Автомобилларнинг электр ва электрон жихозлари



Pdf көрінісі
бет2/13
Дата25.01.2022
өлшемі0.78 Mb.
#454823
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13
avtomobillarning elektr va elektron zhixozlari

 улчов асбоблари( а-

курсаткич; б-сезгич); 11-бош  ёритиш  фонарлари; 12-фараларни  алмашлаб  улагич; 13-ёритиш  

системасининг  марказий  алмашлаб  улагичи; 14-ёритиш  ва  дарак  бериш  асбоблари.    

Вазифаларига  кура  бу  кисмдаги  барча  электр  асбоб-ускуналарни  

икки  гурухга  булиш  мумкин :  

ток  манбалари

  ва  


истеъмолчилар.

 

         Биринчи      гурухга    электр    токи    манбалари,  иккинчи    гурухга  



барча  истеъмолчилари  киради. Ток  манбалари  автомобилнинг  барча  

истеъмолчиларини    электр    энергияси    билан    таъминлаб    туради. 

Энергиянинг    бирор    турини    электр    знергияга    айлантириб    берувчи  

асбоб  ва  ускуна  

электр  токи  манбаи

  деб  юритилади. Автомобилда  

механик    энергияни  электр    токига      айлантириб    берувчи   

генератор

  

ва    кимёвий    энергияни      электр    энергиясига    айлантирувчи 



аккумуляторлар   батареяси

   ток   манбалари  деб  аталади. 

         Электр    энергиясини    бошка    тур    энергиясига    айлантирувчи  

асбоб-ускуналар   

истеъмолчилар

    деб    юритилади.    Истеъмолчиларни  

электр  токи  билан  таъминлаш  учун  ток  манбалари   12 ёки  24  В  

кучланишли  ток    ишлаб    чикаришга    мулжалланган    булади.  Ток  

манбалари  истеъмолчиларга  электр  токи утказгичлар  оркали  утади. 

Маълумки,  узи    оркали    электр    токи    утишига    кам    каршилик  

курсатадиган    нарсалар      утказгичлар    дейилади.  Ток    манбалари  аник 

ва    пута    ишлашлиги    учун    генератор    ва    аккумулятор    батареяси  

оралигида    уларни    уз-узидан    улаб  –  узиб    туриш    максадида    ва  

кучланишни    маълум    чегарада    ушлаб    туриш,  шунингдек    энг    катта  

ток  кучини  чеклаш  борасида  реле-ростлагич  урнатилади.  

 

          



Автомобилларнинг  электр    жихозларини    куйидаги    асосий  

функционал  системаларга  булиш  мумкин :    

1.Электр    таъминот    системаси  (генератор,  кучланиш    релеси, 

аккумулятор батареяси ).              

2.Ички    ёнув    двигателини    ишга  тушириш    системаси  (стартёр, 

аккумулятор  батареяси, ишга  туширишни  енгиллатувчи  мосламалар). 

3.Ут    олдириш    системаси  (ток  манбаи  ,    ут  олдириш    галтаги,  узгич-

таксимлагич, транзистор  коммутатори, ут олдириш  шамлари).            

4.Назорат-улчов    асбоблари    ва  диагностика  системаси  (  температура, 

босим  сезгич    ва  курсаткичлари,  тахометр,  спидометр,  дарак    берувчи  

лампалар ва б.). 

5.Ёритиш    ва    хабар    бериш    системаси  (  бош    ёритиш    фаралари, 

автомобил    бурилиши  ва    тухташини    курсатувчи    чироклар,  олдинги  

ва оркадаги  фара  ости  чироклар  ва  хоказо). 

6.Кулайлик    яратувчи    асбоблар    системаси    (  ойнатозалагичлар  , 

иситкич    электрдвигателлари,  кондиционерлар,  ойна  кутаргичлар    ва  

хоказо ). 



 

 

- 5 - 



7.Двигатель  ва  трансмиссияни  автоматик  бошкариш  системаси. 

8.Утказгичлар  ва  коммутация  жихозлари.     

 

Генератор,  стартёр,  ут    олдириш    аппаратлари    ва    назорат-  улчов  



асбобларининг сезгичлари бевосита  двигателга , колган  жихозлар  эса  

автомобил  кузови  ва  шассисининг  тегишли  жойларига  урнатилади. 

1.1-расмда  автомобил  электр жихозларининг   умумий  схемаси  

келтирилган. 

        Генератор   4  ва   аккумуляторлар  батареяси  2  бир-бири  билан  

параллел    уланган.Автомобил    харакатланиётганда    истеъмолчилар  

токни    генератордан,  тухтаганда    ёки    двигателни    айланишлар  

частотаси   белгиланган  кийматдан кам  булганда  эса, аккумуляторлар  

батареясидан    олади.Истеъмолчиларни      бир    ток    манбаидан  

иккинчисига    алмашлаб    улаш      ва    генератор      кучланишини  

белгиланган  даражада  ростлаб  туриш  вазифасини кучланиш релеси 5       

бажаради . 

        Автомобилни    ишлатиш    жараёнида    доимо    улаб    куйиладиган  

(ёритиш,ут олдириш, назорат-улчов асбоблари ва хоказо )  ёки  киска , 

лекин    тез-тез    ишлатиладиган  (тормозланиш    ёки    бурилишни  

курсатувчи    ёруглик    даракчилари)  истеъмолчилар  токни    умумий  

занжирдан    олади.  Двигателни    ишга  тушириш    вактида    катта    ток  

(бир    неча    юз    ампер)  истеъмол    киладиган    стартёр,  кесими    анча  

катта    булган    утказгич    билан    бевосита    аккумулятор    батареясига  

уланади.Киска    вакт    давомида, кам    ишлатиладиган,  лекин    катта   ток  

истеъмол    киладиган        ва    кулайлик    яратадиган    баъзи    асбоблар  

(товушли  даракчи , сигарет  тутаткич, радиоприёмник, соат ва хоказо ) 

истисно тарикасида  тугридан-тугри  аккумуляторга  уланади.                                                                 

     Автомобил  электр  жихозларига  куйиладиган  асосий  талаблар

.  

       1.Номинал    кучланиш



.  Электр    энергия  истеъмолчиларининг  

номинал    кучланиши  –  12,24  В.Асосий  ток    манбаи  –генераторнинг 

номинал    кучланиши  –14,28  В  кийматида    булади.Автомобил  

харакатланаётганда  ишлайдиган    электроэнергия  истеъмолчилари 

кучланиш    белгиланган    номинал    кийматдан    95-125  %    доирасида 

узгарганда  хам  уз  ишкобилиятларини  йукотмасликлари  керак. 

        2.  Электр    утказгичларнинг    уланиш    схемаси

.    Автомобилларда 

бир  утказгичли    схема    жорий  килинган  ,  яъни    барча  

истеъмолчиларга    битта    утказгич    уланади,  ток    манбаи  ва  

истеъмолчиларнинг  иккинчи  кутби  эса  «масса»га (автомобил  кузови 

ёки  шассисига)уланади.Электр    жихозларининг  баъзи    буюмларини  

икки    утказгичли    схема    буйича    тайёрлашга    йул    куйилади.3490-57 

ракамли  Давлат  стандарти    буйича    «масса»га  ток    манбаи    ва 

истеъмолчиларнинг  манфий  кутби  уланади. 

        Автомобил    электр    жихозларининг      номинал    курсаткичлари 

(куввати,ток 

кучи,кучланиши 

ва 

хоказо),атроф- 



мухитнинг 


 

 

- 6 - 



температураси  25+- 10 С,нисбий  намлиги 45-80%, атмосфера  босими 

870-1060 Гпа булган  шароитда  белгиланади. 

        Автомобил электр жихозларининг  чулгамлари  ва ток  утказувчи  

бошка  паст  кучланишли  занжир  элементларнинг  корпусга нисбатан  

изоляцияси шикастланмасдан 1 минут  давомида 50 Гц частотали  500 В 

кучланишга  чидаши  керак. 

       Автомобил    электр    жихозларидаги    чулгамларнинг    кизиш  

температураси    атроф-мухит  температураси  40-50  С  ва  босими  870-

1060 ГПа  булганда ,ишлатил- 

ган    изоляция    материалларнинг    тоифасига    кура  ,100-135  С  дан  

ошмаслиги    керак.  Электр    машиналар,  ут    олдириш    системасининг  

таксимлагичлари    салт    ишлаш    шароитида    катталаштирилган  

айланишлар    частотаси    билан    синалганда    2  минут  давомида  

шикастланмасдан    ишлаши    лозим.  Стартёр  эса    бундай    синовга    20  

секунд  давомида  чидаши  зарур. 

         Электр    жихозларининг  иши    жараёнида    вужудга    келадиган  

радиохалакитлар,  17822-91  ракамли  Давлат  стандарти  томонидан  

белгиланган  кийматлардан    ошмаслиги    керак.  Бу    талабларни  

кондириш    учун    электр    жихозлар  экранланган  ёки  кисман  

экранланган  холда  тайёрланади.              

             Автомобилларнинг  сони  тез  суръатлар    билан    купайиб 

бормокда.Лекин    автомобилларнинг    атроф-мухит    ва  инсон  

саломатлигига    катта  салбий    таъсири  борлигини    эътибордан  четда  

колдириб    булмайди.  Масалан  ,  бир  автомобил  двигатели    уз 

цилиндрлари    оркали    60    секунд    давомида  тахминан    5000    литр  

ёнилги аралашмасини утказади, шу  вакт давомида  100 та  одам  нафас  

олиши    учун    керак    булган    хаво    сарфланиши    мумкин.Битта 

автомобил  бир  йилда ташки  мухитга  800 кг СО, 220 кг  СО2  ва  40 

кг  ис    гази    хамда    бир    канча    бошка  захарли    газлар    чикаради. 

Шунинг  учун    хозирги    шароитда    куплаб    автотранспорт 

воситаларидан    фойдаланиладиган  катта  шахар    ва    шахарчаларда  

таркибида  захарли  моддалар  булган ишлатилган  газларнинг  йигилиб 

колишига  йул    куйиш  ярамайди.  Шу  билан    бирга  автомобил 

двигателларининг  ишлаши  натижасида  хосил  буладиган      шовкин  хам 

одамларнинг саломатлигига  салбий таъсир курсатади. 

               Автомобилнинг    мавжудотга    курсатаётган    зарарли  

таъсирининг    хаммасини  йук  килиш  кийин  ,  албатта  ,  лекин  бу  

таъсирни  маълум  даражада  камайтириш    мумкин  .  Бунинг  учун 

двигателнинг  иш    маромини    (режимини)                        аник  танлаш  ва 

ёнилги  ускунасини  ростлаш,  вакти-вакти  билан  мойлаш  тармогини  

ювиш  учун    мулжалланган    ёг    билан    тозалаш    хамда    двигателни  

суюклашган    аралашмада    ишлатиш   йуллари  билан    ундан    чикаётган 

захарли  газлар  микдорини  камайтириш  мумкин. Ишлатиб булинган  

газлар  таркибидаги  захарли  моддаларни  камайтириш  учун  уларни  

ташки    мухитга      чикариш    олдидан  тозалаш    ва  софлаш    лозим.  Бу  

борада  аралашмани    двигателнинг    чикариш    тармоги    ёндириб  




 

 

- 7 - 



тугаллаш  усуллари  кулланилиб , товуш пасайтиргичлар урнида махсус 

софлагич (нейтрализатор)лар урнатилмокда. 

             Айтилган    бу    мисоллар  бизда  хам    уз    ечимини    топса  ,  биз 

хам    атроф-мухитимизни  имконият    борича    мухофаза    килиб,  нафас 

олаётган    хавомизнинг    мусаффо    булишига    эришардик.  Бинобарин  

Республикамиз    шахарларида,  айникса,  Тошкент    шахрида    шахсий  

гаражларни  каерда    ва  кандай    куриш    кераклиги    табиий    мухитни  

асрашга    алокадор  эканлигини    асло  эсдан  чикармасдан  ,зарур  чора 

тадбирларни  куриб бориш керак  булади . 

         Авваламбор    ташки    мухитни    автомобилларнинг  салбий  

таъсиридан    мухофаза    килиш    ишларини    атрофлича    уйлаб,умумий 

мувофиклашган  режали  тизим    асосида    бошкариб    бориш  --- 

истиклолга    юз    тутган    мамлмкатимиз    учун    долзарб    масалалардан  

биридир. 

                Хуллас,  биз    тилга    олган    масалалар  эртами,  кечми 

Республикамизда  хам  хал  этилишига  имонимиз    комил.  Лекин    бу 

масалани  шу соха  буйича  мутахассисларнинг  фикрини  булиб , аник  

режалар    асосида    хал  этиладиган    вакт    келди.  Чунки    бу    муаммо  

дунё  эътиборига  молик  масала  эканлигини  доимо  ёдимизда саклаб, 

хар  биримиз, кулимиздан  келганча  Она Еримизни  келажак  келажак  

авлодларга    мусаффо  холда    мерос  колдириш    учун    уз    улушимизни  

кушишимиз 

 

керак. 


Ишлаб 

 

чикарилаётган 



 

автомобил  

двигателларининг    сифати    яхшиланмокда,  бундай    двигателларнинг  

кам    захарли    моддалар    хосил    килувчи  турлари  устида    илмий  –

тажриба  ишлари  олиб    борилмокда.  Бундан    ташкари  ,  автомобилга  

урнатилаётган  поршенли  ички  ёнув двигателларини  бошка  турдаги  

двигателлар    билан    масалан  ,  аккумулятор    воситасида    механик  

энергия    хосил    килишга    мулжалланган    электромобиллар    билан  

алмаштириш    имкониятлари    синалмокда.  Маълумки,  шахарда    хосил  

буладиган  шовкиннинг  асосий  сабабчиси  автомобил  транспортидир. 

Шовкин    двигателнинг    ишлаши,  ишлатилган    газларнинг    ташки  

мухитга  чикарилиши, автомобил харакати  натижасида  хосил  булади. 

Шовкинни  камайтириш    буйича    асосий    йуналиш    сундиргичларнинг   

янги    конструкцияларини    урганиш    ва    автомобилларнинг    юриш  

кисмини  такомиллаштиришга  каратилган. Маълумки, 

автомобил    транспорти    воситаларини    ишлаб    чикарувчи,  уни  

ишлатувчи  ва  тикловчи  катта-кичик  корхоналар  ишлаш  жараёнида  

ташки  мухитни  уз  чикиндилари  билан  секин-аста ифлослантиради. 

Бу      чикиндилар,  яъни    нефть  махсулотлари,  кислота  ва    ишкорлар   

корхоналарда  ишлатилган  сув   таркибида  окар  сувларга  тушиб, сув  

хавзаларини    захарлайди.Ифлосланган    сув    табиатга  тузатиб  булмас  

даражада  зарар  етказиши  мумкин.  Бунинг    олдини    олиш    учун  катта  

ишлар    килинмокда,  яъни    ифлосланган  сувларни  сув  хавзаларига 

чикаришдан  олдин    уларни  тозалаш  ва  сунгра  кайта  ишлаш  

масалалари  хал этилмокда.  

 

 




 

 

- 8 - 



 

      


МАЪРУЗА  №  2 . 

§ Электр  билан  таъминлаш  системаси 

Режа. 

1.  Электр    билан  таъминлаш  системасининг  таркиби,  схемаси  ва 



алохида  кисмларининг вазифаси. 

2.  Автомобил  генераторларининг    классификацияси    ва    техник  

тавсифномалари. 

3. Автомобил  генераторлари  тузилишининг  узига  хос  томонлари. 

              Электр    таъминот    системаси    автомобилдаги  барча    истеъмолчиларни  

электр    энергия   билан    таъминлаш    учун    хизмат    килади    ва  унинг    таркибига  

асосан генератор , кучланиш  ростлагичи  ва  аккумулятор  батареяси  киради. 

          Генератор

    автомобилдаги электр  энергиянинг    асосий    манбаи  

булиб,  двигатель  урта  ва    катта  айланишлар    частотаси    билан  ишлаб  

турганда  хамма истеъмолчиларни  электр  токи  билан   таъминлайди  

ва    аккумуляторни    заряд    килади. 

Аккумулятор    батареяси

    ёрдамчи  

электр    энергия        манбаи    булиб,  у  асосан    двигателни    стартёр  

воситасида    ишга    тушириш    хамда    двигатель    ишламаганда    ёки  

унинг    айланишлар    частотаси    меъёридан    паст    булган    холларда  

истеъмолчиларни    электр    токи    билан    таъминлаш  вазифасини  

бажаради. 

         Генератор    тасмали    узатма    оркали    двигателнинг    тирсакли  

валидан  харакат  олганлиги  сабабли  , унинг  айланишлар  частотаси  

ва  демак  ,  ишлаб    чикараётган    кучланиши    жуда    кенг    доирада  

узгариб    туради.  Генератор    кучланишини    белгиланган    киймат  

даражасида  автоматик  равишда  ушлаб  туриш  хизматини  

кучланиш  

ростлагичи

  бажаради.                               

                        АВТОМОБИЛ  ГЕНЕРАТОРЛАРИ.

                                                      

       Автомобил    генераторининг    тузилиши    содда  ,  ишлатилиш  

жараёнидаги  чидамлилик    ва  ишончлилик    даражаси    юкори,  габарит  

улчамлари  ,массаси  ,  таннархи    мумкин    кадар    кичик  ва    двигатель  

айланишлар    частотаси    паст    булган    холларда    хам    аккумулятор  

батареясини  заряд  килинишини таъминлаш  каби  хусусиятларга  эга  

булиши  керак . 

          Узок    вакт    давомида    автомобилларда    электр    энергиянинг  

асосий  манбаи   

сифатида  

узгармас  ток  генераторлари

  ишлатилди. Автомобиллардаги   

электр    токи    истеъмолчиларини    тобора    купайиши,  катта    шахар  

кучаларидаги    транспорт    харакати    катновининг    нихоятда  

тигизлашганлиги    натижасида    автомобил  двигателларининг    салт  

ишлаш    вакти  ошиши,  генераторларнинг    кувватини    ва    максимал  

айланишлар   частотасини   ошириш   эхтиёжини тугдирди.Узгармас ток  

генераторининг  жиддий  камчиликлари  ва  тузилишининг  узига  хос  

томонлари  бу  масалани  хал  килиш  имконини  бермайди.Хусусан : 



 

 

- 9 - 



 

узгармас  ток  генераторида  бир  фазали  узгарувчан  ток  якорь  



чулгамларида, 

яъни 


 

генераторнинг 

 

айланувчи 



 

кисмида 


индукцияланади, уни  истеъмолчиларга  узатиш  катта  кийинчиликлар  

тугдиради ; 

 

узгармас 



ток 

генераторларида 

 

тугрилагич 



 

вазифасини  

бажарувчи    коллектор    генераторнинг    айланишлар    частотасини    ва  

кувватини    ошириш    имкониятини    бермайди,  чунки    якорнинг   

айланишлар    частотаси    ва  ундаги    ток    киймати    ортганда  ,чутка  

билан  коллектор  орасида  меъёридан  ортик  учкун  хосил  булади  ва  

улар  тез  ейилиб  ишдан  чикади ; 

 



узгармас    ток  генераторининг    юклама    токи    белгиланган  

максимал    кийматидан    ошиб    кетиши    туфайли    хамда    аккумулятор 

батареясини    (унда  генератор    ишламай    турган    холда)  генератор  

чулгамлари    оркали    зарядсизланиш    хавфидан    саклаш    максадида  

кучланиш  ростлагичига  кушимча  равишда  ток  чеклагич  ва  тескари  

ток    релелари    урнатилади.Бу  реле-ростлагичларнинг    конструкцияси  

мураккаблашади  ва  уларнинг  ишончлилиги  пасаяди.                         

       Электрон    саноатининг    ривожланиши      ва      таннархи    арзон, 

улчамлари    кичик,  юкори      булган    кремний  ярим  утказгичли  

тугрилагичларининг  пайдо  булиши, хозирги  замон  автомобилларида, 

узгармас  ток  генраторларига  хос  булган  камчиликлардан  холи  ва  

бир    катор    афзалликларга    эга    булган   

узгарувчан    ток  

генераторлари

ни  кенг  куламда   ишлатиш  имконини  берди.        

        Узгарувчан    ток    генераторлари    узгармас    ток  генераторларига  

нисбатан    содда,  куввати  бир    хил    булган    холда,  габарит    улчамлари  

ва    массаси    2-3  марта  кичик,  чидамлилиги    ва  ишончлилиги    юкори. 

Уларда    кимматбахо    рангли    металл    булган    мис,  узгармас    ток 

генераторига    нисбатан    2-2,5  баравар    кам    ишлатилади.  Узгарувчан  

ток    генераторларида    коллектор    йук,  мураккаб    якорь    чулгами  

урнига    уралиши    осон    булган  статор    чулгамлари    ишлатилади. 

Уйготиш   чулгами  хам яхлит  битта  галтакдан  иборат.  Узгармас  ток  

генраторларининг  солиштирма  куввати  (яъни  1 кг  массасига  тугри  

келадиган    куввати)  45  Вт/кг  дан    ошмаган    холда,  узгарувчан    ток  

генераторларидаги  бу  курсаткич  150 Вт/кг дан  ортиб  кетди. 

              Узгарувчан    ток    генераторларида    коллекторнинг    йуклиги  

хисобига  унинг  максимал  айланишлар  частотасини  10000-12000 мин 

га  етказиш,  двигатель  билан  генератор  орасидаги  кийик  тасмали  

узатманинг  узатиш  сонини  2,0-2,5 гача  ошириш  мумкин,  натижада  

двигтель    салт    ишлаган    холда    хам    генераторнинг    50  %  гача  

кувватини    истеъмолчиларга    бериш    ва    аккумуляторни    зарядлаш  

имкони  яратилди. 

              Узгарувчан    ток  генераторлари  юклама  ток  кийматини 

чеклаш  хусусиятига  эга  булганлиги  ва  тугрилагич  сифатида  ярим  

утказгичли        диодлар    кулланилганлиги    учун    ток    чеклагич    ва  

тескари    ток    релеларига    зарурат    йуколади,  бу  эса    реле-



 

 

- 10 - 



ростлагичларнинг    тузилишини    анча    соддалаштирарди    ва    уларнинг  

ишончлилигини  оширарди.   

 

       


      Автомобил  генераторлари  тузилишининг  узига хос  томонлари

              Контакт    халкали    узгарувчан  ток  генераторларининг  



автомобилларда жуда  кенг    куламда    тадбик    топган  турларидан    бири  

Г  250  белгили    генератор    ва    унинг  куп    сонли    хар    хил  

куринишларидир.Г 250 генераторида  ва  унинг турли  куринишларида  

БПВ  ва  ВПГ  туридаги  тугрилагич блоклари  ишлатилади. 

              Г    250    белгили      генераторининг    турли    русумли  

автомобиллар  учун  мулжалланган  Г 250-В1, Г 250-Г1, Г 250-Е1, Г 250-

Ж1, 

32.3701 


куринишлари 

(модификациялари) 

мавжуд.Бу  

генераторларнинг    хаммасида    номинал    кучланиш    12  В,  умумий  

тузилиш  бир  хил.Улар  бир-бирдан  юритма  шкивининг  улчамлари  

ёки  уйготиш  чулгами  учларининг  копкокга  чикариш  услуби  билан  

фарк    килади.  Г  250    генераторининг    номинал    кучланиши    24  в  

булган    ва  асосан  дизель    двигателли    автомобилларда  ишлатиш    учун  

мулжалланган    Г  271,  Г  272  куринишлари    хам    бор.ВАЗ    2101,  2103, 

2106    автомобилларида    урнатилган    Г  221    генератор 

Г  250 

дан  


статоридаги

  

арикчаларининг  сони  икки  баравар  куплиги  билан (z = 



36)  фарк    килади.Статорнинг  чулгамлари    икки    катламли  булиб, 

тулкинсимон  усулда  уралган    ва    унинг    хар    бир    галтаги    бир    йула  

учта    тишчани    камраб    олган.  Фаза    чулгамлари    «юлдуз»  схемаси 

буйича    уланиб,  ноль  нуктаси  аккумулятор    заряд    килинишини  

курсатадиган    назорат    релесининг    лампачасига    уланган.Бу    назорат  

лампачалари   ВАЗ автомобилларида  амперметр  урнида  ишлатилади. 

     ВАЗ  2108  автомобилларига  урнатилаётган  37.3701 генераторлари, 

хозирги    замон    генераторларида    тадбик  килинган    техник  

янгиликларнинг    купчилигини    узида    мужассамлаштирган.  37.3701 

генераторлари    БПВ  11-60-02  белгили    тугрилагич    блоки    ва  

17.3702(Я112)  белгили    кичик    улчамли    интеграл    кучланиш  

ростлагичини    уз    ичига    олади    ва    амалда    генератор    вазифасини  

бажаради,  яъни    уч    фазали  узгарувчан    ток    ишлаб    чикаради., 

узгармас    токка    айлантиради    ва    уни    белгиланган    кучланиш  

чегарасида  ростлаб  туради.  

  « УзДЭУавто »  автомобилларига   (Тико, Дамас, Нексиа) Delco  Remy CS фирмасининг CS-121 ва CS-130 белгили   

узгарувчан  ток  генераторлари  урнатилган.Тико  ва Дамас автомобилларига  урнатилган генераторларнинг  статор   

чулгамлари  «юлдуз» схемаси буйича (2.6-расм), Нексиа автомобилларида 

эса  «учбурчак»  схемаси  буйича  (2.7-расм)  уланган.  Генераторларнинг 

тугрилагич блоки, статор ва ротор  анъанавий тузилишга эга. 

    

2.6-расм.Дамас автомобили генераторининг                            2.7-расм.Нексиа автомобили 



генераторининг 

электр    схемаси  :1-генератор;2-реле-ростлагич;                                                электр  схемаси  :  1-статор;2-

уйготиш  чулгами; 

3-статор  чулгамлари;4-тугрилагич  блоки;5-уй-                                                  3-тугрилагич  блоки;4-интеграл 

кучланиш релеси; 

готиш чулгами;6-аккум.даракчисининг лампаси;                      5-аккумулятор батареяси. 

7-ут олдириш калити;8-юклама   

  



 

 

- 11 - 



         Контакт  халкали  халкали  узгарувчан  ток  генераторларининг  

бошка  турлари   конструкцияси   юкорида    келтирилганларига    ухшаш 

булиб,  факат    улчамлари    ва    алохида    кисмларининг    шакли    билан   

фарк  килади.   

 

МАЪРУЗА № 3 



 

Автомобиль генераторлари

Режа. 


1.  Автомобиль генераторлирининг тавсифномалари ташки ток, техник, 

созлаш ва тезлик тавсифномалари. 

2. Контактсиз узгарувчан ток генераторлари. 

3. Турли типдаги  автомобиль генераторларининг афзалликлари ва 

камчиликлари. 

    


          Узгарувчан  ток  генераторларининг   тавсифномаларии.          

 

Узгарувчан  ток  генераторларининг  ишлаш 



самараси  асосан  салт  ишлаш, ташки, « ток- 

тезлик » , « тезлик –ростлаш »  ва  ишчи  тав 

сифномалари  билан  белгиланади.                

Салт  ишлаш  тавсифномаси  деб,  

 n=const   

ва

   I =0  



булган  холда  генера 

тор    ишлаб    чиккан    ЭЮК   

Е 

ни                                   



2.1-расм.Узгарувчан  ток 

генераторининг 

                                                                                                       салт ишлаш тавсифномаси.                                                                                                             

 

уйготиш    токи   



га  богликлигига  айтилади.      Салт  ишлаш  

тавсифномаси  ( 2.1 - расм ) .буйича  генератор  режадаги  кучланишга  

эришиш    учун    роторнинг    зарурий  айланишлар  частотаси  

аникланади.Амалда    салт    ишлаш    тавсифномаси    фазавий  ЭЮК  

 

киймати ( Е =



4,44*к*f*w

*Ф) оркали хисобланади.  

            Ташки    тавсифнома

    деб  ,   

n  =  const  ,  R  =  const   

булганда 

генератор    кучланиши   

  U 


  ни    юклама    ток   

I   


га    богликлигига  

айтилади,  яъни 

U  =  f  (  I  ). 

Ташки    тавсифнома  ,  генератор    уз-узини  

уйготиш    (    2.2  -а  расм  )    ва    ташкаридан    уйготилиш  (2.2  -б  расм  ) 

холларида  олиниши  мумкин . 

 

    а)                                                               б)         



 

 

 



 

 

 



 

 

1.7-расм.узгарувчан  ток  генераторининг  ташки  тавсифномаси: а)уз-узини  уйготганда; 



б)ташкаридан  уйготилганда   


 

 

- 12 - 



 



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет