Қарағанды мемлекеттік медицина академиясы р. Ж есимова жүйке жүйесінің гистологиясы

Бұл орталықтар қызметі жағынан бірдей көптеген нейрондарға түскен қозудың күшті дивергенциясын қамтамасыз етеді де айқын талдау жүргізуге көмектеседі. Экрандық жүйкелік орталықтарға үлкен жарты шарлардың қыртысы, мишықтың қыртысы, көздің торлы қабықшасы жатады.

Жүйкелік ансамбльдердің жұмысында кері байланыстың болуы маңызды фактор болып табылады. Ол ассоциативті нейрондармен байланыс құратын аксондардың коллатералдерімен қамтамасыз етіледі. Орталық жүйке жүйесін үш қабатқа (этажға) бөлуге болады. Бірінші деңгей жұлыннан тұрады. Онда рефлекторлық қимыл орталықтары орналасады. Екінші және үшінші деңгейлер бас миында болады. Екінші қабатқа бас миының сабауы, қыртыс асты құрылымдары жатады. Ол күрделі кимыл-қозғалысты реттейді, мысалы жүруді. Бұл жерде қимылдың мағыналы болуы реттеледі, вегетативті қызметтермен сәйкестендіріледі. Үшінші қабатты үлкен жарты шарлардың қыртысы құрайды.

ЖҮЙКЕ ТҮЙІНДЕРІ (ЖҮЙКЕЛІК ГАНГЛИЙЛЕР)
Жүйкелік түйіндердің (ганглийлердің) үш түрін ажыратуға болады: сезімтал, симпатикалық және парасимпатикалық (интрамуральдық).
СЕЗІМТАЛ ГАНГЛИЙЛЕР
Сезімтал ганглийдің екі түрін ажыратады: жұлынның және бассүйек-ми жүйкелерінің (V, VII, VIII, IX, X) ганглийлері.

Дамуы. Сезімтал түйіндер ганглиозды табақшаның жасушаларынан дамиды. Олардан нейробластылар және глиобластылар түзеледі. Басында жұлын ганглиінің нейроциттері биполярлы болады. Кейінірек өсінділердің проксималды бөліктері тез өсе келіп бірігіп кетеді де жалған униполярлы нейроцит пайда болады.

Орналасуы. Жұлынның екі жағынан әрбір сегменттен алдыңғы және артқы түбіршектер шығады. Алдыңғы түбіршікті қимылдатқыш және вегетативтік жүйке жүйесінің орталық (ассоциативтік) нейрондарының аксондары құрайды. Бұл өсінділер арқылы жұлыннан эфферентті импульстарды шеткері мүшелерге жеткізеді. Артқы түбіршікті түзейтін сезімтал нейрондардың өсінділері (3сурет) афферентті импульстерді шеткері рецепторлардан жұлынға немесе сопақша миға әкеледі. Біраздан кейін екі түбіршік бірігіп жұлынның аралас жүйкесін береді. Екі түбіршіктің қосылған аймағын жұлын жүйкесінің бифуркациясы деп те атайды. Жұлын ганглиі осы аталған бифуркацияға жақын орналасқан артқы түбіршіктің бойындағы сопақша пішінді жуандау түйін түрінде анықталады. Жұлын жүйкесінің құрамына сезімтал нейроциттер тобы келіп орнығады.

Құрылысы. Сыртынан ганглийлер дәнекер тіндік капсуламен қапталған. Одан түйіннің ішіне қарай жұқа қабаттар кіреді. Қабаттардың бойымен мүшеге қан тамырлары өтеді. Жұлын ганглиінің нейрондары мүшенің шетіне қарай топтаса орналасады, ал өсінділері жүйкелік талшық түрінде түйіннің ортасымен өтеді. Түйіннің нейрондары қызметі бойынша сезімтал болып келеді. Олардың екі түрін ажыратуға болады: күңгірт түсті ұсақ және ашық түсті ірі көлемді жасушалар.

Күңгірт ұсақ нейрондар вегетативті ганглийде, ал ірі ашық жасушалар соматикалық түйіндерде орналасады деп есептеледі. Жалған униполярлық нейронның денесінен бір өсінді шығып екіге бөлінеді. Шетте орналасқан өсіндісі - дендрит, ол рецептормен аяқталады. Орталық өсіндісі – аксон. Ол артқы мүйіз арқылы жұлынға кіреді де Лиссауэрдің шеткері аймағына барып екі тармаққа бөлінеді: қысқа төмен кететін және ұзын жоғары өрлейтін. Бұл тармақтардан жіңішкерек бұтақшалар шығып жұлынның әр деңгейінде желатин тәрізді субстанцияның (заттың) ассоциативті нейрондарымен байланысады. Кейбір жалған униполярлы нейрондар бірден мотонейрондармен түйіседі. Жалған униполярлы нейрондарды сыртынан мантиялық олигодендроциттер немесе сателлиттер қоршап жатады. Мантиялық жасушалардың көлемі кіші, ядролары ұсақ дөңгелек пішінді болып келеді. Олардың кейде базальдық мембраналары анықталады. Кейбір түйіндерде, мысалы йірімді және кіреберістік ганглийлерде, сезімтал нейрондар құрылысы бойынша биполярлы.

Нейромедиаторлық қызметті сезімтал гаглийлерде ацетилхолин, глутамат, Р-заты, соматостатин, холецистокинин атқарады. Ол жерде гастрин және вазоинтестинальды полипептид де табылды. Р затының көмегімен сезімтал нейронның аксонынан спиноталамикалық жолдың аксондарына ауырсыну жеткізіледі. Ал осы ауырсынуды өткізбейтін ендірме жасушалардың өндіретін екінші нейропептиді энкефалин. Жасушалардың, жүйке талшықтарының араларында қалыңдығы әртүрлі дәнекер тіннің қабаттары болады.

Бассүйек-ми жүйкелерінің бойында орналасқан сезімтал түйіндердің құрылысы да жоғарыдай.

2. жұлынның артқы түбіршігі

3. жұлынның алдыңғы түбіршігі

4. аралас жүйке

Симпатикалық түйіндер жұп симпатикалық бағанда және құрсақ қуы-сындағы симпатикалық өрімдерде болады. Түйіннің сыртынан дәнекер тін-нен тұратын капсула қаптап тұрады. Капсуладан түйіннің ішіне кірген дәне-кер тін қабаттары мүшенің стромасын түзейді. Строманың ішінде нейрон-дардың денесі әр түрлі орналасады, бұл жерде жұлын түйініндегідей белгілі бір тәртіппен орнығу байқалмайды. Ганглийдің құрамында нейрондардың екі түрі ажыратылады. Негізгі түрі симпатикалық жүйке жүйесінің эффекторлық нейроны, қосымша нейрон кіші белсенді флуорестенуші (КБФ) жасушалар. Эффекторлық нейрондар құрылысы бойынша мультиполярлы, олардың аксоны ұзын, ал дендриттері қысқа болып келеді.

Түйінге жұлынның симпатикалық түйіндерінен шығатын преганглионарлық (миелинді) талшықтар келіп эффекторлық нейрондардың денелерімен немесе дендриттерімен холинергиялық синапстар құрайды. Әдетте бір нейронға бірнеше преганглионарлық талшықтар келіп түйіседі. Эффекторлық нейрондардың аксондары түйіннен шығып мүшеге келеді де адренергиялық синапстар түзейді. Әрбір нейронның денесін сателлит жасушалар, базальды мембрана, жұқа дәнекер тін қабаттары қошап жатады.

Кіші белсенді флуорестенуші жасушалар преганглионарлық талшықтардан эффекторлық нейрондарға келген импульсты тежеу арқылы симпатикалық реакцияны шектейді деп есептеледі.

