кесте - Жұмыс уақытын пайдалану

141 
Жұмысшылырдың 
орташа тізімдік саны, 
адам 
Ад 
(Ад
о
) 721 
(Ад
׳
1
) 
720 
(Ад
1
) 704 
-1 
-17 
-16 
Барлық 
жұмысшы- 
лардың атқарған жұмыс 
уақыты, мың. сағат 
Т
ж
1077,6 
1128,8 
1100,1 
+6,3 
-22,4 
-28,7 
Оның ішінде
Мерзімінен 
тыс 
атқарылған 
жұмыс 
уақыты, ,сағ. 
Т
мт
4100 
- 
2570 
- 
+1600 
+5700 
Барлық 
жұмысшы- 
лардың атқарған жұмыс 
уақыты, мың адам-күн. 
К
а 
142,47 
142,27 
138,69 
-0,2 
-3,78 
-3,58 
Бір 
жұмысшының 
атқарған жұмыс уақыты, 
сағ. 
Т
жсағ
= 
=Т
ж
/Ад 
1494,6 
1567,8 
1562,6 
+7,32 
 
+68 
-5,2 
Бір 
жұмысшының 
орташа атқарған жұмыс 
күндері 
К
жа
=К
а
:Ад 
197,6 
197,6 
197,0 
- 
-0,6 
-0,6 
Жұмыс күнінің орташа 
үзақтығы,сағ. 
Т
ауыс
= 
=Т
1 
:К
а
7,883 
7,938 
7,927 
+0,05
5 
+0,044 
-0,011 
Кестеде көрсетілген мәліметтер бойынша жұмыс уақытын тиімдірек 
пайдалануы жоспарланған. Еңбек ұжымының әрбір мүшесі өткен 
жылдағыдай есеп жылы 197,6 күн жұмыс істеуі керек еді. Ауысым ішіндегі 
уақыт шығасы (жоғалтуы) еңбек ұжымының бір мүшесіне шаққанда 0,051 
сағатқа (7,934-7,883) төмендету көзделген, бұл атқарған жұмыс уақытын 
10,78 сағатқа (+0,051 ×197,6) өсуіне мүмкіндік берді. Орташа жұмыс күні 
ұзақтығының өсуі жұмыс уақытының тиімді пайдалануынан өсті деп айтуға 
болмайды. Ол жұмысшының жұмыс орнында болуының орташа уақытының 
өсуін көрсетеді, бірақ нақты жұмыс уақытының өскенін көрсетпейді. 
Жұмыс уақытын пайдаланудың нақты тиімділігі өткен жылмен 
салыстырғанда 0,044 сағатқа өсті. Оған тұтас күндік және ауысым ішіндегі 
уақыт шығасы әсер еткен.
9.3.2 
кесте мәліметтері бойынша жұмыс уақытының тиімді 
пайдалануына әсер еткен шығасылардың түрлерін талдаймыз. 
Бір жұмысшының жұмысты атқару уақыты (Т
жсағ
), атқарған жұмыс 
күндерінің санымен (К
жа
) және жұмыс күнінің орташа үзақтығымен (Т
ауыс
) 
анықталады. 
Т
жсағ
= К
жа
× Т
ауыс
(9.1) 
Мультипликативтік үлгіні қолданамыз (9.1). Тізбекті ауыстыру әдісі 
бойынша атқарылған жұмыс үақытына тұтаскүндік шығасы (ΔТ
жсағ
(Д
жа
)) 
және ауысым ішіндегі уақыт шығасының әсерін анықтаймыз (ΔТ
жсағ
(Т
ауыс
)). 
Т
жсағ0
=К
жа0 
× Т
ауыс0
=197,6 ×7,883 = 1557,7 сағ; 
Т
жсағ1
=К
жа1 
× Т
ауыс1
= 197,0 × 7,932 =1562,6 сағ; 

