Қарым-қатынас

Азот — өсімдіктердің құрғақ затында 1-ден 5%-ға дейін кездессе де, өсімдіктер тіршілігі үшін ең негізгі қажетті элемент. Азот өсімдіктердің органикалық затының қүрамына еніп, олардан түрлі азотты органикалық қосылыстар түзіледі. Олардың кездесу мөлшері де әртүрлі, бір өсімдіктің әртүрлі ұлпаларында 5%-дан 30%-ға дейін, ал кейбір өсімдіктердің түрлерінің түқымдарында одан да көп. Азотты органикалық қосылыстардың ішіндегі ең маңыздысы белоктар болып саналады. Протоплазманыц негізгі бөлігі белоктан тұрады, сондықтан да ол — тірі зат атаулының негізі.

Азот нуклеин қышқылдары, хлорофиллдер, алкалоидтар, көптеген витаминдер және т.б. өсімдіктер үшін өте қажетті заттардың қүрамына енеді. Өсімдіктердің организмінде кездесетін органикалық қосылыстардың азоты — жануарлардың да азығы. Өсімдіктер осы жағынан топырақтағы азотты жануарлар қабылдай (сіңіре) алатындай түрге айналдырып берушілік қызмет атқарады. Азот элементімен өсімдіктерді жабдықтау басқа элементтермен қамтамасыз етуге қарағанда қиындау болады, себебі азот өсімдіктердің өсіп түратын ортасы топырақта, біріншіден, аз мөлшерде кездессе, екіншіден, ол ауада молекулалық күйде, газ түрінде кездеседі, ал оны өсімдік қабылдай алмайды. Өсімдік азотты топырақтан алады, ал оның топырақтағы қоры аз. Оның үстіне топырақтағы жалпы азоттың бір-екі-ақ түрі өсімдік қабылдай алатын жылжымалы формасына жатады. Сондықтан органикалық заты өте мол, қара топырақты жердің өзінде де әр гектарында өсімдік қабылдай алатын азоттың мөлшері 200 кг/га-дан аспайды. Ал, сортаң, шөл далалы жердің топырағында әр гектарда өсімдік қабылдайтын азоттың мөлшері 50 кг/га-дай ғана. Сондықтанда ондай топырақтарға азотты тыңайтқыштарды көп береді. Топырақта органикалық зат өсімдік тіршілігінің нэтижесінде жиналады.

• Азот нуклеин қышқылдары, хлорофиллдер, алкалоидтар, көптеген витаминдер және т.б. өсімдіктер үшін өте қажетті заттардың қүрамына енеді. Өсімдіктердің организмінде кездесетін органикалық қосылыстардың азоты — жануарлардың да азығы. Өсімдіктер осы жағынан топырақтағы азотты жануарлар қабылдай (сіңіре) алатындай түрге айналдырып берушілік қызмет атқарады. Азот элементімен өсімдіктерді жабдықтау басқа элементтермен қамтамасыз етуге қарағанда қиындау болады, себебі азот өсімдіктердің өсіп түратын ортасы топырақта, біріншіден, аз мөлшерде кездессе, екіншіден, ол ауада молекулалық күйде, газ түрінде кездеседі, ал оны өсімдік қабылдай алмайды. Өсімдік азотты топырақтан алады, ал оның топырақтағы қоры аз. Оның үстіне топырақтағы жалпы азоттың бір-екі-ақ түрі өсімдік қабылдай алатын жылжымалы формасына жатады. Сондықтан органикалық заты өте мол, қара топырақты жердің өзінде де әр гектарында өсімдік қабылдай алатын азоттың мөлшері 200 кг/га-дан аспайды. Ал, сортаң, шөл далалы жердің топырағында әр гектарда өсімдік қабылдайтын азоттың мөлшері 50 кг/га-дай ғана. Сондықтанда ондай топырақтарға азотты тыңайтқыштарды көп береді. Топырақта органикалық зат өсімдік тіршілігінің нэтижесінде жиналады.