Кесте 5 Қорытынды бақылаудың ауызша сұрау бойынша (билет бойынша емтихан, билетте 3 сұрақ) білім өлшеуі құралдары

Қорытынды бақылаудың үлесі пән бойынша білім қорытынды бағасының 40 %-ын құрайды, сондықтан пән бойынша қорытынды баға (Қ) былай анықталады:

Қ=С+Е * 0,4%

Қорытынды баға емтиханда 50 % алған жағдайда ғана анықталады.

11. 
    Сабаққа кешікпеу.
    
12. 
    Сабақ үстінде сөйлеспеу, сағыз шайнамау.
    
13. 
    Сабақ босатпау, ауырған жағдайда анықтама әкелу.
    
14. 
    Босатқан сабақтарды оқытушы белгілеген уақытта қайта тапсыру.
    
15. 
    Ұялы телефонды өшіру.
    
16. 
    Тапсырма орындалмаған жағдайда қорытынды баға төмендетіледі.
    
17. 
    Үй тапсырмасын уақытында және ынталы орындау.
    
18. 
    Оқу үрдісіне белсенді қатысу.
    
19. 
    Ұқыпты және міндетті болу.
    
20. 
    Оқытушыларға және курстастарына шыдамды, ашық және тілектес болу.
    

1. 
   Жазудың шығу трихы, дамуы.
   
2. 
   Жазудың түрлері.
   
3. 
   Буын жазуы.
   

1. 
   Пиктографиялық жазу.
   
2. 
   Идеографиялық жазу
   
3. 
   Буын жазуы
   
4. 
   Әріптік немесе дыбыстық жазу.
   

Идеографияылық немесе логографиялық жазу. Ижеография грек тілінен пайда болған . Идеографияның пиктографиядан ең басты айырмашылығы – таңбалардың формасында емес, олардың мағынасында. Қазіргі идеорграммалар математикалық, химиялық, астрономиялықғ ғылыми-техникалық таңбалар болып бөлінеді.

Буын жазуы- жазудың даму барысында буын сөзі пайда болады. Жазудың буын жүйесінде таңба буынды белгілейді. Жазудың буын жүйесі шығу тегі мен таңбалардың фонетикалық жағынан 3-ке бөлінеді.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. .Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.
2-ТАҚЫРЫП. Графика. Алфавит.
Дәріс жоспары:

1. Графика туралы жалпы мағлұмат.

2. Алфавит .

3. ГШрафика мен алфавиттің ерекшеліктері мен зерттелуі.

Әдетте, сөз құрамында айтылатын тіл дыбыстарының жазба тілде қағаз бетіне түсіп жазылуы және соған орай оқылуы үшін олардың белгілі бір таңбалармен белгіленуі шарт. Тіл дыбыстары жазуда графикалық таңба-әріптермен таңбаланады.. Бірінен кейін бірі рет-ретімен орналасқан әріптердің жиынтығы алфавит деп аталады.

Ал графика дегеннен белгілі бір тілдегі фонемаларды және олардың тіркесін білгілеу тәсілдерінің жиынтығы дегенді түсінеміз.

Грапфика белгілі бір қағиадаларға негізделеді. Графиканың ең басты мәселелерінің бірі- тілдің алфавитіндегі әріптердің құрамы туралы мәселе. Графикалық қағида бойынша, әр түрлі фонемалар бір ғана әпіпен таңбаланбай, олардың әрқайсының өзіне тедінген таңбасы болуы керек. Екінші сөзбен айтқанда, графика белгілі бір әріп бірнеше фонеманың таңбасы емес, бір фонеманың таңбасы болсын деген қағидаға негізделеді.

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.


3-ТАҚЫРЫП. Орфография.
Дәріс жоспары:

1. Орфографи тураылы жаопы мағлұмат.

2. Орфографияның өзіндік ерекшеліктері мен ережелері.

3. Орфографияның зерттелу, даму тарихы.

Графика мене орфография өзара тығыз байланысты. Орфография дегенен дұрыс жазу ережелерінің жиынтығы дегенді түсінеміз. Тілдіңғ дыбыстық жағы оның сөздік құрамы және грамматикалық құрылысымен астарласып, өзара байланыста болады. Осыған орай фонетикалық жазу тілдің дыбысталу жағын ғана емес, сонымен бірге лексикасы мен грамматикаылық ерекшеліктерін де қамтиды. Орфография дұрыс жазудың нормасы мен қағидаларын белгілегенде, тілдің әр түрлі жақтарын және олардың байланысын бірдей ескере отырып, нақтылы принциптерге сүйенеді. Орфографияның жұп-жұбымен тізбектеле. Қолданылатын алты түрлі принципі бар.Олар:

Фонематикаылық принцип пен фонетикаылық принцип. Фонематикаылық принцип бойынша, әрбір фонема қай позияцияда келуіне қарамастан тұрақты бір әріппен белгіленеді.

Этимологиялық және дәстүрлі-тарихи принцип. Этимологиялық принцип сөздердің қалпын емес, шығу тегін сақтап жазуға негізделеді.

Морфолоргүиялық және иероглиф принципі.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996
4-ТАҚЫРЫП. Тоныкөк ескерткішінің тілі.
Дәріс жоспары:

1. 
   Тоныкөк ескерткіші табылған аймақ.
   
