Қазақ тілінің сөзжасамы А. Б. Салқынбай – ф.ғ. д., профессор І. Сөзжасам – тіл білімінің жеке саласы
жүктеу/скачать 0.82 Mb.
|
| Сөзжасамдық уәждеме дегеніміз – екі түбірлес сөздің бірінің мағынасы екіншісінің жаңа мағынасының тууына негіз болатын, мағыналық себептілікке негізделген сөзжасамдық қатынас. Сөзжасамдық-уәждемелік қатынас орындалу үшін кемінде екі түбірлес сөз болуы шарт. Түбірлес сөздердің бірінің мағынасы екіншісіндегі жаңа мағынаның жасалуының басты шарты болып, ондағы туынды семаға негіз болады. Сөйтіп себепші негіздер мен туынды сөз арасында мағыналық ерекшелік пен сабақтастық пайда болады. Бұл ерекшелік туынды, екіншілік мағыналы сөздің семантикалық ерекше көрсеткіші ретінде бағаланады. Адамның дүниетанымында бұрыннан таныс денотат пен оның өзіндік номинативтік белгілері арқылы, жаңа ұғымның атауы негізделіп, екіншілік мағыналы туынды сөз жасала алады. Сөзжасамдық-уәждемелік қатынаста пайда болатын тілдік бірліктің қасиеті – тұлғалық және мағыналық жағынан себепші негіз арқылы негізделетіндігі. Сондықтан сөзжасамдық-уәждемелік қатынаста тіл бірліктері тек мағыналық жағынан ғана емес, тұлғалық жағынан да жақын болады. Сөзжасамдық уәждеме – тек номинативті туынды атауларға ғана қатысты анықталады. Еркін сөз тіркестері уәждемелік аядан қарастырыла алмайды, өйткені еркін сөз тіркестері атаулық мағына туғызбады. Атаулық мағына болмаған жерде уәждеме болуы да мүмкін емес. Сөзжасамдық-уәждемелік қатынас – деривация негізінде себепші негіз бен туынды сөз арасында болатын сөзжасамдық қатынас. Уәждеме процесі – жаңа мағыналы туынды сөздің жасалу, қалыптасу процесі үстінде болатын күрделі процесс.
жүктеу/скачать 0.82 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|