Түйіннің құрамында басқадай да нейрондар кездеседі: сезімтал, ассоциативті.

ажыратылады (4сурет). Эндоневрий борпылдақ дәнекер тінінің жұқа қабатшасынан тұрады. Ол оксифильді болып келеді, құрамында аздаған фибробластылар кездеседі. Периневрий жүйке талшықтарының шоғырларын қоршай орналасқан дәнекер тіннен түзелген. Оның құрамында бес-алты қабат фибробластылар, коллаген жіпшелері, қан тамырлары, май жасушалары болады. Периневрийде тіндік сұйықтықпен толтырылған әрі екі қатарлы бірқабатты жазық эпителиймен қапталған периневралды қеңістік болады. Бұл кеңістік арқылы инфекцияның, токсиннің жайылуы мүмкін. Эпиневрий жүйкені сыртынан қаптап тұратын дәнекер тіндік қабықша. Оның құрамында қан тамырлары және май жасушаларының жиынтығы болады.

Нервтің қалпына келуі оның құрамына кіретін жүйкелік талшықтардың, строманың қалпына келу қабілетімен және олардың арақатынасымен анықталады.

Жүйкенің құрамына кіретін жүйкелік талшықтар миелинді және миелинсіз болуы мүмкін. Миелинді жүйке талшығының ортасында осьтік цилиндр, оның сыртында миелин қабықшасы ажыратылады. Аралас жүйкенің құрамындағы осьтік цилиндр келесі құрылымдардан тұруы мүмкін:

• 
  сезімтал нейронның дендриті
  
• 
  сомалық жүйке жүйесінің эффекторлық нейронының аксоны
  
• 
  вегетативті жүйке жүйесінің ассоциативті нейронының аксоны
  
• 
  симпатикалық жүйке жүйесінің эффекторлық нейронының аксоны.
  

1. периневрий

2. эпиневрий

3. эндоневрий

4. қан тамырлары


БАС МИЫ МЕН ЖҰЛЫННЫҢ ҚАБЫҚШАЛАРЫ
Бас миы мен жұлынды сыртынан үш қабықша жауып тұрады: жұмсақ, торлы және қатты. Жұмсақ қабықша мидың затын жауып жатады, екеуінің арасында тек шеткері глиальды мембрана ғана бар. Қабықшаның құрамында миға қоректік заттарды жеткізіп отыратын қан тамырлары, сонымен қатар жүйкелік талшықтар, жүйкелік аяқтамалар және жеке орналасқан жүйкелік жасушалар анықталады. Торлы қабықша борпылдақ дәнекер тіннің өте нәзік қабаты болып табылады. Торлы қабықша мен мидың жұмсақ қабықшаларының арасында торлы қабықасты (субарахноидальдық) кеңістігі орналасқан. Кеңістік ми қарыншаларымен байланысады, ішінде цереброспинальдық сұйықтық болады. Қатты ми қабықшасы тығыз талшықты дәнекер тіннен құралған, оның құрамында эластикалық талшықтар мол болады. Бассүйек ішінде ол сүйек үсті қабығымен тығыз бірігеді. Жұлын каналында қатты қабықша омыртқалардың периостілерінен қуысы борпылдақ талшықты пішінделмеген дәнекер тінмен толтырылған эпидуральдық кеңістікпен бөлінген. Бұл қатты қабықшаға аздап қозғалуға мүмкіндік береді. Субдуральды кеңістікте аз мөлшерде сұйықтық болады.
ЖҰЛЫН
Жұлын омыртқа бағанының ішіндегі каналда орналасқан жуан арқан тәрізді болып келеді. Ұзындығы ер адамдарда шамамен 45 сантиметрге, әйелдерде 41 - 42 сантиметрге жетеді. Жуандығы ұзына бойына әртүрлі. Мойын және бел аймақтарында қол мен аяқтарға қарай шығатын жүйкелерге байланысты оның жуандаған аймақтары болады. Жұлынның алдыңғы, артқы және бүйірлік бөліктерін ажыратады. Әрбір омыртқа деңгейінде жұлын сегменттерге бөлінеді. Жұлын барлығы 31 сегменттерден тұрады. Сегмент жұлынның құрылымдық - қызметтік бірлігі болып есептеледі. Бір сегмент деңгейінде кейбір рефлекторлық доғалар іске асырылады.

Жұлынның көлденең кесіндісінде оның ақ және сұр заттарын ажыратады. Сұр зат ақ заттың ортасында орнасып, «Н» әрпіне немесе қанатын жайған көбелекке ұқсас болып келеді. Олар көлденең кесіндіде алдыңғы, артқы және бүйірлік мүйіздерді құрайды (5сурет).

Ақ затта үш жұп бағандарды ажыратады: артқы – артқы тосқауылмен артқы мүйіздердің арасында; бүйірлік – алдыңғы және артқы мүйіздердің арасында; алдыңғы – алдыңғы мүйіздермен алдыңғы саңылау арасында орналасады. Артқы тосқауыл мен алдыңғы саңылау жұлынды екі симметриялық бөлікке бөліп тұрады. Олар алдыңғы және артқы біріккен ақ зат арқылы қосылады.

Жұлынның ақ заты көбінесе миелінді және миелінсіз жүйке

А. сұр зат

1. артқы мүйіз 3. алдыңғы мүйіз

2. бүйірлік мүйіз Б. ақ зат

талшықтарынан және тіректік нейроглиялдық аппараттан құралады.

Жүйкелік талшықтар ақ заттың құрамында өткізу жолдарын түзейді. Бұл жолдар белгілі рефлекторлық доғалардың бөлігі болып табылады:

Проприоспинальды нейрондардың аксондары жұлынның ақ затына кіріп, жоғары өрлейтін және төмен кететін тармақтарға бөлініп, сұр заттың қасымен өтеді. Сұр затқа кіргеннен соң олар ендірме және моторлық нейрондарда синапстар құрайды.

Цереброспиналды төмен кететін жолдар бас миын жұлынмен байланыстырады және орталық жүйке жүйесінің жоғары бөліктерінің жұлынның сегментарлық аппаратының жұмысын реттейді.

Цереброспинальды жолдар жұлынды бас миымен байланыстырып, орталық жүйке жүйесінің жоғарғы бөлімдерінің жұлынның сегментарлық аппаратын қадағалауын қамтамасыз етеді. Микроскопиялық тұрғыдан көршілес талшықтардың құрылысының бір-бірінен айырмашылықтары жоқ. Оларды анықтау және зерттеу экспериментальды кесу арқылы ғана іске асырылады. Жоғары өрлеуші (сезгіш) өткізу жолдарына нәзік буда (Голля жолы) және сына тәрізді жіпше (Бурдах жолы), дорзальдық латеральды жол, жұлын-мишықтық дорзальды жол (Флексиг жолы), жұлын-мишықтық вентральды жол (Говерс жолы), жұлын-таламустық дорзальды жол, жұлын-жамылғылық жол, жұлын-таламустық вентральды жол жатады. Төмен кететін (қимылдатқыш) өткізу жолдарына қыртыс-жұлындық латеральды (пирамидалық) жол, қызыл ядро-жұлындық (Манаков жолы) жол, кіреберіс-жұлындық дорзальды жол, оливо-жұлындық (Гельвег жолы) жол, тор-жұлындық жол, кіреберіс-жұлындық вентральдық жол, жамылғы-жұлындық жол, қыртыс-жұлындық (пирамидалық) жол жатқызылады. Төмен кететін цереброспинальдық жолдарды пирамидалық және экстрапирамидалық деп бөледі. Пирамидалық жүйені бас миының үлкен жарты шарларының пирамидалық жасушаларының аксондары түзейді. Пирамидалық жүйенің жүйкелік талшықтарының біраз бөлігі сопақша мидың, біраз бөлігі жұлынның деңгейінде қиылыстар құрайды, осының нәтижесінде латеральды және вентральды кортикоспинальды жолдар қалыптасады. Олардың терминальдары алдыңғы мүйіздің мотонейрондарында немесе артқы мүйіздің интернейрондарында синапстар түзейді. Пирамидалық жүйе қаңқалық бұлшық еттің қимыл-қозғалысының дәлдігін қадағалайды.

