет 1500 котеріліс- шілерімен хан ордасынан 40 шақырым жерге келіп тоқтады. Қоршау екі аптаға созылды. Ал Орынбор губернаторы көтерілісшілерді қоршап алып, жойып жіберуді ойластырды. Осыған орай тез арада 1000-нан аса оскер жинақталды, оның қүрамында 400 хан жасағы, екі зеңбірегі бар 300 Астарахань және Орал казактарының бірнеше отрядтары болды. Котерілісшілерге қарсы күресті үйымдастырып, оны басып- жаншу үшін Орынбордан подполковник Геке жіберілді. 15 қараша күні таңертең қүрамында 2 мың әскері мен хан нокерлері бар Геке көтерілісшілермен Тастөбе шатқалында кездесті, жойқын шайқас үзаққа созылған жоқ, котерілісшілер 100 адамынан айырылды. Патша мен хан әскерлері котеріліс басшыларын қолға түсіре алмады. Исатай ТаПмановты үстап берген адамға 500 сом күміс ақша тағайындалды.. 1838 жылы 12 шілде күні қүрамында 500 жігіті бар котерілісшілер жасағы Ақбүлақ пен Қиыл озендері аралығында подполковник Геке бастаған жазалаушы отрядпен кездесті. Күштердің арасалмағы тең емес еді, котерілісшілер бүл жолы еңіліп, олардың қолбасшысы Исатай Тайманов каза табады. Содан кейін котерілісшілердің күресі олсірей бастады. Болшектелген отрядтары Томенгі-Жайық маңында. Ойыл бойында соғысты. Махамбет Өтемісов елдің арасына кетіп, казак ауылдарын ханға карсы күреске шакырды. Казак жүздіктері мен жазалаушы отрядтар котеріліске катысқан белсенділерді колға түсірді, коптеген ауылдарды талкандады. Котеріліске катысушыларды дүре соғып, каторгаға айдады, Сібірге жер аударды, мүліктерін тәркілеп, мәңгілік коныстарынан айырды. Бүл котерілістің тарихи маңызы зор. Ол отаршылдыкка карсы. азаттык үшін. олеуметтік езгіні жоюға бағытталған күрес болды. Бүл үлт-азаттык котеріліс тек жер үшін күреспен шектелген жок. ең негізгісі елдің олеуметтік-экономикалык моселелерін шешуге үмтылды. жүктеу/скачать 214.29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|