Апта 2 Дәріс №3 Тақырып: Қазақ фонетикасының ғылым саласы болып қалыптасуы
Вопросы алфавита в связи с социальными и культурными условиями существования тюркских национальностей и проблема установления системы письма»
жүктеу/скачать 25.29 Kb.
|
| Вопросы алфавита в связи с социальными и культурными условиями существования тюркских национальностей и проблема установления системы письма» баяндамасында былай дейді: «Это на алфавите казахском, на том самом, в отношении которого была впервые установлена система письма с помощью гармонии гласных тов. Байтурсуновым. Вот в казахском алфавите я позволю себе этот пример привести. В этом алфавите согласных 17, гласных 9. В алфавитах, введенных фактически, в частности, и в проекте т. Тюрякулова, 25 знаков» [6]. Бұдан аңғарғанымыздай, Н.Ф. Яковлев қазақ тілінің үндестік заңдарына негізделген А. Байтұрсыновтың әліпбиін жоғары бағалайды. Екі әліпбидегі қайшылық фонетикалық немесе морфологиялық ұстанымның қайсысы қолайлы болады деген күрделі сұрақтан туды.
Латын әліпбиі жобасын Н. Төреқұлов 28 әріп бойынша әзірлегені мәлім. 1929 жылы Қызылордада Т. Шонанұлы, Е. Омаров, Қ. Кемеңгеров, Қ. Жұбанов, Е.Д. Поливанов т.б. қызу талқылаған конференцияда бұл әліпби жетілдірілді. Мәселен, бұл әліпбиге 1933 жылы Қ. Жұбанов өзінің толықтыруларын енгізді, яғни f, h, x әріптерін енгізеді. Қ. Жұбанов ұу, үу, ый, ій қосар таңбаларының орнына бір таңба алуды, дәйекше қызметін пайлануды ұсынады [1, 138]. Дегенмен бұл әліпби С. Аманжолов, С. Жиенбаев, Қ. Жұбанов т.б. ғалымдардың тарапынан жетілдірілгенімен 1940 жылы қазақ жазуы кириллицаға негізделген графикаға көшірілді. Орыс графикасына негізделген әліпбиді негізінен С. Аманжолов әзірледі. Бұған дейін де ол орыс тіліндегі терминдерді латынша жазудың қиындығы туралы баспасөз бетінде жариялап, орыс графикасына көшу тиімділігі туралы ойлар айтқан болатын. 1940 жылы қазақ тіліне күштеп кириллицаны енгізгенде оны 42 әріп бойынша қабылдауға мәжбүр болдық. Кириллицаны жасаған С. Аманжолов орыс әріптерімен жазылған термин не халықаралық сөз тап солай жазылу керек деген Кеңестер Одағының бұйрығын бұза алмады. жүктеу/скачать 25.29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|