2. 
   Ескерткіш тілі.
   
3. 
   Тоныкөк ескерткішінің тарихилығы.
   

Ескерткіш 1897 жылы Моңғолияның орталығы Улан Батордың оңтүстік жағынан 36 шақырым жерден табылды. Оны алғаш рет тауып жұршылыққа таныстырған Клеменц.

1898 жылы Тоныкөк ескерткішінің эстампажы мен фотосуреті табылды. Сол фотосуттер негізінде аудармасы жасалып, неміс тіліне аударылды.

Ескерткіш қарама-қарсы орналасқан төрт қырлы екі бағана тасқа қашап жазылған мұра. Жазулар жақсы сақталған. Ескерткіште дана Тонукуктің өзі қатысқан жорықтар мен шабуылдарғ, түркі қағанатына қатысты бірсыпыра тарихи деректер келтірілген.

Мұраның бірінші жолында Тоныкөктің табғаш елінде туып, сонда оқып, тәлім –тірбие алғандығы сөз болады. Тоныкөк түркі тайпаларының бір бұтағының өкілі. Ол Құтлық қағанға келіп қосылғанан кейін Тоныкөк деген атқа ие болады. Бұл сөздің шығу төркіні күні бүгінге дейін ғылыми анықтама алған жоқ.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996


5-ТАҚЫРЫП. Ескерткіштегі бірыңғай мүшелер, құрмалас сөйлемдер.
Дәріс жоспары:

1. 
   Ескерткіш тілінедегі бірыңғай мүшелер.
   
2. 
   Құрмалас сөйлемдер.
   
3. 
   Құрмалас сөйлемдердің қалыптасуы.
   

Ескерткіштерде бір мүшеге бағынып, белгілі бір сұрауға жауап беретін біпыңғай мүшелер кездеседі. Олар мынадай болып жіктеледі: түркі халқы табғаштан бөлінді, ханданды. Күн демей түн демей желіп бардық.

Жеке сөздер, не кейбір сөздердің тіркестері өзара мағына жағынан байланысып, ондай сөйлемдер жай сөйлемдер болады. Мысалы:

Түргес қағаны тасықмыс. Түргеш қағаны жиналды.

Ескетркіште осындай бірнеше жай сөйлемдер бір –бірімен байланысып, белгілі бір тәсілдермен өзара құрмаласыды. Олар бір ғана ойды көрсетпей бірнеше аяқталған ойдың күрделі түрін көрсетеді.

Құрмалас сөйлемдердің ерте заманда қалыптасыуы, олардың өзара байланысу тәсілдері өте күрлделі және қиын мәселе. Бұл мәселе өз алдына арнайы зертеуді керек етеді. Өйткені, ол кезеңдеггі құрмалас сөйлемдердің мағына жақтарынан байланысу тәсіллдері де, тұлға жақтарынан қиысып келуі де қазіргідей бірдей емес сондықтанда түбегейлі зерттеуді қажет еткен болатын.

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.

6-ТАҚЫРЫП. Ескерткіштеегі кісі аттары.

Дәріс жоспары:

1. 
   Ескерткіштегі кісі аттары.
   
2. 
   Білге қаған.
   
3. 
   Ілтеріс, Інел қаған.
   

Қарастырылып отырған ескерткіштерде өз алдына сөз ететін өзекті мәселелердің бірі- онда кездесетін кісі аттары. Олар:

Білге қаған. Құтллу қағанның баласы, Күл тегіннің туған ағасы. Ол 683 жылы айдың ачғында туып, 734 жылы соңғы айда қайтыс болады. Әкесі Құтлу мен немере ағасы Бег – Чор өліп, түркі мемлкетініңи басына өте ауыр хал түскен кезде Могилян таққа Білге қаған деген атпен отырады. Ол түріктің езіоген халқын оғыз халқын тәрбиеледі мәденитін көреіп тарихта қалды.

Бөгү қаған – Қапаған қағанның үлкен ұлы. Хан ордасының 40 мың әскерін басқарған қолбасшы. Ол Тоникөк пен бірге көрші қырқыздар мен түргештерге жүргізілген жорықтарға қатысып, ерлік көрсеткен.

Ілтеріс – 532 жылы Бумын қаған қайтыс болады. Одан кейін Бумын қаған таққа отырады.

Інел қаған – 716 жылы Қапаған қағанның кіші ұлы. 711- 712 жылдары Соғдыларға қарсы жорыққа аттанған батырг. Оның туған жылдары жайлы мәліметтер жоқ.

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.


7-ТАҚЫРЫП. Транскрипция мен транслитерация.
Дәріс жоспары:

1. 
   Транскрипция туралы мәлімет.
   
2. 
   Транскрипцияның даму тарихы.
   

Графика ауызекі сөйлеу тілінің дыбыстық жағын, оның ерекшеліктернің барлығын түгелдей қамтып бере алмайды. Мұндай қызметті транскрипция деп атайды. Оның әдеттегі дазудан мынадай айырмашылығы бар. Әдеттегі жазудың жүйесінде сөздердің дыбыстық жағымен бірге олардың әртүрлі байланыстары , атап айтқанда, этимологиялық және морфологиялық байланыстары қарастырылып, есепке алынады.

Транскрипцияның екі түрі бар. Фонематикалық және фонетикалық. Фонетикаылық транскрепция диалектілік ерекшеліктерді дәлеме –дәл айқындап айтуда қолданылады.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996
8-ТАҚЫРЫП. Транцлитерация.
Дәріс жоспары:

1. 
   Транслитерация туралы жалпы мағлұмат.
   
2. 
   Зерттелу аясы, ғылыми еңбектер.
   
3. 
   Өзіндік ерекшеліктері мен құндылықтары.
   

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996

9-ТАҚЫРЫП. Тоныкөк ескерткішінің лексикасы.
Дәріс жоспары:

1. 
   Ескерткіш лексикасы.
   
2. 
   Сөз және оның мағыналары.
   
3. 
   Мәтіндегі еш өзгеріссіз сөздер..
   

Белгілі бір тілдегі сөздердің барлығы- сол тілдің сөздік құрамын немесе лексикасын құрайды. Біз қарастырып отырған тілдің өткен дәірлер ішінде қалыптасқан, өзіндік лексикасы бар. Оның қалыптасуы, байып, дамуы сол тілді қолданушы тайпалардың өткен өмірімен тығыз байланысты.

Тілдегі сөздер белгілі бір мағынада қолданылады, мағынасыз сөз болмайды. Әдетте сөздің мағыналық ьжақтарын семосолия қарастырады.

Ескерткіштердегі сөздер өздерінің мағынасы жағынан бір-бірінен өзгеше әртүрлі. Мысалы. Текстердегі оғул- ұл, Баш- бас, Темүр- темір, сөздері түрлі ұғымдардың белгілі ібір сыр сипатын көрсетеді.

Сондай –ақ текстегі біті-жаз, тақы- тағы, айна- йана, сон-соң сияқты өздермен біріге келіп, олардың қарым-қатынасын анықтайды.

Жоғарыда көрсетілген сөздер өздерінің мағына жақтарынан негізгі және көмекші болып бөлінеді.

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.

10 -ТАҚЫРЫП. Араб графикасы.

Дәріс жоспары:

1. 
   Араб тілі.
   
2. 
   Араб графикасының зерттелуі, даму кезеңдері.
   
3. 
   Араб графикасының өзіне тәнт ерекшелігі.
   
4. 
   
   

Араб тілінде 28 әріп бар. Араб тілінің дыбыстық жүйесі қазақ тілінің дыбыстық жүйесінен едәуір өзгеше: араб тіліндегі көптеген әріптер қазақ тілінде кездеспейді. Оның есесінеараб тілінде бір әріптің жуан және жіңішкелігі түрлері бар. Сол себептен кейбір дыбыстарды шығаруда ұстаздың көмегі керек. Араб графикасын емле бойынша таңбалап, олардың атауларын жаттап алған барыншща дұрыс.

Араб әріптері лдыбысталу ерекшеліктеріне ақарй жуан және жіңішке болып екіге бөлінеіді. Жуан әріптер исталла, жіңішке иәріптер истифәлә деп аталады.

Араб тілінде хәрәкәт деген сөз дыбысталу, қысқа дауысты дыбыс деген мағынаны білдіреді. Осыған орай араб тілінде қысқа дауысты дыбысты білдіретін әріп үстінен және әріп астынан қойылатын белгілер хәрәкәт деп аталады.

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері.
11-ТАҚЫРЫП. Ескерткіш тіліндегі сын есім.

Дәріс жоспары:

1. 
   Сын есім, зертелуі, түрлері.
   
2. 
   Сапалық сын есім.
   
3. 
   Қатыстық сын есім.
   

Сапалық сын есім: ескерткіштерде ешбір жалғаусыз түбір күйінде заттың түр – түсін сыр сипатын көрсететін сапалық сын есімдер кездеспейді.

Қатыстық сын есім. Қатыстық сын есімдер жұрнақ жалғану арқылы басқа сөз таптарынан жасалады. Сын есім жасайтын жұрнақтар өнімді болып саналады.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері.
12-ТАҚЫРЫП. Иероглиф немесе символ.

Дәріс жоспары:

1. 
   Иероглиф дамуы, зерттелуі.
   
2. 
   Символ туралы түсінік.
   

Орыс тілінде науқан деген мағынаны білдіретін компания деген сөзден бірлестік серіктестік дегенді білдіретін компания деген сөз жазуда иероглиф принципі бойынша ажыратылып жазылады.

Қазақ тілінде жай, күй, жағдай деген мағынаны білдіретін хал сөзі мен денедегі кішірек таңбаны білдіретін хал сөздері иероглифке мысал бола алады. Бұл принциптің сөздерді бір – бірінен ажыратушы қызметі ескерітіп, кейде дифференциалды деп те аталады.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996
13-ТАҚЫРЫП. Латын графикасы.

Дәріс жоспары:

1.Латын графикасының дамуы, зерттелуі.

2. Латын графикасынң ерекшеліктері.