142 
ΔТ
жсағ
= 1562,6 – 1557,7 = 4,9 сағ; 
Т
׳
жсағ
= К
жа1 
× Т
ауыс0
= 197,0×7,883 = 1553,0 сағ; 
ΔТ
жсағ
(К
жа
) = 1553,0 -1557,7 = -4,7 сағ; 
ΔТ
жсағ
(Т
ауыс
) = 1562,6 – 1553,0 = 9,6 сағ. 
Сонымен, тұтаскүндік шығасының өсуінен бір жұмысшының атқарған 
жұмыс уақыты 4,7 сағатқа қысқарды және ол ауысым ішіндегі уақыт 
шығасының қысқаруынан 9,6 сағатқа өсті. Әр жұмысшының атқарған жұмыс 
уақытының нақты өсімі 4,9 сағатты құрады. 
9.3.2-кестесінің мәліметтері көрсетіп тұрғандай, жұмысшының жоспар 
бойынша атқарылған жұмыс уақыты (Т
′׳
жсағ1
) мен оның нақты мәні (Т
жсағ1
)  
5,2 сағ. (1562,6-156708= -5,2 сағ.) сәйкес келмейді, сондықтан анықталған 
айырмашылықтың себебін талдау қажет. 
Жұмыс уақытының ұзақтығына әсер ететін персонал санының өзгеруі 
келесімен есептелінеді: жұмысшылырдың орташа тізімдік санын бір 
жұмысшының атқарған жоспарлы жұмыс уақытына көбейту арқылы. 
Қаралып отырған мысалда -1 103731,2 сағ. (704×1567,8). Табылған шаманы 
жоспармен салыстыру арқылы кәсіпорынның персонал санының өзгеруіне 
байланысты жұмыс уақытының өзгеруі анықталады. Кәсіпорында жұмыс 
уақытының үзақтығы 25068,8 сағ. ( 1 103 731,2 - 1 128 800) қысқарған. 
Нақты жұмысшылар санына сәйкес есептелінген жоспарлы жұмыс 
уақытының ұзақтығын (1103731,2) нақты жұмыстың атқарылған уақытымен 
салыстырамыз (1100100 сағ.). Нәтиже бойынша еңбек ұжымында жұмыс 
уақытының шығасы 3631,2 сағ. құрайды. Нақты жұмыс уақытының 
шығындары есептеме беру кезіндегіден жоғары екенін (бір адамға шаққанда -
5,2 сағат) еске алу қажет және әр жұмысшының мерзімнен тыс жұмыс 
атқарған сағат санына, яғни 8,1 сағ (5700 : 704) көп, барлығының қосындысы 
бойынша 13,3 сағ. [(5,2 + 8,1) болады, яғни (1 100100–2570 - 1 103731,2)/ 
704]. Жұмыс уақытының барлық шығасы жұмысшының атқарған жұмыс 
күндеріне тәуелді емес (тұтаскүндік) және жұмыс күнінің ұзақтығына тәуелді 
(ауысым ішіндегі) болып бөлінеді. Еңбек ұжымының әрбір мүшесі орта 
есеппен 0,6 күн, ал барлық жұмысшылар – 422,4 адам-күн (704 × 0,6) жұмыс 
істемеген. Жұмыс күнінің жоспарлы ұзақтығы 7,938 сағат болғанда бір 
адамға шаққанда толықкүндік шығасы 4,8 сағат және ауысым ішіндегі - 8,5 
сағат (13,3 – 4,8) құрайды. Сонымен, жұмыс үақытының пайдалануын талдау 
жұмыс уақытының жалпы шығасын, соның ішінде тұтаскүндік және ауысым 
ішіндегі шығасынды анықтауға мүмкіндік береді. Жұмыс уақытының жалпы 
шығасы 9,4 мың сағат құрайды. 
(4,8 × 704+ 8,5 × 704) = 9 363 сағат. 
Жұмыс уақытының жалпы шығасын (ΔТ
шығ
) есеп беру кезеңінде 
белгіленген уақытта (атқарған жұмыс уақыттан мерзімінен тыс уақытты алып 
тасталынады) барлық жұмысшылардың нақты атқарған уақытынан нақтылы 

143 
жұмысшылар санына қайта есептелген өнім көлеміне сәйкес келетін уақытты 
алып тастау арқылы да анықтауға болады.
Есептеу алгоритмі:
Т
шығ

жүктеу/скачать 1.93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: