Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет238/337
Дата26.09.2023
өлшемі3.22 Mb.
#478549
түріОқулық
1   ...   234   235   236   237   238   239   240   241   ...   337
аза тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис

1. Алтпау ала болса, Ауыздағы кетеді. Төртеу түгел болса, төбедегі 
келеді.2. Аларманға алтау аз, берерменге бесеу көп («М. М.») 
5. Заттық мағынада қолданылып, атау тұлғада тұрған есімше етістік пен 
тұйық райлы етістік те бастауыш бола алады. Мысалы: 1. Тапқан қуанар, 
таныған алар. («М. М.») 2. Үйде отырғандар үн шығарған жоқ. (Ғ. Мүсір.) 3. 
Барғаным— жездем Болатбайдың үйі. 4. Солардың түрлі түспен құлпыруы 
Ботакөздің көңілін көлден тауға аударды. (С. М.) 
6. Сейлемдегі орнына қарай бастауыштың сұрауына жауап беретін үстеу, 
одағай сөздер де бастауыш болады. Мысалы: 
I. Оның жұмыс істеуінен гөрі ұһлеуі көп болды. 2. Еріншектің ертеңі бітпес. 
 
 149-жаттығуМына сөйлемдерді көшіріп жазып, бастауыштардың астын сызыңдар. 
Олардың қай сөз табынан жасалғанын, қандай тұлғада тұрғанын айтыңдар. 
1.Асқар таңертең кешірек тұрды. (С. М.) 2. Ол Мұраттың бетінен көзін 
тайдырып әкетті. (Т. А.) 3. «Кеңөріс» мысалынан біз бүгін колхозды ауыл 
адамдарының үш буынын көрдік. (Ғ. Сл.) 4. Ескі жұмысшыларды басшы 
қызметке батыл көтеру салтқа айналған. (Ғ. М.) 5. Тырағайлап шауып келе 
жатқан аттылардың алдыңғы екеу-үшеуі үйме-жүйме қатар жетті. (М. Ә.) 6. 
Сендер осы мектепте оқисыңдар ма? (Б. С.) 7. Асықпаған арбамен қоян алар. 
8. Жақсы сөйлесе, аузынан гүл төгіледі, жаман сөйлесе, аузынан жын төгіледі. 


(«М. М.») 9. Біреулер теңіз өмірінде болған түрлі оқиғаларды айтады. (Л. К.) 
10. Сақалын сатқан кәріден, еңбегін сатқан бала артық. (А. Қ.) 
§ 107. Күрделі бастауыш болатын сөз тіркестері 
 
Бірнеше сөздер тіркесе айтылып, бір сұраққа жауап береді де, сөйлемнің 
кім, не жайында айтылғандығын білдіріп, күрделі бастауыш болады. Күрделі 
бастауыштар мына жолдармен жасалады: 
1. Бірнеше сөздердің тіркесінен болған жалқы есімдер күрделі бастауыш 
болады. Мысалы: 
1) Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті- 
қазақстандағы тұңғыш жоғарғы оқу орны. 
2) Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі тікелей эфир арқылы
селекторлық жиын өткізді. 
2. Кісі аты, тегі, жолдас, азамат, мырза, ханым сияқты сөздермен тіркесе 
айтылса да күрделі бастауыш болады. Мысалы: 
1) Конгресс жұмысына Пакистан Республикасының Премьер –Министрі 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   234   235   236   237   238   239   240   241   ...   337




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет