УДК 6166:614:9:616
82-ПЧ БРУЦЕЛЛА ШТАММ ВАКЦИНАСЫМЕН ИММУНДАЛҒАН ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖАНУАРЛАРДЫҢ АҒЗАСЫНДАҒЫ ИММУНОКОМПЕТЕНТТІ КЛЕТКАЛАРДЫҢ ҚҰРАМДЫҚ ДЕҢГЕЙІН АНЫҚТАУ
Қ.Ж. Кушалиев, профессор, А.Қ. Утепова, магистрант
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
Мақалада 82-ПЧ бруцелла штамм вакцинасымен имммундалған лабораториялық жануарлардың қаны мен мүшелеріндегі иммунокомпетентті клеткалардың құрамдық деңгейінің қозғалысы келтірілген.
В статье приводятся уровня содержания иммунокомпетентных клеток в крови и органах лабораторных животных иммунизированных вакциной из штамма бруцелл 82-ПЧ.
The level of the immunocompetent cells contents in blood and bodies of laboratory animals immunized by the vaccine from Brucella culture 82-ПЧ are given in the article.
Қазақстан Республикасының жекелеген облыстарында эпидемиялық және эпизоотиялық жағдайлардың күрделенуіне байланысты үлкен экономикалық шығын келтіретін, бруцеллезді инфекция әлі күнге дейін басты мәселе болып келеді. Вакциналанған жануарлардың ұлпалары мен мүшелерін иммуноморфологиялық зерттеу көмегімен вакциналық препараттардың маңызды санының тиімділігі анықтау мүмкін болды.
82-ПЧ вакцинаның иммунологиялық тиімділігін бағалау үшін қандағы Т – және В лимфоциттердің құрамдылық деңгейін, көрсетілген вакциналық препаратпен иммундау кезінде лимфа түйіндері мен көкбауырда антиденетүзуші клеткаларды иммунофлуоресцентті зерттеу жүргізілді.
Иммунокомпетентті клеткалар (Т және В лимфоциттер, макрофагтар) кооперациясынан кейін В–лимфоциттер плазмалық клеткаларға дифференцирленетіні белгілі. Сондықтан 82-ПЧ бруцелла штамм вакцинасымен шақырылған иммунологиялық үрдістерді нақты ұсыну үшін біз теңіз шошқасының периферлік қандағы Т және В лимфоциттердің құрамының қозғалысын үйрендік. Бұдан басқа, Кунстың иммундыфлуоресцентті әдісін қолдана отырып тәжірибе жануарлардың гистокесінділердегі, аймақтық лимфотүйіндегі және көкбауырдағы антиденеқұраушы плазмалық клеткалардың есебін жүргіздік.
Иммунологиялық зерттеу нәтижесінде алынған перифериялық қандағы Т және В лимфоциттердің проценттік құрамы 1 кестеде көрсетілген.
Зерттеулер көрсеткендей бақылаушы теңіз шошқаларының қанының құрамында Т-лимфоциттер 19,09 ± 1,04 %, В-лимфоциттер 10,16 ± 0,63%.
82–ПЧ бруцелла штаммымен вакцинацияланған кейін 1,3-ші күні Т-лимфоциттер саны төмендеп, 7 –ші күні көбеюі байқалды [1].Әрі қарай Т - лимфоциттер саны 14- ші күнге дейін өсті (40,00 ± 2,01%), содан кейін 28 күні біртіндеп төмендеу бақыланып, көрсеткіштерге сай олардың саны бақылаудағы теңіз шошқаларының көрсеткіштеріне жақындады.
Иммундалу сондай-ақ тәжірибенің 14 –ші тәулігінде байқалған қандағы В-лимфоциттер санының көбеюіне алып келді (23,14 ± 2,06 %). Одан кейін вакцинациядан кейін 28 –і күні клетка саны біртіндеп азайды.
Сондықтан, 82-ПЧ бруцелла штаммы вакцинасымен иммундалған теңіз шошқаларына жүргізілген тәжірибе, қан құрамындағы Т – лимфоцит санының өсуі, кейін төмендеуін байқатады. В-лимфоциттерінің саны вакцинаның 1-ші күнінен бастап ұлғаяды, 28 –і күні құрам деңгейі қалыпты жағдайда болды.
Кесте 1 - 82-ПЧ бруцелла штамм вакцинасымен иммундалған теңіз шошқаларының қанындағы Т және В лимфоциттерінің деңгейінің қозғалысы
Зерттеу мерзімі, күндер
|
Т-лимфоциттер, %
|
В-лимфоциттер, %
|
1
|
2
|
3
|
3
|
10,02 + 0,86*
|
15,20 + 0,86*
|
7
|
25,79 + 1,09*
|
16,07 + 0,38*
|
10
|
30,92 + 1,03*
|
19,25 + 0,55*
|
14
|
40,00 + 2,01*
|
23,14 + 2,06*
|
21
|
26,11 + 0,39*
|
20,13 + 0,58*
|
28
|
18,29 + 0,47
|
10,92 + 0,84
|
Бақылау жануарлардың көрсеткіштері
|
19,09 + 1,04
|
10,16 + 0,63
|
Ескерту * - бұл кестеде берілген мәліметтер анықталынған Р< 0,01
Гистокесінділердегі антиденетүзуші клеткалар антигенді оң жақ шабына енгізіп лимфа түйіндері мен көкбауыр өңделгеннен кейін сәйкес таңбаға сай интенсивтілік бойынша 3 (+++) және 4 (++++) крестердің бағалауында спецификалық ашық-жасыл флуоресценция берді.
Флуоресценті клеткалар мида, фолликулдардың лимфа түйіндердің герминативті орталықтың перифериялық аймақтарында кездесті. Көкбауырда антиденетүзуші клеткалар кездесті, негізінен тамыр мен трабекулдар негізіндегі қызыл ұлпада [2,3]. Олар басқа клеткалардан ерекшеленіп жалғыз және топ болып орналасқан.
Аймақтық лимфа түйіндері мен көкбауырдағы антиденетүзуші клетка есебінің нәтижесі 2 кестеде бейнеленген.
Кесте 2 - 82-ПЧ бруцелла штамм вакцинасымен иммундалған теңіз шошқаларының аймақтық лимфа түйіндері мен көкбауырдағы антиденеқұраушы клеткалардың құрамының қозғалысы
Зерттеу мерзімі, күндер
|
Көкбауыр
|
Лимфатүйіні
|
3
|
62,29 + 3,09
|
72,64 + 3,02
|
7
|
104,10 + 2,94
|
131,24 + 2,11
|
10
|
126,32 + 3,01
|
147,00 + 1,06
|
14
|
98,10 + 1,74
|
106,52 + 2,16
|
21
|
64,00 + 2,50
|
84,31 + 2,37
|
28
|
42,30 + 2,70
|
46,33 + 1,06
|
Бақылау жануарлардың көрсеткіштері
|
19,32 + 0,90
|
32,04 + 1,27
|
Ескерту - бұл кестеде берілген мәліметтер анықталынған Р< 0,01
2-кестедегі мәліметтерге сай бақылаушы жануарлардағы плазмоциттер саны лимфа түйіндері мен көкбауырда 32,04 + 1,27 және 19,32 + 0,90 құрады.
Лимфа түйіндеріндегі жетілмеген плазмоциттердің құрам деңгейінің төмендеуі иммундаудан кейін 3, 7 және 28 күннен соң бақыланды. Вакцинация регионарлы көкбауыр мен лимфа түйіндерінде плазмалық клеткалардың пайда болуын күшейтті, вакцина енгізгеннен 10 күн өткен соң лимфа түйіндерінде 147,00 + 1,06, ал көкбауырда 126,32 + 3,01 құрады. 14 күннен бастап лимфа түйіндегі сияқты көкбауырда да плазмоциттер санының төмендеуі байқалып, тәжірибенің 28 күніне сәйкес 42,30 + 2,70 және 46,33 + 1,06 құрады. Яғни, тәжірибелік топтың көрсеткіштерінің айырмашылығын интактты жануарлардың көрсеткіштерімен салыстырғанда барлық зерттеу мерзімінде статистикалық анықталынды (Р< 0,01). Вакцинация лимфа түйіндері мен көкбауырдың плазмалық клеткаларының құрамына әсер етті [4].Нәтижелері вакцина енгізуден кейінгі 3-ші күні антиген енгізу орнында оң жақ шап регионарлы лимфа түйіндерінің плазмобласттардың құрамдылық деңгейі (10,57 + 0,58%) белгіленді. Бұл көрсеткіш статистикалық анықталынған. Содан кейін плазмобласт құрамының деңгейі тәжірибенің 7-ші күні төмендеп, 14-тәулікте минимальды деңгейге жетті (1,38 + 0,21 %) 21-ші тәуліктен бастап, плазмобласт құрамының деңгейі тәжірибе аяғына (28-тәулік) қарай қалыпқа түсті. Бақылау жануарлардың лимфа түйінділеріндегі жетілген плазмоциттердің саны 4,48 + 0,37 % құрады. Иммунизация жетілген плазмоциттер санын 3 және 7 тәулікте ұлғайтты, кейін 10 күндік тәжірибеде олардың деңгейінің төмендегені байқалды (5,64 + 0,33 %). Тәжірибенің соңғы мерзімінде ұлғаюы байқалып, вакцинациядан 28 күннен кейін жетілген плазмоциттер саны 15,24 + 1,00 (Р< 0,05) құрады. Теңіз шошқаларындағы лимфоплазмоциттер саны иммунизациядан соң 1-ші күннен бастап өсті, кейін 3-тәуліктен соң тәжірибенің 21-ші күні деңгейдің төмендеуі байқалды. Вакцинаның шошқа ағзасына әсерін бөліп көрсету үшін біз вакциндалған жануарлардың периферлік қанындағы аутоантиденетүзуші клеткалар динамикасына зерттеу жүргіздік [5]. Жүргізілген зерттеу қортындылары 3- кестеде көрсетілген.
Кесте 3 - 82-ПЧ бруцелла штамм вакцинасымен иммундалған теңіз шошқаларының периферлік қанындағы бляшкотүзуші клеткалар санының қозғалысы
Зерттеу мерзімі, күндер
|
Бляшкотүзуші клеткалар саны, %
|
3
|
9,91 + 0,85
|
7
|
27,77 + 2,97*
|
10
|
15,89 + 1,78*
|
14
|
10,66 + 1,95*
|
21
|
5,16 + 0,91*
|
28
|
2,07 + 0,23
|
Бақылау жануарлар көрсеткіші
|
1,35 + 0,17
|
Ескерту - * - айырмашылық анықталып белгіленді Р<0,05
Зерттеулер көрсеткендей, бақылаушы теңіз шошқаларының қанында бляшкотүзуші клеткалар 1,35 + 0,17 % құрады. Тәжірибенің 1-ші күнінен 7-ші күніне дейін аутоантиденетүзуші клеткалар санының тез өсуі 9,91 + 0,85 - тен 27,77 + 2,97 % дейін байқалды.Содан кейін олардың құрамы төмендеп, бақылаушы жануарлардың көрсеткіштеріне жетіп, бақылаудың соңына дейін осы деңгейде тұрақтанды. Бляшкотүзуші клеткалар 3 және 21 күнге дейін көбеюі байқалды. Сондықтан, 82-ПЧ бруцелла штамм вакцинасы иммуногенді болып табылады, қандағы Т және В лимфоциттердің құрамдылық деңгейін өсуіне мүмкіндік туғызады, лимфоидты мүшелерде антиденеқұраушы клеткалардың пайда болуына әсер етеді. Вакцинаның ағзаға кері әсері жоғары емес және вакциналық үрдістің соңында бірыңғайланады.
Әдебиет
-
Сухоедова, Г.С. Количество и специфическая реактивность Т- и В- лимфоцитов при экспериментальном бруцеллезе морских свинок / Г.С. Сухоедова, Д.С. Нугманова, В.К. Студенцов.- ЖМЭИ, 1980.- №8.- С.108-109.
-
Shevach E.M., Ghand G., Clement L.T. Nature of the antigenig complex recognized by T-lymphocytes Specific inhibition modified peritoreal exudates cells by ant. – hapten – antibody //Eur. I. Immunal., 1982, V.12, Р.819-824.
-
Агеев, А.К. Т- и В- лимфоциты. Распределение в организме, функционально-морфологическая характеристика и значение / А.К. Агеев // Архив патологии,1976.- №12.- С.3-11.
-
Коромыслов, Г.В. Состояние системы Т- и В- лимфоцитов при туберкулезе / Г.В. Коромыслов, В.Л. Солодовников // Ветеринария, 1982.- №2.- C.27-30.
-
Peterson B.A., Raumond The ontogeny of the immune system //Amer. J. Vet. Res. 2, 1975, №4, P. 486-487.
УДК 619:616 (571.2)
ПРИНЦИПЫ ДИАГНОСТИКИ ТУБЕРКУЛЕЗА
КРУПНОГО РОГАТОГО СКОТА
Е.К. Туяшев, канд. вет. наук, С.Г. Канатбаев, канд. биол. наук
Западно-Казахстанский аграрно-технический университет имени Жангир хана
Қазіргі нормативті бап бойынша ірі қара мал туберкулезінің диагностикасын жүргізу әдістемесі ұсынылған. Малды аллергиялық зерттеудің және патологиялық материалдың зертханалық зерттеудің ережелері толық жазылған.
Приведена методика проведения диагностики туберкулеза крупного рогатого скота согласно действующих нормативных положений. Подробно описаны правилы аллергического исследования животных и лабораторного исследования патологического материала.
The technique of tuberculosis diagnostics realization of cattle is given according to normative rule currently in force. The rules of allergic research of animals and laboratory research of pathological material are described in detail.
В условиях благополучия области по туберкулезу крупного рогатого скота важное значение приобретает своевременное и правильное диагностирование инфекции. Особенностью туберкулеза, как хронической инфекции, является преобладание латентных форм и бактерионосительство. Внешне зараженные животные часто не отличаются от здоровых.. Больные туберкулезом в скрытой форме и представляет большую опасность для других животных, а молоко коров является источником заражения человека. Решающее значение в профилактике туберкулеза имеет ранняя диагностика. Диагностика туберкулеза основывается на клиническом, аллергическом, бактериологическом, биологическим и патологоанатомическом методах исследования. Диагностическая ценность каждого метода в отдельности зависит от стадии болезни, ее форм, реактивности организма и других факторов. Поэтому в практике используются одновременно несколько методов диагностики туберкулеза крупного рогатого скота, особенно для первичного установления диагноза в хозяйстве [1-4].
Клинические исследования туберкулеза у крупного рогатого скота не являются строго типичными для этого заболевания и нередко длительное время могут отсутствовать в силу хронического течения болезни. При проведении клинического осмотра необходимо обратить внимание на исхудание и истощение животных при достаточно хорошем кормлении, особенно их кашель по утрам. Особенно должно настораживать увеличение шейных, надвымянных и подчелюстных лимфатических узлов. Эти признаки после заражения животных могут проявляться в различное время – до 30 дней и более, что зависит от степени воздействия внешних факторов (кормления, содержания, климата, механизма заражения, вирулентности возбудителя).
Аллергический метод является основным для прижизненного распознавания туберкулеза у животных. При изучении туберкулеза Р.Кох установил повышенную чувствительность зараженных морских свинок на повторное ведение микобактерий. Этот феномен Коха и лег в основу аллергической диагностики.
Следует отметить, что для исследования животных на туберкулез в свое время предлагались такие методы туберкулинизации, как глазная, подкожная и другие, но они не нашли широкого практического применения. В настоящее время основным методом проверки крупного рогатого скота на туберкулез является внутрикожная туберкулиновая проба. Эффективность туберкулиновой пробы в длительно неблагополучныхъ стадах при значительном распространении болезни ниже, чем у инфицированных животных. Это связано с наличием в таких стадах животных, находящихся в состочнии анергии вследствие прогрессирования туберкулезного процесса. Проявление и характер туберкулиновых реакции зависят от общего физиологического состояния организма и чувствительности животных к туберкулину и даже, от времени года и погодных условий.
В Казахстане, согласно действующей инструкции «О мероприятиях по профилактике и ликвидации туберкулеза животных» (Астана, 1999г.) и «Наставлению по диагностике туберкулеза животных» (Астана, 1999г.) оценка внутрикожной реакции у крупного рогатого скота производится по результатам измерения толщины кожной складки с учетом характера возникшей припухлости. Животные считаются реагирующими при наличии на месте инъекции туберкулина воспалительной припухлости с увеличением кожной складки на 3мм и более. Туберкулин вводится внутрикожно в область шеи в дозе 0,2мм безыгольном инъектором «Овод». Нельзя недооценивать такой элемент работы, как выстригание участка шерсти и обработка места укола 70%-ным раствором этилового спирта, который удаляет жировые загрязнения и одновременно оказывает дезинфицирующее действие. Исследуют животных с 2-х месячного возраста, а в подсосном мясном скотоводстве с 7-8 месячного возраста. Самым важным этапом работы являются учет и оценка результатов исследования, которые осуществляются через 72 часа после инъекции туберкулина. Проводят измерения кутиметром кожной складки на месте инъекции туберкулина, а затем полученный результат измерения сравнивают с показателем складки неизмененного участка кожи вблизи места введения аллергена. Если эта разница составит 3мм и более, то животное считается положительно реагирующим.
В благополучных по туберкулезу крупного рогатого скота пунктах, при выделении положительно реагирующих на туберкулин животных, часть их (5-10гол.), убивают с последующим тщательным патологоанатомическом исследованием. При осмотре лимфатические узлы разрезают по длине на тонкие пластинки, легкие исследуют пальпацией и поперечными разрезами толщиной до 10-15мм, другие органы (печень, селезенка) осматривают по обычным правилам ветсанэкспертизы. В области головы обращается внимание на заглоточные, надчелюстные и околоушные лимфоузлы.
Особенно тщательно осматриваются бронхиальные и средостенные лимфатические узлы, так как у коров первичный туберкулезный процесс в 94,4% случаев локализуется в легких, и их лимфоузлах.
В развитии туберкулеза различают в основном две фазы: первичную и послепервичную. Первичный туберкулез возникает в результате первого воздействия микобактерий на организм животного.
Макроскопический сформировавший туберкулезный узелок плотное округлое образование различной величины. Центральная его часть желтовато-белого цвета, крошится наподобие творога (казеозный некроз), в ней можно увидеть и прощупать крупинки извести.
Послепервичный туберкулез развивается в результате распространения в организме туберкулезных микобактерий из очагов первичного туберкулеза.
Если у одного из убитых животных будут обнаружены патологические изменения туберкулезного характера, ферму объявляют неблагополучным по туберкулезу. Обращают внимание на заглоточные, бронхиальные, подчелюстные и другие лимфатические узлы, легкие, печень.
Если у убитых животных не обнаружены характерные для туберкулеза видимые изменения, то от них берут материал (заглоточные, бронхиальные, подчелюстные и другие лимфатические узлы, легкие, печень) для бактериологического исследования и постановки биопробы.
Органы и ткани ( методика А.П.Аликаевой) разрезают на мелкие кусочки и заливают 3-6% раствором серной кислоты с экспозицией 10-20 мин. Затем кислоту удаляют, и материал отмывают физиологическим раствором в течение 5-10 мин. После этого раствор сливают, а кусочки обработанной ткани растирают пестиком.
Из биоматериала после обработки на предметных стеклах делают мазки и окрашивают по Циль-Нильсену. В окрашенных мазках микобактерии туберкулеза обнаруживаются в виде тонких, прямых или слегка изогнутых красных палочек.
Параллельно биоматериал высевают в пробирки со средой Левенштейна-Йенсена и Гельберга. Суспензию из лимфатических узлов и органов от каждого животного вводят 2 кроликам внутривенно и 2 морским свинкам подкожно. Биологическое исследование проводят с целью установления диагноза на туберкулез, определения вида возбудителя и его вирулентности. Положительным результатом биопробы является наличие у зараженных животных типичной для туберкулеза патологанатомической картины и обнаружение характерных микобактерий в мазках из пораженных органов. Если микроскопическое исследование подтверждает диагноз в 51,7% случаев, то биопроба – в 100% случаев. Биологической пробой удается выделить возбудителя в 2 раза чаще, чем методом посева.
По результатам патологоанатомического и бактериологического методов исследования ставят окончательный диагноз. Лабораторный диагноз считается установленным, если из исследуемого материала от млекопитающих выделение культуры микобактерий туберкулеза бычьего или человеческого видов с культуральными и биологическими свойствами, характерными для этих возбудителей болезни, или получен положительный результат биопробы на туберкулез.
Оздоровление неблагополучных хозяйств осуществляется двумя методами. Основной метод – это проведение комплекса ветеринарно-санитарных мероприятий: систематическое исследование и убой положительно реагирующих животных в соответствии с действующей инструкцией по борьбе с туберкулезом крупного рогатого скота. Второй метод – полная замена животных неблагополучных стад с выполнением комплекса ветеринарно-санитарных мероприятий.
В уловиях современного животноводства убытки от туберкулеза могут быть велики. Большие затраты требуются на санитарный ремонт, очистку и дезинфекцию животноводческих помещений и их территорию. Кроме затрат на противотуберкулезные мероприятия, хозяйства терпят экономический ущерб от вынужденного убоя скота, недополучения приплода вследствия убоя стельных коров. Кромо того, в настоящее время никем не оспаривается случай заражения человека через животноводческие продукций, полученных от больных животных.
Таким образом, в условиях рыночной экономики и образования многочисленных фермерских хозяйств особое значение приобретает профилактика туберкулеза крупного рогатого скота. Для этого необходимо тщательно проводить плановые аллергические исследования животных на территории сельских округов независимо от их собственности, вновь приобретенный скот в течение 30 дней подвергать исследованию. Только комплексный подход может обеспечить благополучия поголовья скота от туберкулеза.
Литература
1. Овдиенко, Н.П. Эпизоотология и диагностика туберкулеза крупного рогатого скота в условиях интенсификации животноводства: автореф. дис. … док. вет. наук. – М., 1990. – 47 с.
2. Кассич, Ю.Я. Изучение природы аллергических реакций у крупного рогатого скота / Ю.Я. Кассич // Ветеринария, 1991.- № 8. – С. 21-23.
3. Джупина, С.И. Особенности эпизоотической ситуации по туберкулезу и бруцеллезу в Сибири и на Дальнем Востоке и пути оздоровления от этих инфекции / С.И. Джупина // Эпизоотология и меры борьбы с инфекционными болезнями животных, Эпизоотология и меры борьбы с инфекционными болезнями животных. Труды ВАСХНИЛ, СО., Новосибирск, 1985.- С. 12-19.
4. Оценка показаний аллергических реакций у крупного рогатого скота при туберкулезе / В.П. Урбан [и др.] // Ветеринария, 1991, 9. – С. 27-28.
УДК 619:616 (571.6)
Последовательное применение на телках антибактериального препарата «КазНИВИ» и вакцины БЦЖ для профилактики туберкулеза
Достарыңызбен бөлісу: |