Экстрапирамидалық жүйе қаңқалық бұлшық еттің тонусын сақтауға, дененің тепе-теңдігін және кеңістіктегі жағдайын тұрақтандыруға қатысатын бұлшық еттердің жұмысын реттеуге жауапты. Оны денелері сопақша мидың және көпірдің ядроларында орналасқан нейрондардың аксондары құрайды. Аксондар алдыңғы мүйіздердің мотонейрондарында және артқы мүйіздердің ендірме нейрондарында аяқталады.

Жұлынның ақ затының вентральды бөлігінде филогенез барысында ертерек пайда болған талшықтар болады («ескі жұлын»), ал жұлынның дорзальды бөлігінде филогенетикалық тұрғыдан жасырақ талшықтар («жас жұлын») анықталады. Біріншілер үлкен сезімтал аймақтардан алынған мәліметтерді «жас жұлын» аймағымен салыстырғанда сәл баяулау жылдамдықпен бас миының сабау бөлігіне жеткізеді, ал екіншілері аз ғана сезім аймағынан (тактильді, бұлшық еттерден, буындардан келетін импульстер) шыққан мәліметтерді өте жоғары жылдамдықпен бас миының қыртысына апарады.

Жұлынның сұр заты мультиполярлық нейрондардан, миелінсіз, миелінді жүйкелік талшықтардан және нейроглиядан (эпендимоглиоциттер, олигодендроглиоциттер, плазмалық астроциттер, глиалдық макрофагтар) тұрады. Жұлынның нейрондарының арасы жүйкелік талшықтардан және глиоциттердің өсінділерінен түзеліп, нейропил деп аталады. Сұр заттың ортасында жұлынның орталық каналы орналасқан.

Адамның жұлынында орналасқан нейрондардың жалпы саны 13-14 миллиондай болады. Олардың үш пайызы қимылдатқыш, қалған тоқсан жеті пайызы сезімтал нейрондар болып табылады. Жұлынның барлық нейрондары жұлынның ішіндегі орналасуы мен құрылысына орай үшке бөлінеді:

1. Түбіршікті жасушаларға мотонейрондар және латералды аралық ядроның вегетативті нейрондары жатады. Олардың аксоны жұлыннан шығып оның алдыңғы түбіршіктерін құрайды.

2. Ішкі жасушалардың аксондары жұлынның сұр затының нейрондарында синапстар түзейді. Бұлар ассоциативті нейрондарға жатады.

3. Шоғырлы нейрондардың аксондары жұлынның ақ затына шығып, сол жерде шоғырлар түзейді.

Жұлын жасушаларын қызметтік тұрғыдан да үшке бөледі. Олар сезімтал, қимылдатқыш және ассоциативтік нейрондар.

Сезімтал нейрондар көбінесе жұлын түйіндерінде орныққан. Құрылысы жағынан олар жалған униполярлы болып келеді. Қимылдатқыш немесе мотонейрондар жұлынның көлемі жағынан ең үлкен жасушалары. Мотонейрондардың өзі альфа-мотонейрон және гамма-мотонейрон болып жіктеледі. Альфа-мотонейрон беттің бұлшық еттерінен басқа қаңқалық бұлшық еттермен байланыстар түзейді. Гамма-мотонейрон бірінші аталған қимылдатқыш жасушаның қызметін реттеуге қатысады. Ассоциативтік немесе ендірме нейрондар басқа жүйкелік жасушалармен синапстар құрап қозу мен тежелу үрдістерінің пайда болуын және көршілес жатқан сегменттердің байланыстарын қамтамасыз етеді.

Жұлынның сұр затының кейбір аймақтарының нейрондық, талшықтық және нейроглиялық құрамдары әртүрлі болады. Артқы мүйізде Лиссауэрдің шеткі аймағы, кеуекті қабаты, желатинозды субстанция, артқы мүйіздің меншікті ядросы, Кларктың дорзальды ядросы ажыратылады.

Лиссауэрдің шеткі аймағында жұлын ганглиінің жалған униполярлы нейрондарының аксондары артқы бағандар арқылы артқы мүйізге кіреді. Кеуекті заттың құрамында ұсақ шоғырлы жасушалар анықталады. Желатинозды субстанцияның ішінде жасушалар аз, ол негізінен нейроглиядан тұрып, тек аздаған шоғырлы жасушалары болады.

Жұлынның меншікті ядросы аксоны қарама-қарсы жаққа өтетін шоғырлы жасушалардан тұрады. Кларктың дорзальды ядросын аксондары сол орналасқан жағының бүйірлік бағанының ақ затына шығатын ірі нейрондар құрайды.

Бүйірлік мүйіздің жүйкелік жасушалары екі ядро құрайды: аралық медиалды және латералды. Аралық медиалдық ядрода аксондары вентралды өзі орналасқан жақтың жұлын-мишық жолының құрамына кіретін нейрондар анықталады. Латералды аралық ядро вегетативті жүйке жүйесінің орталығы болып табылады. Бұл жасушалардың аксондары жұлыннан соматикалық қимылдатқыш талшықтардың құрамында жұлынның алдыңғы түбіршігінен шығады да, кейінірек бөлектеніп, вегетативті ганглийлерге барады.

Жұлынның алдыңғы мүйізінің ядросы жұлынның ең ірі жасушаларынан тұрады. Жалпы саны екі-үш миллиондай. Олардың аксоны вентральдық түбіршіктің талшықтарының негізгі бөлігін құрайды. Сұр заттың вентральді мүйізінде моторлық жасушалардың екі тобы бар: латералды және медиалды. Медиалды топ кеуденің бұлшық еттерін, латералды топ – қол-аяқты жүйкелендіреді. Алдыңғы мүйіздің мотонейрондарын үшке бөледі: үлкен α-мотонейрон, кіші α-мотонейрон, γ-мотонейрон. Үлкен α-мотонейрондар қаңқалық бұлшық еттің тез жиырылуын камтамасыз етсе, кіші α-мотонейрондар олардың тонусын ұстауға қатысады.

Кейінгі кезде жұлынның сұр затын Б.Рексед бойынша он табақшаға (пластиналарға) бөледі. Бірінші табақшаға артқы мүйізді және Лиссауэр аймағын, екінші табақшаға оның артындағы табақшаны жатқызады. Артқы мүйізде барлығы I-V табақшаны ажыратады. VI табақша жұлынның тек қалыңдаған аймағында ғана анықталады. VII табақша алдыңғы және артқы мүйіздердің арасында, ал VIII және IX табақшалар алдыңғы мүйізде, X табақша орталық каналдың айналасында орналасады. Табақшалардың көбінде ішкі интернейрондар болады. VII табақшаның шеткі аймақтарында вегетативті ядро, IX-табақшада алдыңғы мүйіздің мотонейрондары анықталады.

Жұлын глиясы. Жұлынның каналы эпендимоглиямен қапталған (6сурет). Ол ликворды өндіруге қатысады. Эпендимоглиоциттің шетінен шыққан ұзын өсінді жұлынның ішімен өтіп, оның сыртқы глиалдық шекаралық мембранасын құрауға қатысады. Жұлынның негізгі глиясының түрлері: талшықты және плазмалық. Плазмалық глиоциттердің өсінділері сұр заттан борпылдақ талшықты дәнекер ұлпамен бірге шығып ақ затта глиалды-дәнекер тіндік тосқауылды және қан тамырларының сыртындағы шекаралық мембраналарды түзейді.

