Асанова с. С., Калманова н. М

42 
арасында теңдей болып бөлінеді. Әртүрлі үлгілер үшін факторлар әсерін 
есептеу алгоритмін қарастырайық: 
f = ху; 
Δf
х
= Δху
о
+1/2ΔхΔу, немесе Δf
х
=1/2Δх(у
о
+ у
і
); 
Δf
у
= Δух
о
+ 1/2ΔхΔу, немесе Δf
у
= 1/2Δу (х
о
+ х
і
). 
 
Егер бөлімінде екі фактордан көп болса, онда ресімдері (процедура) әрі 
қарай жалғасады. 
Осылайша, 
интегралды 
әдісті 
пайдалану 
барлық 
бірігудің 
(интеграциялаудың) үдерісін білуді қажет етпейді. Бұл дайын жұмыс 
формулаларына қажетті сандық мәліметтерді қойса жеткілікті және 
калькулятор көмегімен немесе басқа есептеу машинасымен күрделі емес 
есептеулер жасауға болады. 
 
 
3.9 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУДАҒЫ ЛОГАРИФДЕУ 
ТӘСІЛІ 
Логарифмдеу тәсілі мультипликативті үлгіде факторлар әсерін өлшеу 
үшін қолданылады. Интегралдаудағы сияқты мұнда есептеу нәтижесі үлгідегі 
факторлардың орналасуынан тәуелді болмайды. Интегралды тәсілмен 
салыстырғанда логарифмдеу есептеулердің жоғары дәлдігін қамтамасыз 
етеді. Егер интегралдау арқылы факторлардың өзара әрекетінен болған 
қосымша өсім олардың арасында тең бөлінетін болса, онда логарифмдеу 
көмегімен нәтижелі көрсеткіш деңгейіне әрбір факторлардың бірлескен 
әрекетінің нәтижесі әрбір фактордың жеке әсеріне байланысты үйлесімді 
үлеспен бөлінеді. Бұл оның артықшылығы болып табылады, ал кемшілігі - 
қолдану аясының шектеулі болуында. Интегралды әдіске қарағанда 
логарифмдеу әдісі кезінде көрсеткіштердің абсалютті өсімдері емес оның өсу 
(төмендеу) индекстері қолданылады. Мысалы, нәтижелі көрсеткішті үш 
фактордың көбейтіндісі ретінде көрсетуге болады: f= хуz. Бұл факторлардың 
әсері келесідей болып анықталады: 
Δf
x
= Δf
жалп 
× lg(x
1 
: х
о
) / lg(f
1 
: f
о
); 
Δf
у
= Δf
жалп 
× lg(у
1 
: у
о
) / lg(f
1 
: f
о
); 
Δf
z
= Δf
жалп 
× lg(z
1 
: z
о
) / lg(f
1 
: f
о
). 
Формуладын көріп отырғанымыздай нәтижелі көрсеткіштің жалпы өсімі 
факторлы индекстер логорифмдерінің нәтижелі көрсеткіш логорифмдеріне 
қатынасы бойынша үйлесімді (пропорционалды) бөлінеді. Сонымен қатар 
қандай логорифмі - натуралды немесе ондық логарифмі қолданылып 
жатқандығының мәні болмайды. 

жүктеу/скачать 1.93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: