Астамбаева жупат канапьяновна
жүктеу/скачать 4.57 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жауапты оқимын
| Есіңде болсын!
1. Бөлгіштің неше таңбалы сан екенін анықта. 2. Бөлгіш қанша таңбалы сан болса, сонша цифрды бөлінгіште жоғарғы разрядтан бастап айырып көр. 3. Сонша цифрдан құралған санды бөлгішпен салыстыр, егер ол кем болса, онда оңға қарай тағы да бір цифр жылжыт та, оның үстінен белгі (штрих) қой. Бұл – бірінші толымсыз бөлінгіш. 4. Бірінші толымсыз бөлінгіштің соңғы цифры бөлінгіште оң жақтан бастап санағанда нешінші орында тұрса, бөліндіде сонша цифр шығуы тиіс. Бөліндінің цифрлар саны қанша болуы керек болса, сонша нүкте белгілеп ал. 5. Бөлгішті өзіне жақын кіші дөңгелек санмен ойша алмастыр да, оны бір таңбалы санмен 10, 100, 1000 сандарының көбейтіндісі түрінде ауызша өрнекте. 6. Толымсыз бөлінгішті көбейтіндіге, алдымен 10, 100, 1000-ға бөл, сонан кейін бір таңбал санға бөл. 7. 10, 100, 1000-ға оңай бөлу үшін бұлардың жазылуында қанша нөл болса, толымсыз бөлінгіштің соңғы цифрын саусағыңмен жаба тұр да, көрініп тұрған санды бір таңбалы санға (бөлінгіштің жоғарғы разрядының цифрына) бөл, сонда бөліндінің байқау цифры шығады. 8. Бөлгішті бөліндінің байқау цифрына ауызша көбейт, егер ол көбейтінді толымсыз бөлінгіштен асып кетсе, онда байқау цифрды кеміту керек. 9. Бөліндінің ақтық цифрына бөлгішті көбейтіп, көбейтіндіні толымсыз бөлінгіштен ал да, қалдықты есепте. 10. Қалдық – бөлгіштен кем болуы керек, сонда ғана бөліндінің байқау цифры ақтық цифр ретінде алынады. 11. Қалдықтың жанына бөлінгіштің келесі цифрын тіркеп жаз да, біртіндеп бөлуді жоғарыдағы ретпен орындауды жалғастыр. 12. Қалдық жанына бөлінгіштің екі цифрын қатарынан түсірсек, бөліндіге бір нөл түседі, ал қалдық жанына қатарынан бөлінгіштің үш цифрын түсірсек, бөліндіге екі нөл қатарынан түсіру керек, сондай-ақ 0-ді бөлгішке бөлгенде де бөліндіде нөл пайда болады. 13. Тексеруді ұмытпа, бөлінді бөлінгіштен асып кетпейді. Неше нүкте белгілеп алсаң, бөліндіде сонша цифр болуы керек, ал бөліндіні бөлгішке көбейткенде бөлінгіш шыға ма, соны тексер [64,б. 62]. Бастауыш сынып мұғалімдері мен студенттерге арналған «Жаңа буын оқулықтар бойынша бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі» оқу құралында да ғалымдар амал алгоритмін оқытудың әдістемесіне тоқталады. Мұнда қосу мен азайтудың алгоритмдерін оқытудың міндеттері мен әдістемесін көрсетіп береді: 1) дайындық жұмысы; 2) қосу мен азайтудың жазбаша тәсілдерімен таныстыру; 3) қосу мен азайту алгоритмі [65,б. 62]. Аталмыш құралда сол кездегі оқу бағдарламасына сай (2002 «РОНД» баспасы) қосу мен азайту және көбейту мен бөлу амалдары өзара кері амалдар ретінде қатар қарастырылатын болғандықтан, амалдардың алгоритмдері де бірге оқытылады. Мұнда да әр амалды орындауда, ондықтан аттамайтын, ондыққа толатын және ондықтан аттайтын, сол сияқты жүздіктен, мыңдықтан аттамайтан/аттайтын жағдайлардың әдістемелері келтіріледі. Мұндағы алгоритм және оның мазмұны бұған дейінгі құралдардікімен бірдей. Алайда қосу мен азайтудың алгоритмі 2-сыныптан бастап оқушыларға беріледі де, олардың әр мысалды орындау барысында түсіндіре отырып, дауыстай айта отырып, орындайтын алгоритм ұсынылады. Ол мынандай: 1. Ондықтарды ондықтардың, бірліктерді бірліктердің астына дәл келтіріп жазамын. 2. Бірліктерді бірліктерге қосамын: 6+3=9. 9-ды бірліктердің астына жазамын. 3. Ондықтарды ондықтарға қосамын: 5+2=7. 7-ні ондықтардың астына жазамын. 4. Жауапты оқимын: алпыс бес пен отыз екінің қосындының мәні 79-ға тең [64,б. 63]. Ал «баған» түріндегі жазбаша азайтудың алгоритмі төмендегідей: - Азайғышты 834, оның астына азайтқышты бірліктер бірліктердің, ондықтар ондықтардың, жүздіктер жүздіктердің астына келетіндей етіп жазамын. Сол жаққа «-»(минус) таңбасын қоямын және айырманың мәні астына жазылатындай етіп, сызық жүргіземін. Бірліктерді азайтамын: 4-тен 7-ні азайтуға болмайды, ондықтар разрядынан бір ондықты аламыз, ұмытып кептес үшін 3 цифрының үстіне нүкте қоямыз. 1 ондық 4 бірлік – 14 бірлік. 14-7=7, 7-ні бірліктердің астына жазамын. Ондықтарды азайтамын: 3 ондық болған, енді 2 ондық қалды. 2-ден 6-ны азайтуға болмайды. Жүздіктер разрядының бір жүздігінен азайтамын, ұмытып кептес үшін 8 цифрының үстіне нүкте қоямыз. 1 жүздік және 2 ондық – бұл 12 ондық. 12-6=6, 6-ны ондықтардың астына жазамын. Жүздіктерді азайтамын: 8 жүздік болған, 7 жүздік қалды. 7-5=2. 2-ні жүздіктердің астына жазамын. Жауапты оқимын: айырманың мәні 267-ге тең [65,б. 66]. Осылайша, құралдан жазбаша көбейту мен бөлудің алгоритмін де келтіруге болады. Олар құралдың 103-104 беттерінде келтірілген [65,б. 66]. Авторлар ұжымының (Т.Қ.Оспанов, Ш.Х.Құрманалина, С.Қ.Құрманалина) дайындаған «Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесі» оқу құралында да негізінен, арифметикалық амалдардың, яғни қосу мен азайту, көбейту және бөлу алгоритміне [63,б. 74] жан-жақты тоқталады. Жоғарыда қарастырған оқу құралдары мен бағдарламаларда негізгі мәселе ретінде амалдардың алгоритмдері алынғанын және оны оқытудың әдістемесі жан-жақты қарастырылғанын байқадық. Жалпы алғанда, мұнда «алгоритм» ұғымы айқын түрде келтірілген. Ал жаңартылған білім мазмұны бойынша дайындалып, өндіріске ендірілген оқулықтар мен оқу құралдарында да айқын түрде қарастырылатын алгоритмдер бар. Олар: өрнектердегі амалдардың орындалу реті (2-сынып (8-бет) [81,б. 74], бұрыш салу алгоритмі (4-сынып 4-бөлім, 98-бет) [85,б. 74]; тік бұрышты үшбұрыш салу алгоритмі (4-сынып 4-бөлім, 99-бет) [85,б. 74]; заңдылықты анықтау алгоритмі (4-сынып 4-бөлім, 122-бет) [85,б. 74]. Сурет 11 – Бұрыш салу алгоритмі Мысалы, 4-сынып «Математикасының» 4-бөлім 98-бетінде бұрышты салу алгоритмі [85,б. 75] келтірілген. Бұған дейінгі оқулықтар мен оқу құралдарында амалдардың алгоритмдері ғана қарастырылатынын біз жоғарыда айтқанбыз. Болашақ маман өзі мектепте оқып жүрген кезден ол материалдарды жақсы біледі. Қазіргі қолданыста жүрген оқулықтарда амалдардың алгоритмінен басқа да бастауыш сынып мазмұндық-әдістемелік желі материалдарының алгоритмін оқыту көзделген. Сондықтан болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің өздері алгоритмдерді біліп, ретін түсініп, оны орындатудың әдістемесін игерулері тиіс. 11-суреттегі тапсырмадағы жаттығудың неліктен «Бұрыш салу алгоритмі» деп аталатынын, әрекеттердің қандай ретпен орындалғанын, оны орындау үшін қандай құралдардың қажеттігін, алгоритмнің басы неден басталуы қажеттігін студент оқушыға жеткізе алуы тиіс. Ол үшін өзінің де математикалық, әдістемелік те, тіпті алгоритмдік сауаттылығы болуы тиіс. «Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі» мамандығы бойынша жоғары кәсіби білім берудегі және бастауыш сыныптарда математиканы оқыту тәжірибесі мен дербес әдістемелік әдебиеттердегі алгоритмдер жайлы ақпараттардың арасындағы қарама-қайшылықтың орын алып отырғанынан, болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің әдістемелік-математикалық сауаттылықтарын дамытудың мүмкіндіктерін біз былайша айқындадық: 1) бастауыштың теориялық негіздерінен жоғары білімінің болуы; 2) бастауыш сынып оқушыларының игеруі тиіс математикалық теориялардың негізін білуі; 3) болашақ мұғалімдердің оқушыларға білім беру, білік пен дағды қалыптастыру әдістемесін игеруі; 4) болашақ педагогтердің бастауыш сыныпта оқытылып үйретілетін алгоритмдік материалдарын оқыту әдістемесін игеру және тәжірибеде тиімді қолдана алу мүмкіндігі. Сонымен, қорыта келе, болашақ педагогтердің жоғарыда талданған арнайы әдістемееге арналған оқу құралдарында, оқу-әдістемелік құралдар мен бастауыш сынып «Математика» оқулықтарында берілген алгоритмге қатысты материалдары өздерінің игеріп, оларды орындату әдістемесін дұрыс ұйымдастыра алуға үйрету қажет. Ол үшін келесі бөлімдерде біз жаттығулардың түрлері мен оларды орындату алгоритміне тоқталмақпыз. жүктеу/скачать 4.57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|