Олигодендроглиоциттер жүйке жасушаларының өсінділерінің сыртқы қабықшаларын құрайды. Микроглия глиалдық макрофагтардың қызметін атқарады.

Жұлынның атқаратын қызметтері:

1. Рефлекторлық қызметі сегментарлық моносинаптикалық доғалардың көмегімен іске асырылады. Рецептордан келген импульс жұлын ганглиінің жалған униполярлық нейронына әкелінеді. Одан импульс жұлынның алдыңғы мүйізінің мотонейрондарына алдыңғы түбіршік арқылы кіргізіледі.

Алдыңғы түбіршіктен шыққан импульс қаңқалық бұлшық етке жеткізіледі.

2. жұлынның сұр заты

3. эпендимоглиоциттер

4. эпендимоглиоциттердің өсінділері

1).соңғы немесе үлкен ми (жартышарлар).

2).көру төмпешігі, эпиталамус, гипоталамус және төмпешік арты аймағы кіретін аралық ми

3).орта ми

4).сопақша ми

5)артқы ми (ми көпірі және мишық).

Сұр заты қызметі бойынша қимылдатқыш, сезімтал және ассоциативті, құрылысы жағынан мультиполярлы нейрондардан тұрады.

1). Жұлын ганглиінің жалған униполярлы нейрондарының аксондары (сына тәрізді және нәзік шоғырлар құрамында).

2). Бастың сезімтал түйіндерінің нейрондарының аксоны (жарты айшық, тасты, т.б.) сезімтал ядролардың нейрондарына келіп аяқталады:

Ассоциативті ядролар. Жұлыннан және сабаудан келген импульстерді бас миының қыртысына, және қыртыстан сабаудың; жұлынның меншікті аппараттарына өткізуді қамтамасыз етеді. Бұлардың құрамына көру төмпешігінің ядролары, тісті ядро, зәйтүн ядросы, қызыл ядро т.б. жатады.

Сопақша мидың сұр заты қимылдатқыш, сезімтал және ассоциативті ядролардан құралған. Қимылдатқыш ядролар көбінесе медиальды, сезімтал-латеральды аймақтарда орналасқан. Олардың арасында вегетативті ядролар болады. Олар тілжұтқыншақтық, кезбе, қосымша және тіласты бассүйек-ми жүйкелерінің ядролары. Ассоциативті ядролар төменгі бөлімдерді мишықпен, көру төмпешігімен байланыстырып тұрады.

Сопақша мидың ақ заты вентро-латералды орналасып, пирамидалық жолдармен, кейде жұлын-мишық жолдарымен берілген.

Сопақша мидың орталық аймағында әртүрлі бағытта өтетін талшықтардан құралған тор түрінде көрінетін ретикулярлық түзіліс орналасқан. Тордың арасында жеке немесе топ құраған жасушалар болады. Ретикулярлық түзіліс бұлшық еттің тонусын, стереотипті қимылды, интеграциялық орталықты реттейтін, вегетативті жүйке жүйесінің сегмент үсті орталығы болып табылады. Ол көптеген рефлекстерді іске асыруға қатысады, өйткені жүйке жүйесінің жоғары орталығына белсендіру, ал төменгі орталыққа тежеу ықпалын тигізеді.

Көпірдің сұр заты V-VII жұп басми жүйкелерінің ядроларынан ретикулярлық түзілістен, қара субстанция және ми аяқшасынан тұрады. Ядролар мультиполярлы нейрондардан құралған. Ақ заты сопақша мидың өткізу жолдарынан және пирамидалық жолдардың талшықтарынан түзеледі.