10 Мысал: Біріктірілген қаржы құралын, оның ішіне кешенді туынды белгілерді енгізген, біріктірілген қаржы құралын бөлу
IE37. Келесі мысалда, біріктірілген қаржы құралына енгізілген кешенді туынды белгілері бар міндеттемелер мен таза активтер/капиталдар құрамындағы біріктірілген қаржы құрамын бөлуге қатысты 36-параграфты қолдану көрсетілген.
IE38. Алдын ала өтелуге құқы бар айырбасталатын қарыз міндеттемесін шығарудан келіп түсетін түсімдер CU60 құрайды деп болжап көрейік. Осыған ұқсас алдын ала өтелуіге құқы жоқ қарыз міндеттемесінің немесе айырбас конверсиясының опциясы CU57 құрайды. Опцион құнын бағалау үлгісінің негізінде осыған ұқсас қарыз міндеттемесіндегі алдын ала өтеле алатын белгісі бар субъект үшін конверсия опциясынсыз баға CU2 құрайды. Мұндай жағдайда, 36 тарауға сай міндеттеменің құрамасына бөлінген баға CU55 (CU57˗CU2) құрайды және таза активтер/капитал құрамына бөлінген баға CU5 (CU60˗CU55) құрайды.
№11 Мысал: Айырбасталатын құралды қайта сатып алу
IE39. Келесі мысалда, субъектінің айырбасталатын құралды қайта сатып алуды есепке алатындығы көрсетілген. Мысалдың жеңілдігі үшін, бастапқы кезеңнен бастап ақ, құралдық нақты бағасы тұтас міндеттемелердің құрамының теңгерімдік бағасына және қаржы есебіндегі таза активтер/капиталға тең болады деген болжам бар, яғни алдын ала орналастырудың сыйлық ақысы мен жеңілдігі жоқ. Осылайша, жеңілдік үшін осы мысалдан салық аспектілері де алынып тасталды.
IE40. 20Х0 жылдың 1 қаңтарындағы жағдайға байланысты «А» субъектісі нақты бағасы CU1,000 құрайтын 10 пайыздық айырбасталатын қарыз міндеттемесін шығарды және оның өтелу мерзімі 20Х9 жылдың 31 желтоқсаны. Берілген қарыз міндеттемесі бір акция үшін айырбасталатын бағаның CU25 болуы бойынша «А» субъектісінің қарапайым акцияларына айырбасталатын болып табылады. Пайыздар ақшалай қаражатпен жарты жылда бір рет төленеді. Осы шығару мерзімінде «А» субъектісі купон бойынша пайыздық мөлшерлемесі 11 пайыз болатын он жылдық мерзімге айрбасталмайтын қарыз міндеттемесін шығара алатын еді.
IE41. «А» субъектісінің қаржы есебінде қарыз міндеттемесінің теңгерімдік міндеттемесі шығарылуға келесі үлгі бойынша бөлінген болатын:
|
CU
|
Міндеттемелердің құрамдасы
|
|
11% бойынша жеңілдетілген, CU50 көлеміндегі 20 жарты жылдық пайыздық төлемнің ағымдағы бағасы
|
597
|
Жарты жылға қиыстырылған, 11% бойынша жеңілдетілген, әр10 жыл сайын төленетін ағымдағы баға CU1,000
|
343
|
|
940
|
Таза активтер/капитал құрамдасы
|
|
(жалпы түсімдер CU1,000 және жоғарыда бөлінген түсімдер CU940 арасындағы айырмашылық)
|
60
|
|
|
Барлығы – Түсімдер
|
1,000
|
IE42. 20Х5 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша айырбасталатын қарыз міндеттемесі CU1,700 көлеміндегі әділ бағаға ие.
IE43. «А» субъектісі қолданушы қабылдайтын, CU1,700 бағаға қарыз міндеттемесін қайта сатып алу бойынша қарыз міндеттемесінің қолданушысына тендерлі ұсыныс жасайды. Қайта сатып алу мерзіміне «А» субъектісі купон бойынша пайыздық мөлшерлемесі 8 пайызды құрайтын, бес жыл мерзімі бар айырбасталмайтын қарыз міндеттемесін шығара алатын еді.
IE44. Қайта сатып алу бағасы төменде көрсетілген:
|
Теңгерімдік
|
Әділ баға
|
Баға айырмашылық
|
|
CU
|
CU
|
CU
|
Міндеттемелердің құрамдасы:
|
|
|
|
|
|
|
|
11% және 8% бойынша жеңілдетілген, CU50 көлеміндегі қалған 10 жарты жылдық пайыздық төлемдердің ағымдағы бағасы, мынаған сай
|
377
|
405
|
|
|
|
|
|
Жарты жылға құралған, 11% және 8% жеңілдетілген, әрбір бес жыл сайын төленетін көлемінің ағымдағы бағасы CU1,000, мынаған сай
|
585
|
676
|
|
|
962
|
1,081
|
(119)
|
Таза активтер/өзіндік капиталдың құрамдасы
|
60
|
619(а)
|
(559)
|
|
|
|
|
Барлығы
|
1,022
|
1,700
|
(678)
|
|
|
|
|
(a) Бұл сома міндеттемелердің құрамдасына бөлінген әділ баға құны мен CU1,700 көлеміндегі қайта сатып алу бағысының арасындағы айырмашылықты көрсетеді.
|
IE45. «А» субъектісі төменде көрсетілген жолмен қарыз міндеттемесін қайта сатып алуды мойындайды:
Дт
|
|
Міндеттемелердің құрамдасы
|
CU962
|
|
Дт
|
|
Қарызды өтеу бойынша шығындар (қалдық және жетіспеушілік)
|
CU119
|
|
|
Кт
|
Ақшалай қаражаттар
|
|
CU1,081
|
Міндеттемелердің құрамдасын қайта сатып алу
|
Дт
|
|
Таза активтер\капитал
|
CU619
|
|
|
Кт
|
Ақшалай қаражаттар
|
|
CU619
|
Таза активтер\капитал құрамдасы үшін ақшалай қаражат төлемі
|
12 Мысал: Ерте айырбасты ынталандыру үшін айырбасталатын құралдың жағдайларының өзгеруі
IE47. Келесі мысалда, ерте айырбасты ынталандыру үшін, айырбасталатын құралдың жағдайларының өзгеруі барысында төленетін қосымша төлемдерді субъект ескеріп отыратындығы көрсетілген.
IE48. 20Х0 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша «А» субъектісі №9 мысалда көрсетілгендегідей жағдайларда нақты бағасы CU1,000 болатын 10 пайыздық айырбасталатын қарыз міндеттемесін шығарды. 20Х1 жылдың 1қаңтарында айырбасталатын қарыз міндеттемесін тез айырбастауға қолданушыны ынталандыру мақсатында «А» субъектісі, егер қарыз міндеттемесі 20Х1 жылдың 1 наурызына (яғни 60 күннің ішінде) дейін айырбасталатын болса, айырбастау бағасын CU20 дейін төмендетеді.
IE49. Шарттардың өзгеру мерзімінде «А» субъектісінің қарапайым акцияларының нарықтық бағасы бір акция үшін CU40 құрайды деп болжап көрейік. «А» субъектісі төлеген, қосымша өтемақының әділ бағасы төмендегідей есептеледі:
Қарыз міндеттемесін қолданушылардың пайдасына шығаруға міндетті қарапайым акциялардың саны өзгертілген айырбастау шарттарына сәйкес:
|
|
|
|
|
|
Нақты баға
|
CU1,000
|
|
Жаңа өзгеріс құны
|
/CU20
|
акцияға
|
|
|
|
Айырбастау үшін шығаруға қажетті қарапайым акциялардың саны
|
50
|
акциялар
|
|
|
|
Бастапқы қарыз міндеттемелерін қолданушылар үшін шығарылуы тиіс қарапайым акциялардың саны
|
|
|
|
|
|
Нақты баға
|
CU1,000
|
|
Айырбастаудың бастапқы бағасы
|
/CU25
|
акцияға
|
|
|
|
Айырбастау үшін шығарылуы тиіс қарапайым акциялардың саны
|
40
|
акциялар
|
|
|
|
Айырбастау барысында шығарылған қосымша қарапайым акциялардың саны
|
10
|
акциялар
|
|
|
|
Айырбастау барысында қосымша қарапайым акциялардың бағасы
|
|
|
|
|
|
Бір акция үшін CU40 x 10қосымша акциялар
|
CU400
|
|
IE50. CU400 көлемін құрайтын қосымша төлем қалдық немесе жетіспеушілік барысында шығын ретінде таныуы керек.
32 ҚЕХС салыстыру
28 ҚСҚЕХС Қаржылық Құралдар: Ақпаратты ұсыну бастапқыда, 32 ҚЕХС алынған, Қаржылық Құралдар: Ақпаратты ұсыну (бастапқыда 2003 ж. берілген, 2008 ж. 31 желтоқсанында енгізілген өзгерістерімен бірге). 28 ҚСҚЕХС мен 32 ҚЕХС арасындағы басты айырмашылық келесідей:
-
32 ҚЕХС субъектілерге қаржылық кепілдік келісімшарттарына сақтандыру келісім келісімшарттары ретінде қарауға рұқсат етеді, мұндай келісімшарттарды субъектілер бастапқыда сақтандыру келісімшарт ретінде бекіткен. 28 ҚСҚЕХС осыған ұқсас таңдауға рұқсат етеді, тек ол субъектілерге мұндай келісімшарттарды бастапқыда сақтандыру келісім келісімшарттары ретінде бекіту қажет емес.
-
Белгілі жағдайларда, 28 ҚСҚЕХС 32 ҚЕХС өзгеше терминологияларды қолданады. Ең маңызды мысалдар болып «Қаржылық орындау есептілігі» және «Таза активтер/акциялар» терминдерінің қолданылуы танылады. 32 ҚЕХС ішіндегі тең мағыналы терминдер «Толық кіріс есебі, немесе бөлшек кіріс есебі (егер көрсетілсе)» және «Акция».
-
28 ҚСҚЕХС «Кіріс» және «Пайда»ұғымы арасында айырмашылық жасамайды, 32 ҚЕХС бойынша «Пайда» ұғымы «Кіріс» ұғымына қарағанда кеңірек мағынаға ие.
-
28 ҚСҚЕХС пәні бойынша келісімшарттық болып табылатын жоспарлардың мәнін айқындайтын қосымша Қатыстылық Көрсетпесін қамтиды.
-
28 ҚСҚЕХС айырбасталмайтын кіріс келісім келісімшарттарынан туындайтын активтер/акциялар мен қарыздар қаржылық активтер/акциялар мен қаржылық қарыздар болып табылатын кездегі қосымша Қатыстылық Көрсетпесін қамтиды.
-
2 ХҚАК, Бірлескен Ұйымдар мен Ұқсас Құралдадағы Қатысу Үлестер қағидаттары 28 ҚСҚЕХС ішіне Қосымша ретінде қамтылды.
-
28 ҚСҚЕХС ішіндегі өтпелі ережелері 32 ҚЕХС ішінде қамтылғандарға қарағанда өзгешелігі бар. Бұл 28 ҚСҚЕХС осы Стандартты алғаш рет қолданып отырған субъектілерге арналған, немесе төлем тәсілімен бухгалтерлік есепті жүргізу барысында алғашқы рет қолданып отырған субъектілерге арналған өтпелі кезең шарттарын көрсетуімен байланысты.
|
ҚАРЖЫ ҚҰРАЛДАРЫ: МОЙЫНДАУ МЕН БАҒАЛАУ – 29 ҚСҚЕХС
Баспагерлерден
Осы Қоғам секторы үшін қаржылық есептіліктің халықаралық стандарты (ҚСҚЕХС) Қоғам секторы үшін қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарының Кеңесі жариялаған (ҚСҚЕХСК) «Қаржы құралдары: мойындау мен бағалау» қаржылық есептіліктің халықаралық стандарты 39 (ҚСХС), қаржылық есептіліктің Халықаралық стандарттарының Түсіндіру Комитетінің «Кіріктірілген туынды құралдарды қайтара бағалау» 9 (ҚЕХСТК) түсіндірмесі және «Таза инвестицияны шетел операциясына хеджирдеу» 16 Түсіндірмесі негізінде әзірленген. 39 ҚСҚЕХС, 9 ҚСХСТК және 16 ҚСХСТК үзінділері Қоғам секторы үшін қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарының Кеңесінің (ҚСҚЕХСК) осы жарияланымында қаржылық есептіліктің Халықаралық стандарттары бойынша Комитет қорының (ҚСҚЕХСКҚ) рұқсатымен жариялаған қайта жарияланған.
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарының (ҚЕХС) бекітілген мәтіні ҚЕХСК ағылшын тілінде жариялаған стандарты болып табылады, ал көшірмелерін ҚЕХСК жарияланымдар департаментінен келесі мекенжайға хабарласып, тікелей алуға болады: First Floor, 30 Cannon Street, London EC4M 6XH, United Kingdom.
E-mail: publications@ ifrs.org
Internet: http://www. ifrs.org
ҚЕХСКҚ ҚЕХС, ХЕС, стандарт жобаларының және басқа да ҚЕСХК басылымдарының авторлық құқығына ие.
IFRS», «IAS», «IASB», «IFRS Foundation», «International Accounting Standards» және «International Financial Reporting Standards» ҚЕХСКҚ сауда маркасы болып табылады және ҚЕХСКҚ мақұлдауынсыз қолдануға болмайды.
|
ҚАРЖЫ ҚҰРАЛДАРЫ: МОЙЫНДАУ МЕН БАҒАЛАУ – 29 ҚСҚЕХС
ҚСҚЕХС тарихы
Бұл нұсқа ҚСҚЕХС 2013 жылғы 15 қаңтары жағдайында енгізілген түзетулерді қамтиды.
«Қаржы құралдары: мойындау мен бағалау» 29 ҚСҚЕХС 2010 жылғы қаңтар айында жарияланған.
Содан бері 29 ҚСҚЕХС түзетулер келесі қоғам секторы үшін қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарымен енгізілді:
-
«Қызмет көрсетуге концессиялық келісім: концедент» 32 ҚСҚЕХС (2011 жылғы қазан айында жарияланған)
-
(2011 жылғы қазан айында жарияланған) «ҚСҚЕХС жетілдіру»
|
29 ҚСҚЕХС өзгертілген параграфтардың кестесі
Өзгертілген
параграф
|
Қалай өзгертілді
|
Төмендегілермен
өзгертілді
|
Кіріспе параграфтар
|
Алынып тасталынған
|
2011 жылғы қазан, ҚСҚЕХС жетілдіру
|
2
|
Өзгертілген
|
2011 жылғы қазан, ҚСҚЕХС 32
|
125А
|
Жаңа
|
2011 жылғы қазан, ҚСҚЕХС 32
|
2010 жылғы қаңтар
ҚАРЖЫ ҚҰРАЛДАРЫ: МОЙЫНДАУ МЕН БАҒАЛАУ – 29 ҚСҚЕХС
МАЗМҰНЫ
|
Параграф
|
Мақсаты ....................................................................................................
|
1
|
Қолдану аясы …………………………………..……………………….
|
2–8
|
Анықтамалар ............................................................................................
|
9–10
|
Туынды құралдың анықтамасы ..........................................................
|
11–15
|
Мойындау және Мойындауды Тоқтату ...…………………………….
|
16–44
|
Бастапқы мойындау ……………..………………………………...
|
16
|
Қаржы активін мойындауды тоқтату ..…………………………...
|
17–37
|
Мойындауды тоқтатуға сай келетін активтерді өткізу …….
|
26–30
|
Мойындауды тоқтатуға сай келмейтін активтерді өткізу …
|
31
|
Өткізілген активтерге қатысудың жалғасуы ………………..
|
32–37
|
Барлық өткізулер ………………………………….…………
|
38–39
|
Қаржы міндеттемесін мойындауды тоқтату ..................................
|
40
|
Бағалау ..............................................................................................
|
41–44
|
Қаржы активтері мен қаржы міндеттемелерін бастапқы бағалау ......
|
45–79
|
Қаржы активтерін кейінгі бағалау ..................................................
|
45–46
|
Қаржы міндеттемелерін кейінгі бағалау ........................................
|
47–48
|
Әділ құнды бағалау кезінде назарға алынатын пікір ....................
|
49
|
Қайта сыныптастыру .......................................................................
|
50–52
|
Пайда мен зарар ................................................................................
|
53–63
|
Қаржылық активтер бойынша құнсыздану мен үмітсіз берешек
|
64–66
|
Амортизацияланған құн бойынша есепке алынатын қаржы активтері ............................................................................................
|
67–79
|
Құны бойынша өлшенген қаржы активтері ...........................
|
72–74
|
Сатылуға қойылған қаржы активтері .....................................
|
75
|
Хеджирлеу .................................................................................
|
76–79
|
Хеджирлеу құралдары ............................................................................
|
80–113
|
Белгілі бір талаптарға жауап беретін хежирлеу құралдары ........
|
81–86
|
Хеджирлеу құралдарын анықтау ............................................
|
83–86
|
Хеджирленетін баптар .............................................................
|
87–94
|
Белгілі бір талаптарға жауап беретін баптар ................................
|
87–89
|
Қаржы баптарының хеджирленетін баптар ретінде анықталуы .................................................................................
|
90–91
|
Хеджирленетін ретіндегі қаржылық емес баптарды анықтау ......................................................................................
|
92
|
Хеджирленетін ретіндегі қаржы баптар тобын анықтау ......
|
93–94
|
Хеджирлеуді есепке алу ..................................................................
|
95–113
|
Әділ құнды хеджирлеу .............................................................
|
99–105
|
|
106–112
|
|
113
|
Ақша ағындарын хеджирлеу ..................................................................
|
114–123
|
Күшіне ену күні ………………………………………………………...
|
124–126
|
А қосымшасы: Қолдану бойынша нұсқау
В қосымшасы: Туынды құралдарының қайталанған бағасы
С қосымшасы: Шетелдік бөлімшелердің таза инвестицияда хеджирленуі
D қосымшасы: ҚСҚЕХС басқа түзетулер
Көрнекі мысалдар
Қолдану бойынша нұсқау
Қорытынды жасауға негіз
39 ҚЕХС салыстыру
|
|
«Қаржы құралдары: мойындау мен бағалау» 29 Қоғамдық сектор үшін қаржылық есептіліктің халықаралық стандарты 1-126-параграфтарда баяндалған. Барлық параграфтар тең күшке ие. 29 ҚСҚЕХС өзінің мақсаты, қорытынды жасау негізі және «Қоғамдық сектор үшін қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына» алғысөз мәнмәтінінде оқу қажет. «Есеп саясаты, бухгалтерлік бағалаудағы өзгерістер мен қателіктер» 3 ҚСҚЕХС нақты нұсқаулар болмаған кезде бухгалтерлік есеп саясатын таңдау мен қолдануға негізін береді.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
