Асанова с. С., Калманова н. М
жүктеу/скачать 1.93 Mb. Pdf көрінісі
|
| 189б
], өндірісті автоматтандыру нәтижесі негізінен (60-70%) құрал-жабдықтарды пайдалану деңгейіннің жоғарлауынан, ал 15-20% өнім сапасын жоғарылатудан немесе тұрақтандырудан, тек 10-15% еңбекақының үнемделуінен тұрады екен. Қарастырылып отырған құрал-жабдықтар құрамының және жұмыс уақытын пайдалану көрсеткіштері құрал-жабдықтарды экстенсивті пайдалану түрін сипаттайды. Ұйымның құрал-жабдықтарын белсенді пайдалану бір станокпен уақыт бірлігінде шығарылған өнім көлемімен (өнімділігімен) өлшенеді. Құрал-жабдықтардың бірлігінің өнімділігіне келесі факторлар әсер етеді: • алдыңғы қатарлы технологияны пайдалану; • өндірісте ұйымдастыру мен басқарудың заманауи әдістерін қолдану; • өнеркәсіптік-өндірістік персонал біліктілігінің деңгейі. Негізгі капиталдың қорқайтарымына әсер ететін әрбір фактор осы көрсеткіштердің өзгеру себептерін сандық жағынан бағалауға мүмкіндік беретін факторлық нышанға ие емес. Қорқайтарымының факторлы жүйесіндегі себепті-салдарлы байланысын талдау арқылы анықтаушы факторлы үлгінің бірнеше нұсқасын жасауға 109 мүмкіндік алуға болады. Олардың ішіндегі ең қарапайымы: негізгі капиталдың белсенді бөлігінің қорқайтарымынан пайда болатын негізгі капиталдың қорқайтарым тәуелдігінің үлгісі, сонымен қатар жұмыс істеп жатқан машина мен құрал-жабдықтардың қорқайтарымынан, негізгі капитал- дағы белсенді бөлігінің меншікті үлесінен және жұмыс істеп тұрған құрал- жабдықтардың белсенді бөлігінен негізгі капитал қорқайтарымының тәуелдігін білдіретін үлгі. ҚҚ 0 =Үл б × ҚҚ oж . ҚҚ 0 =Үл б × Үл n × F oж . (8.1) Негізгі капитал қорқайтарымының формуласын кеңейте отырып, екі үлгіні табуға болады: ҚҚ o = Q/ НК б × НК б / НК орт мұнда НК б - негізгі капиталдың белсенді бөлігінің орташа құны; Q - кезең ішінде шығарылған өнім көлемі. ҚҚ oж = Q/ НК ж × НК ж / НК б × НК б / НК орт мұнда НК ж - жұмыс істеп тұрған құрал-жабдықтардың орташа құны. Факторлық үлгіні осылай кеңейтіп көрсету жұмыс істеп тұрған құрал- жабдықтардың қорқайтарымына жұмыс уақытын пайдаланудың және құрал- жабдықтар бірлігінің орташа құнының әсерін зерттеуге болады. Сонымен қатар құрал-жабдықтардың санын құрал-жабдықтар бірлігінің орташа құнына көбейту арқылы жұмыс істеп тұрған құрал-жабдықтардың құнын анықтауға болады, ал өнім көлемін - орташа өнімділікті нақты (пайдалы) жұмыс уақыт қорына көбейту арқылы. Үлгі төмендегідей түрге келеді: ҚҚ ож = Q сағ / (N × НК орт ) мұнда ҚҚ ож - жұмыс істеп тұрған құрал-жабдықтардың қорқайтарымы; N – құрал-жабдықтар саны; Q сағ - құрал-жабдықтардың 1 сағатта шығарған өнім көлемі; НК орт - құрал-жабдықтардың орташа құны. Құрал-жабдықтардың пайдалы жұмыс уақыты жұмыс уақытының атаулы қорына және құрал-жабдықтардық жүктемесінің коэффициентіне (К жүк ) байланысты болады. Атаулы жұмыс уақытын жұмыс істеген күн санын (Т күн ) ауысым коэффициентімен (К ауыс ) және ауысымның орташа ұзақтығының (t ауыс ) көбейтіндісі түрінде көрсетуге болады. Жұмыс істеп тұрған құрал-жабдықтардың факторлық үлгісін келесідей етіп көрсетуге болады: 110 ҚҚ o = К ауыс × К жүк × Т күн × t ауыс × Q сағ × 1/ НК орт. Сонымен, қорқайтарымның факторлық үлгісі құрал-жабдықтар құрамының, пайдалы 1 сағаттағы құрал-жабдықтардың өнімділігінің және уақытты пайдалану көрсеткіштерінің әсерін зерттеуге мүмкіндік береді. ҚҚ o = Үл ж × Үл б × К ауыс × К жүк ×Т күн × t ауыс × Q сағ × 1/ НК орт. Факторлық үлгі үшін негізгі капитал қорқайтарымына әсер ететін факторларды санауда абсолюттік айырма әдісін (8.1) пайдалана отырып, 8.4- кестенің мәліметтерін қолданамыз. 1. Негізгі капиталдағы белсенді бөлігі үлесінің өзгеруі арқылы қорқайтарымының өзгеруі келесідей болады: ΔҚҚ o (Үл б ) = Δ Үл б × Үл ж0 × ҚҚ oж0 , ΔҚҚ o (Үл б ) = 0,008 × 0,822 × 2,896 = 0,019 теңге/теңге 2. Жұмыс істеп тұрған құрал-жабдықтар меншікті үлесі өзгеруінің есебінен негізгі кпитал қорқайтарымының өзгеруі: ΔҚҚ o (Үл ж ) = Үл б1 ×ΔҮл × ҚҚ oж0 , ΔҚҚ o (Үл ж ) = 0,554 × 0,035 × 2,896 = 0,056 теңге/теңге 3. Жұмыс істеп тұрған құрал-жабдықтар қорқайтарымының өзгеруі әсерінен негізгі капитал қорқайтарымының өзгеруі: ΔҚҚ o (Үл ж ) = Үл б1 ×Үл 1 × Δ ҚҚ oж , ΔҚҚ o (ҚҚ oж ) = 0,554 × 0,857 ×(-0,130) = -0,062 теңге/теңге Факторлардың жиынтық әсері келесідей болады: 0,019 + 0,056 - 0,062 = 0,013 теңге/теңге Факторлық үлгіні қолдана отырып, негізгі капитал қорқайтарымын санағанда мәндері жуықталған, сондықтан табылған нәтиже бір шама ауытқуы мүмкін. Санаудың нәтижесі 7.3.3 -кестенің 6 графасында келтірілген. жүктеу/скачать 1.93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|