Латын алфавитінің сауат ашуда болсын, баспа ісінде болсын, араб жазуы негізіндегі алфавитке қарағанда әлдеқайда прогресті маңызы болды. Латын алфавитіндегі әрбір әріп өзінің жеке тұрғандағы қалпын сақтайды. Бұл алфавиттің құрамында 29 әріп бар. Бұларт байырғы сөздерді дұрыс жащуға мүмкіндік береді. Латын графикасы негіізіндегі алфавит сауатсыздықты қысқа мерзім ішінде жоюға мүмкіндік жасады. Осындай жетістікті жақтары бола тұрса да, латын графикасы негізінде алфавит орыс тілінен ,орыс тілінен енген сөздерге төтеп бере алмады. Кейіннен орыс графикасына негізделген жаңа әліпби жасалынды.

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері.
14-ТАҚЫРЫП. Ескерткіш тіліндегі етістік.

Дәріс жоспары:

1. 
   Етістік.
   
2. 
   Зерттелуі мен дамуы.
   
3. 
   Етістіктің атқаратын қызметі.
   

Қозғалыс –қимылды білдіретін етістік.

Әрекетті білдіретін етістік.

Күй-жайды білдіретін етістік деп бөлінеді.

Жоғарыда аталып өткен етістіктер құрылысына қарай үшке бөлінеді:

1. 
   Негізгі етістіктер.
   
2. 
   Туынды етістіктер.
   
3. 
   Етістіктің болымды және болымсыз түрлері.
   

Болымсыз етістіктер істің реалсыз жағын көрсетеді. Ал болымды етістіктер істің болғанынан хабардар етеді.

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат,1996
15-ТАҚЫРЫП. Ескерткіштің синтаксисі.
Дәріс жоспары:

1. 
   Синтаксис туралы түсінік.
   
2. 
   Сөйлем түрлері.
   
3. 
   Тіркес түрлері.
   

Синтаксистің зертейтін обьектісі – сөз тіркесі мен сөйлемнің құрылысы. Тоныкөкө ескерткіші де басқа орхон енесей ескерткіштері сияқты әдеби, фонетика, лексика, және морфолгия жақтарынан зерттелмеген синтаксистік жағынан зерттелген емес.

Біз төменде Тоныкөкө ескерткіштерінің синтаксистік дағына қықаша шолу жасаймыз. Ескерткіште небәрі 122 сөйлем бар. Олардың көпшілігі қазіргі қазақ тілілнен ерекшеленеді.

Сөйлемдер айтылу мақсатна қарай алдымен хабарлы, сұраулы, лепті болып бөлінеді.

Ескерткіштердегі бір – бірімен мағына жағынан байланысқан сөздер тобы екі трүлі жолмен : салаласа және сабақтаса байланысады.

Салалас тіркес- сөздердің бір-бірімен салалалса тіркесуі өте ертеден келе жатқандығын кездестіруге болады.

Сабақтас тіркес – сөздердің өзара сабақтаса тіркесуі. иСабақтаса байланысқан тіркестің құрамында сөздердің байланысы қазіргі кездегіден көп ерекшеленбейді.
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар

1. 
   Қазақ жазуының тарихы дамуның тарихы.
   
2. 
   Латын графикасы.
   
3. 
   Иероглиф және символ.
   
4. 
   Басқа әріптермен жазылған ескерткіштер.
   
5. 
   Көне ескерткіштердің тілдік ерекшеліктері.
   

7. Орхон Енесей ескірткішінің тілдік ерекшелігі.

8. Араб графикасы.

9.Транскрипцмя және транлитерация.

10.Орфография.

ҮІ БӨЛІМ

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
ТӘЖІРИБЕЛІК (СЕМИНАР) САБАҚ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Семинар сабақтарын өткізуге арналған әдістемелік нұсқау
Семинар тақырыптары, онда қарастырылатын сұрақтар тілдік қатынас ғылымының өзекті теориялық және методологиялық мәселелерін кеңінен қамтиды. Студенттің білімді өз бетімен алуға ұмтылушылығын, ізденімпаздық қабілетін арттыру мақсат етіледі. Студенттен әр семинардың берілген сұрақтарына тыңғылықты әзірленуі талап етіледі. Ол үшін студент көрсетілген әдебиеттер бойынша әрбір сұрақтың мәнін ашатындай конспект әзірлеуі қажет. Бұл біріншіден, білімнің жүйелілігін, үздіксіздігін қамтамасыз етеді. Екіншіден, өздік жұмысты орындау, коллоквиум, кезендік және қорытынды бақылауға дайындалу барысында пайдасы зор. Семинардың тақырыбымен танысып алған соң, қажетті әдебиеттерді іріктеп алу қажет. Бір сұрақтың айналасында айтылған түрлі авторлардың пікірлеріне іштей салыстырулар жасап, түйінді жерлерін қағаз бетіне түсіру керек. Осы мәселе төңірегінде өз ойыңыз қандай, соны дәйектеңіз. Бұдан соң белгілі бір тұжырымды дәлелдеу үшін өзіңіз оқыған көркем туындылардан, сын мақалалардан мысалдар келтіріңіз. Келесі семинарларда алдыңғы өткен сабақтарда дайындаған материалдарыңызды, алған біліміңізді дұрыс пайдалана біліп, жаңа тақырыппен байланыстырып отырыңыз.
№1 семинар тақырыбы: Латын графикасы
Мақсаты: Латын графикасының шығу тегімен танысу
Семинар жоспары:

1. 
   Латын графикасы.
   
2. 
   Шығу тег мен дамуының тарихы.
   
3. 
   1940 жылдан бастап орыс әліпбиінің графикасына негізднлген қазақ әліпбиін қабылдаудың негізгі принциптері.
   

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

№2 семинар тақырыбы: Әр түрлі жазумен жеткен ескерткіштер туралы

1.Әр түрлі жазумен жеткен ескерткіштер.

2.Руникалық көне түркі графикасы.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

№ 3 семинар тақырыбы : Жазу тарихы жөніндегі көзқарастар

1.Әр жазудың тарихы туралы ой –пікірлер.( Ресейлік, Отандық)

2.В.Томсен, О. Доннер, Н, Аристов, А Дн, Эмре, Дн Клосон.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

№4 семинар тақырыбы: Көне түркі жазуы
Мақсаты: Көне түркі жазуының түрлері мен шығу тарихымен таныстыру.

Семинар жоспары:

1.Көне түркі жазуының түрлері.

2. Монихей әліпбиінің құралы.

3. Ұйғыр әіліпби туралы мәлімет.

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.
№5 семинар тақырыбы: Араб әліпбиі
Мақсаты: Араб әліпбиімен таныстыру.
Семинар жоспары

1.Араб әліпбиі

2. Әліпбидің түркі тілінде пайдалануы.

3. Араб әліпбиімен жеткен көне түркі ескерткіштер. ( Ж. Баласағұн, М. Қашқари, А. Игүнеки)

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.

№ 6 семинар тақырыбы :Араб графикасы

1.Араб графикасымен негізделген қазақ әліпбиінің жаңа түрі.

2.А.Байтұрсынов құрастырған әліпби.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.

№ 7 семинартақырыбы: Латын графикасы

1.Латын графикасы ( шығу тегі, даму тарихы)

2. 1940 жылдан бастап орыс әліпбиінің графикасына лайық қазақ әліпбиін қабылдаудың негізгі принциптері.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

№ 8 семинар тақырыбы: Қазіргі қазақ тіліндегі әліпби мәселесі

Мақсаты: Қазіргі тіл біліміндегі әліпби мәселсін талдау

Семинар жоспары:

1.Қазіргі тіл біліміндегі әліпби мәселесі.

2. Қолданыстағы әліпби туралы түсінік.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.
№ 9 семинартақырыбы:Ескерткіштер табылған аймақтар

Мақсаты: Ескерткіштер табылған аймақтармен таныстыру

Семинар жоспары:

1.Ескерткіштер табылған аймақтар

2.Фонетикалық, лексикалық, морфологияылық, синтаксистік талдау.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

1.Көне ескерткіштердің тілі.

2. Қазіргі дыбыстық жүйемен салыстырғандағы ескерткіштер.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.
№ 11 семинарАраб графикасымен жазылған мәтіндерге талдау
Мақсаты: Араб графикасымен жазылған мәтіндерге тілдік талдау жасап үйрету.

Семинар жоспары:

1.Араб графикасында жазылған мәтіндерге тілдік талдау жасау.

2.Графикаылық орфографикалық жақтан талдау.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

1.Латын графикасына негізделген қазақ тілі мәтіндеріне тілдік талдау жасау

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

№ 13 семинар тақырыбы: Тіл біліміне үлес қосқан ғалымдар

1.Ғ. Айдаровтың тіл біліміне қосқан үлесі.

2.А. Байтұрсынов тіл білімінің негізін қалаушы.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.
№ 14 семинар тақырыбы: Тіл біліміне үлес қосқан ғалымдар

Мақсаты: Қазақ жазуының зерттелуіне үлес қосқан ғалымдар жайында.

Семинар жоспары:

1.К. Ахановтың тіл біліміне қатысты еңбектері.

2.Р. Сыздықованың тіл білімі туралы еңбектері.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

№ 15 семинар: Тіл біліміне үлес қосқан ғалымдар

1.С. Аманжоловтың лингвистикалық еңбектері.

2.Л.М. Мелиоранскийдің еңбектері.

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

Әрбір СОӨЖ-ге әр түрлі материалдар дайындалуы қажет (кейстер, ойындар, тестер, сөзжұмбақтар, т.б.). Олар қандай да бір сұрақтарды шешуге, оларды кеңейтуге, әр түрлі жағдайларды, тапсырмаларды және тағы басқаларды шешуге, талдауға негізделеді.

СОӨЖ келесі қызметтерді атқарады: кеңес беру және бақылаушылық.

Кеңес беру қызметтері:

• 
  әрбір пән бойынша студенттердің өздік жұмысына көмек беру;
  
• 
  материалдарды меңгеруге қандай әдісті қолдану керектігін таңдауға студентке көмек беру;
  
• 
  студенттерге қиындық тудыратын тақырыптарға қосымша түсінік беру;
  
• 
  оқу материалдарын тереңдетіп оқытуға меңгерту;
  
• 
  ғылымилықпен айналысудағы студенттердің өздік жұмысына көмек беру.
  

Тілдік қатынас негіздері пәні бойынша СОӨЖ түріне реферат, баяндамалар, конспект, өлең немесе қарасөздер жаттау, сондай-ақ мысалдар теріп карточка жасап өткізуді жатқызуға болады.

Оларға дайындалу негізінде студенттің ізденуі, алдын-ала қажетті әдебиеттерді іздестіруі, керекті материалдар жинауы, өзіндік көзқарасын білдіре білуі, оларды орындаудағы жоспар жасауы студенттің өз бетімен жұмыс жасай білуіне көмегі зор.

Жұмыс түрлері студенттердің ойлау қабілетін дамытады және оқыған материалдарына талдау жасай білуіне көмектеседі.

Конспект материалды толық оқып шығуынан кейін жасалатын жазба жұмыс. Ол мәтіннен қысқаша түсінік алып, керекті жерлерін алу. Автордың негізгі ойлары конспект жасауда сөзбе-сөз көшіріліп алынбайды, өзіндік оймен қорытынды жасалып жазылады. Бұл мәтіннің мазмұнын тиімді қамти алуын көздейді. Конспект жасағанда мәтіннің беттері көрсетілуі тиіс.

Конспектте жұмыстың авторының аты-жөні толық жазылады, жұмыс атауы, шыққан баспасы, жылы көрсетілуі қажет, конспект жасалған беттерін көрсетуі, нақты, таза жазылуы тиіс.
Тақырып бойынша әдебиеттерді пайдалану

Тақырып бойынша әдебиеттермен жұмыс жүргізуде, олардың тізімін беруде автордың аты-жөнін немесе оқулық атын алфавиттік тәртіпте қадағалау қажет.

Әрбір әдебиет жазылғаннан кейін автордың аты-жөні, оқулықтың шыққан жері, баспасы, жылы мен беттері көрсетіледі. Ал журналдағы мақаланың авторы, мақала тақырыбы, журналдың атауы, нөмірі мен жылдары, баспасы жазылады.
Реферат дайындау

Реферат – баяндаманың басылған немесе жазылған түріндегі қысқаша түрі.

Рефераттың көлемі 10-12 беттен кем болмауы керек.

Рефератқа дайындалуда студент тақырып бойынша әдебиеттерді таңдауы, жоспар құруы қажет.

Жоспар кіріспеден, негізгі бөлімнен және қорытындыдан тұрады.

Рефератты орындауда баяндама 10-15 минутты қамтиды. Оны орындауда тақырып мәні ашылуы, айтылатын негізгі ой танылу қажет. Орындауда өзіндік пікір қоса танылып отырылады. Соңында міндетті түрде қорытынды жасалады. Аудитория қосымша сұрақтар қоюы мүмкін.

Берілген сұрақ бойынша өзіндік пікірлерін басқа да топ студенттері білдіруі мүмкін.

Баяндаушыны бағалауда орындаудағы сенімділік, дәлелді нақты таныта білуі, қойылған сұрақтарға нақты жауап бере білуі, өзінің көзқарасын білдіруі қадағаланады.

1. 
   Сабаққа оқытушының дайындығы
   
2. 
   Сабақты түсіндіруде қолданылатын әдістерді пайдалана білуі
   
3. 
   Оқытушының студенттермен қарым-қатынасы
   
4. 
   Сабақтың нәтижелі болуы
   
5. 
   Педагогикалық әрекеті
   
6. 
   Студенттің өздік жұмысты орындаудағы көмек көрсетуі
   

Пән бойынша тақырыптар дәріс сабақтарында, семинар сабақтарында да қаралады. СОӨЖ конспект жасау, көшіру, әдебиеттерді пайдалану, реферат жазу, т.б. тапсырмаларды орындауға негізделеді.

1.Латын графикасы.

2.Шығу тегі мен дамуының тарихы.

3.1940 жылдан бастап орыс әліпбиінің графикасына негізднлген қазақ әліпбиін қабылдаудың негізгі принциптері.

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

1.Әр түрлі жазумен жеткен ескерткіштер.

2.Руникалық көне түркі графикасы.

Тапсырма: Руникалық көне түркі графикасының шығу тегі мен зерттелу тарихына тоқталып, әр түрлі жазумен жазылған ескерткіштер жайында мағлұмат беріңіз.

Жұмыс түрі: конспект

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

Жұмыс түрі: конспект

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

1.Көне түркі жазуының түрлері.

2. Монихей әліпбиінің құралы.

3. Ұйғыр әіліпби туралы мәлімет

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

1.Араб әліпбиі

2. Әліпбидің түркі тілінде пайдалануы.

3. Араб әліпбиімен жеткен көне түркі ескерткіштер. ( Ж. Баласағұн, М. Қашқари, А. Игүнеки)

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

1.Араб графикасымен негізделген қазақ әліпбиінің жаңа түрі.

2.А.Байтұрсынов құрастырған әліпби.

Тапсырма: Араб графикасына негізделген қазақ әліпбинің зерттелу тарихы мен қазіргі қолданыстағы жай- күйі . Тұңғыш қазақ әліпбиінің негіізін қалаған ғалым А. Байтұрсынов жайлы мәліметтер мен ғылыми зерттеу еңбектері. Ғалым құрастырған алғаш әліпби турасында анықтама.

Жұмыс түрі: Реферат

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.
7 – ТАҚЫРЫП. Латын графикасы

Мақсаты:Латын графикасының шығу тегімен таныстыру.

Сұрақтары:

1.Латын графикасы ( шығу тегі, даму тарихы)

2. 1940 жылдан бастап орыс әліпбиінің графикасына лайық қазақ әліпбиін қабылдаудың негізгі принциптері.

Тапсырма: Латын графикасының шығу тегі мен даму тарихына анықтама беріп, 1940 жылдан бастап қолданыста болып келел жатқан орыс әліпбиіне лайықталып жасалған қазақ әліпбиі туралы жазыңыз.

Жұмыс түрі: конспект

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

1.Қазіргі тіл біліміндегі әліпби мәселесі.

2. Қолданыстағы әліпби туралы түсінік.

Тапсырма: Қазіргі таңда қолданыста жүрген қазақ әліпбиі туралы жан-жақты талдау жасап, айтылған ой-пікірлерге тоқталыңыз.

Жұмыс түрі: конспект

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.
9– ТАҚЫРЫП. Ескерткіштер табылған аймақтар

Мақсаты: Ескерткіштер табылған аймақтармен таныстыру

Сұрақтары:

1.Ескерткіштер табылған аймақтар

2.Фонетикалық, лексикалық, морфологияылық, синтаксистік талдау.

Тапсырма: Ескерткіштер табылған аймақтарға кеңінен тоқталып, ескерткіш мәтіндеріне Фонетикалық, лексикалық, морфологияылық, синтаксистік талдау жасаңыз.

Жұмыс түрі: конспект

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

1.Көне ескерткіштердің тілі.

2.Қазіргі дыбыстық жүйемен салыстырғандағы ескерткіштер.

Тапсырма: Көне ескерткіштерінің тілі туралы мағлұмат беріп, қазіргі дыбыстық жүйемен салыстырыңыз.

Жұмыс түрі: конспект

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.


ҮІІІ БӨЛІМ

СӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
1 – ТАҚЫРЫП. Латын графикасы

Мақсаты:Латын графикасының шығу тегімен таныстыру.

Тапсырма: Латын графикасының шығу тегі мен даму тарихына анықтама беріп, 1940 жылдан бастап қолданыста болып келел жатқан орыс әліпбиіне лайықталып жасалған қазақ әліпбиі туралы жазыңыз.

Жұмыс түрі: конспект

Жоғарғы ұпай: 8 ұпай

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.
2 – ТАҚЫРЫП. Көне түркі жазуы

Мақсаты: Көне түркі жазуының түрлері мен шығу тарихымен таныстыру.

Тапсырма: Көне түркі жазуының шығу тегі мен түрлерін, соның ішінде Монихей әліпбиі мен ұйғыр әліпбиіне кеңірек тоқталыңыз.

Жұмыс түрі: конспект

Жоғарғы ұпай: 10 ұпай

Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия

1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.
5 -ТАҚЫРЫП. Қазіргі қазақ тіліндегі әліпби мәселесі

Мақсаты: Қазіргі тіл біліміндегі әліпби мәселсін талдау

Тапсырма: Қазіргі таңда қолданыста жүрген қазақ әліпбиі туралы жан-

жақты талдау жасап, айтылған ой-пікірлерге тоқталыңыз.

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.

ІХ БІЛІМДІ БАҒАЛАУ ЖӘНЕ БАҚЫЛАУ ЖҮЙЕСІ
1. Межелік бақылауға арналған тапсырмалар
1-межелік бақылауға арналған тапсырмалар
I нұсқа
№ 1 тапсырма. Көне түркі жазу.

1.Көне түркі жазуының түрлері.

2. Манихей әліпбиінің құралы.

3. Ұйғыр жазуы.

№ 2 – тапсырма. Араб әліпбиі

1. 
   Әліпбидің түркі тілдерінде пайдалнылуы.
   
2. 
   Араб әліпбиімен жеткен көне түркі ескерткіштер.
   

4.А.Байтұрсынов құрастырған әліпби.

ІІ нұсқа

№ 1 тапсырма. Қазақ жазуының тарихы

1. 
   Қазақ жазуының тарихы туралы ұғым.
   
2. 
   Қазақ жазуының зерттелу тарихы.
   

№ 2 – тапсырма. Латын графикасы

1. 
   Латын графикасының шығу тег мен даму тарихы.
   
2. 
   1940 жылдан бастап орыс әліпбиінің графикасына негізделген қазақ әліпбиін қабылдаудың негізгі принциптері.
   

3. 1929 жылы жаңа әліп латын әліпбиін қабылдау туралы.

2-межелік бақылауға арналған тапсырмалар
І нұсқа

1. 
   Қазіргі тіл біліміндегі қазақ әліпбиі.
   
2. 
   Қолданыстағы әліпби туралы мәлімет.
   
3. 
   Әліпбидің түркі тілдерінде пайдаланылуы. .
   

ІІ нұсқа

1.К.Ахановтың тіл біліміне қосқан үлесі.

2. Р. Сыздықованың тіл білімі туралы еңбектері.

3. С.Аманжоловтың лингвистикалық еңбектері.
2. «Қазақ жазуының тарихы » пәніне арналған емтихан сұрақтары
1. Қазақ жазуы курсының мақсаттары мен міндеттерін ата?

2. Пиктографиялық жазу?

3.Буын, әріп жазуы олардың тармақтары туралы мәліметтер?

4.Графикалық лингвистика туралы ?

5.Руникалық көне түркі графикасы?

6.Орхон-Енесей жазуларының тарихы, зерттелу аясы, табылған аймақтары?

7. Руникалық көне түркі әліпбиінің шығу тарихы?

8.Мнихей әліпбиіне жалпы шолу?

9. Соғды және ұйғыр әліпбиіне негізделген жазу түрлері?

10. Араб графикасы?

11. Араб әліпбиінің түрлері, соған сәйкес жазудың түрлері?

12. Латын графикасы?

13. Латын графикасыныңшығу тегі, даму тарихы, таралуы?

14. Араб графикасы мен қазақ тілі фонетикалық жүйесінің сәйкес келмейтіндігі жөнінде пікірлер?

15. 1940 жылдан бастап орыс әліпбиінің графикасына лайфқ қазақ әліпбиін қабылдаудың негізгі принциптері жайында?

16. Ескерткіштер табылған аймақтар?

17. Пиктографиялық жазулар?

18. Идеографиялар мен идеомалар?

19. Орхон-Енесей жазу ерекшеліктерінің құралдары?

20. Руникалық әліпбидің құрамы?

21. Л.М. Мелиоранский еңбектері?

22. А. Байтұрсынов тіл білімінң негізін қалаушы?

23. Қолданыстағы әліпби туралы ?

24. Оныкөк ескерткіші туралы?

25. Манихей әліпбиінің құрамы?

26. Қисса ал-анбия еңбегі жайында?

27. Р.Сыздықованың тіл білімі туралы еңбектері?

28. Әліпбидің түркі тілдерінде пайдаланылуы?

29. Төте жазу ?

30.Қазақ жазуының зерттелу тарихы?

3. Ағымдағы бақылауға арналған сұрақтар
1. Қазақ жазуы курсының мақсаттары мен міндеттерін ата?

2. Пиктографиялық жазу?

3.Буын, әріп жазуы олардың тармақтары туралы мәліметтер?

4.Графикалық лингвистика туралы ?

5.Руникалық көне түркі графикасы?

6.Орхон-Енесей жазуларының тарихы, зерттелу аясы, табылған аймақтары?

7. Руникалық көне түркі әліпбиінің шығу тарихы?

8.Мнихей әліпбиіне жалпы шолу?

9. Соғды және ұйғыр әліпбиіне негізделген жазу түрлері?

10. Араб графикасы?

11. Араб әліпбиінің түрлері, соған сәйкес жазудың түрлері?

12. Латын графикасы?

13. Латын графикасыныңшығу тегі, даму тарихы, таралуы?

14. Араб графикасы мен қазақ тілі фонетикалық жүйесінің сәйкес келмейтіндігі жөнінде пікірлер?

15. 1940 жылдан бастап орыс әліпбиінің графикасына лайфқ қазақ әліпбиін қабылдаудың негізгі принциптері жайында?

16. Ескерткіштер табылған аймақтар?

17. Пиктографиялық жазулар?

18. Идеографиялар мен идеомалар?

19. Орхон-Енесей жазу ерекшеліктерінің құралдары?

20. Руникалық әліпбидің құрамы?

21. Л.М. Мелиоранский еңбектері?

22. А. Байтұрсынов тіл білімінң негізін қалаушы?

23. Қолданыстағы әліпби туралы ?

24. Оныкөк ескерткіші туралы?

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:

1.Айдаров Ғ. Құрышжанов Ә, Томанов М. Көне жазба ескерткіштерінің тілі. Алматы, 1971.

2.Айдаров Ғ. Көне түркі жазуының материалдары. Алматы, 1971.

3.Амирова Т.А. Кистории и теории графемики. Москва, 1977.

4.Аманжолов А. Түркі филологиясы және жазу тарихы. Алматы, Санат, 1996

5.Байтұрсынов А. Тіл тағылымы . Алматы, 1992.

6. Құрышжанов Ә, Томанов М.Орхон – Енесей жазу ескерткіштерінің зерттелу тарихы мен грамматикалық очерктері. Алматы, 1964.

7. Насилов Д.М. Изучение памятников древнеуйгурского языка в отечественном востоковедении. Москва, 1970

Қосымша әдебиеттер:

1.Аханов К. Тіл білімінің негіздері. Алматы, 1973.

2. Баскаков Н.А. Опроекте единой фонетической транцкрипции для тюркских языков . Москва, 1959.

3. Кенесбаев С, Мусабаев Ғ. Неталиева Г. Об алфавите казахского языка. Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. Москва, 1972.

4.Коготкова Т.С. Письма о словах. Ред. В.В. Иванов. Москва, 1984.

5. Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы, 1998.

6. Родлов В.В. Атлас древностей Монголии. Труды Орхончкой экспедиции. К вопросу об уйгурах. 1893.

7. Тенишев Э.Р. Древнетюркская эпиграфика Алтая. Москва 1966.

8.Щербак А.М. Огуз – наме, Мухабат –наме. Москва, 1959.

9. Аманжолов С. Емеле, әліппе өзгерту, дұрыстау жөніндегі жоба. 1935. Халық еңбекшілер тілегіне сай шешілген мәселе.

10. Мелиоранский П.М. Памятник в честь Кюль- тегина. С-П. 1899.

жүктеу/скачать 0.79 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: