Қазақстан жаңа заман тарихты пәнінен оқу-әдістемелік кешені
жүктеу/скачать 2.25 Mb.
|
| Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты Тарих және өнер факультеті
050114 «тарих» мамандағы (бакалавриат) 050114 «тарих» мамандағы студенттеріне арналған пәннің оқу-әдістемелік кешені (бакалавриат) Қостанай 2009 Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты Тарих және өнер факультеті
050114 «тарих» мамандағы студенттеріне арналған (бакалавриат) Қостанай 2009 1.Қолданыстағы оқу бағдарламасы ПӘННІҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ Алғы сөз. Қазақстан жаңа заман тарихы - әлеуметтік-гуманитарлық пәндер циклындағы дербес пән. Пәнді оқыту барысында қоғамның негізгі даму процестері мен заңдылықтарын ежелгі заманнан күні бүгінгі дейінгі аралықты қамтиды. Тарихи оқиғаларды оқып зерттеуде тарихи ақиқатын танып, ақтаңдақтардан ажырата білуге студенттердің мән беруіне үйрету. Сонымен қатар студенттердің тарихи ұлттық санасын қалыптастырып және тарихи ұлттық құндылықтарды танып білуге патриоттық сезімдерін қалыптастыру.Әлемдік білім кеңістігіне терең бойлап тәуелсіз Қазақстан өзін жоғарғы оқу орнын бітіріп шыққан білікті мамандарын биік деңгейден көргісі келетіндігі заңды құбылыс. Қазақстан мамандары дүниежүзілік саяси-экономикалық додада басқа жұртпен тең түсіп, өз үлесін бөгдеге қолынан бермей, білімді де білікті болуы жоғарғы оқу орындарындағы алатын білім сапасына байланысты. Бұл орайда Қазақстан тарихы пәніне қойылатын талаптар мен міндеттер студент жастарды отансүйгіштік рухта тәрбиеленуге бағытталады. Тәуелсіздігіміздің арқасында оқу жоспарына кірген халқымыздың төл тарихы елеміздің нағыз патриоттарын дайындауда өз үлесін қосуға міндетті. Қазақстан тарихы институтың барлық мамандықтары бойынша бірінші курста оқытылады. Оның негізгі мақсаты Қазақстан жеріндегі ру - тайпалар мен ұлыс - ұлттардың сонау көне заманнан осы күнге дейінгі тарихына тоқталу. Осыған байланысты пән өзінін алдына төмендегідей міндеттер қояды:
Оқытушының негізгі мұраты- студент жастарға тек қана осы пән бойынша терең білім беріп қана қоймай, олардың азаматтық позициясының қалыптасуына ат салысу. Пәнді игерген маман елеміздің парасаты, іскер, жоғарғы мәдениетті, патриот азаматы болуы керек. П р е р е к в и з и т т е р і Қазақстан жаңа заман тарихының демократиялық және өркениеттілік бағытта дамуын айқындайтын шешуші тарихи факторлардың қағидалары мен өркениеттілікті өскелең ұрпақ бойында берік қалыптастыру болып табылады. Жоғары оқу орындарында өтілетін Қазақстан ежелгі тарихы, Қазақстан орта ғасыр тарихы, әлуметтану,т.б.пәндердіңжалғасы болып табылатын Қазақстан жаңа заман тарихы тарихи өзгерістерін ой елегінен өткізе отырып, рухани-адамгершілік, мәдени-тарихи құндылықтық болмыстарын байытуда және өзіндік рухани жетілу жолдарын қалыптастыруда оқытылатын басқа пәндер арасында «Қазақстан жаңа заман тарихы» пәнінің алатын орны ерекше. П о с т р е к в и з и т т е р і Жоғары оқу орындарындағы жалпы білім беретін пән ретінде «Қазақстан жаңа заман тарихы» курсының XXI ғ. білікті, білімді, мәдениетті адамын қалыптастыруда Қазақстан тарихының жаңа заман тарихын оқып-білу үшін, жас ұрпақ мектеп қабырғасынан қоғамдық және әлеуметтік-гуманитарлық пәндердің негіздерін игеруі қажет. Жоғары оқу орындарында өтілетін Қазақстан тарихы, философия, әлеуметтану, саясаттану, мәдениеттану,құқық негіздері, этнология, білімдері, өнертану, дінтану, т.б. пәндермен байланысында Қазақстан жаңа заман тарихы білімдері әрі қарай нақтылана, толыға түседі. Қазақстан жаңа заман тарихы Тәуелсіз Қазақстан тарихы туралы ғылымдар кешенінің негізі болып табылады. Курстың мақсаты: 1.Қазақ халқының қалыптасуы мен дамуының негізгі кезеңдерін және шаруашылығы мен тұрмысын элеуметтік-саяси кұрылым жүйесінің тарихи даму заңдылықтарын оқып игеру. 2.Көшпенділер өркениетіндегі қазақ халқының өзіндік ұлттық ерекшелік өркениетіндегі еркшелігімен маңыздылығын ашу және әлемдік өркениет жүйесіндегі орнын көрсету. 3.Тарихи жеке түлғалардың тарихтағы орнын көрсету. Саяси партиялар мен қоғамдық ұйымдардың және қоғамымыздағы реформалардың маңызын ашу. 4.Негізгі тарихи мэселелердің шешімін қарастыру: этногенез мемлекеттілік тарихи ұлт-азаттық қозғалыстар және саяси ағымдар, көшпенділер мәселесі және т.б. 5.Қазіргі жағдайдағы табиғатқа адамның қатынасын жэне экологиялық мәселелердің негізгі ерекшеліктерін ашу. 6. Алдымен қойылатын талап: ойлау қабілеті, сараптап ой елегінен өткізіп қабылдау. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі Оқу бағдарламасы Жоғары кәсіптік білім Қазақстанның жаңа 050114 «Тарих» мамандығы үшін З кредит(135 сағат) Түсінік хат Бағдарлама Қазақстан тарихының жаңа кезеңіне арналған. Аталмыш кезең - тарихи тұлға мен қоғам арасындағы және осы бір қайшылықты замандағы түрлі этникалық топтардың қалыптасуы - мен тағдырының, өзара күрделі байланыстарының көрінісі, көшпелі мемлекеттердің көрші империялардың үлкен саясатының кұрбаны болғанының куәгері. Бұл кезең ұлттық мемлекетіміздің дамуы мен кейіннен дербестігінен айрылып отарлану проблемаларын студентгердің айқын тануына мүмкіндік береді. Бағдарламада казақ халқынынң тағдырының көрші елдер тарихының проблемаларымен сабақтастығы негізделеді. Соның ішінде Қазақ хандығы мен Жоңғар хандығы арасындағы тартысты катынастар, қазақ халқының жоңғар басқыншылығына қарсы Отан соғысының негізгі шайқастары жаңа зерттеулердегі фактілік материалдар мен жаңаша пайымдауларға сүйеніп беріледі. Ал Ресей мен Қазақстанның қарым-қатынасы I Петрдің "шығыстық саясатындағы" Азияға енетін қақпа деп қарайтын жоспары тұрғысынан карастырылғандығы және мұның шаруашылық және әскери-саяси отарлауға ұласуы қазақтардың мемлекеттілігінен айрылуына алып келгендігі тұрғысынан қорытылды. Кіші және Орта жүздің ішкі бытыраңқылық, рулық талас-тартыс пен билік үшін саяси күрес жағдайында - Ресей бодандығын қабылдауға мәжбүр болатынына көңіл бөліңді. Отарлану кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық және саяси езгерістер, ағартушылық пен миссионерлік, жаңа мектеп жүйесінің қалыптасуы өзара байланыста қарастырылады. Отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық қозғалыстарының дамуы көрсетіледі. Біртіндеп жалпы ресейлік рынокқ енуі, Қазақстанның экономикалық жағынан игерілуі, сауда мен қатынас жолдарының салынуы және орыс мәдениетінің өлкеге таралуы қарастырылады. Жаңа замандағы Қазақстан тарихының өзекті проблемаларының тарихнамасын және сол бағыттағы соңғы зерттеулердің тұжырымдарын қамтып, салыстырмалы түрде беру студенттердің өзіндік ізденулеріне түрткі болады. Курстың басты мақсаты - әлемдік тарихтың құрамдас белігі болып табылатын Отан тарихы туралы білімді студенттер санасында тереңдету, оларды азаматтыққа, отансүйгіштікке, ұлтжандылыққа тәрбиелеу. Курстың негізгі міндеттерінің қатарында Қазақстан тарихнамасыны концептуалды өзгерістерін сараптай білу, деректік материалдармен жұмыс жасауды тереңдетіп меңгерту.
1.Типтік бағдарламасын жасаған Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті тарих факультетінің тарих кафедрасының доценті т.ғ.к. Утебалиев Ж.Е., доцент міндетін атқарушы Қайрғалиев М.Қ.; мақұлдаған Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалык үниверситетінің оқу-әдістемелік бірлестігі. Б. №7 03 0305 ж. 2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігінің 11. 05. 2005 ж. №289 бұйырығымен бекітілген және пайдалануға рұқсаты етілген. 3. Бірінші рет енгізілген 4. Типтік оқу бағдарламасы 050114 «Тарих» мамандығы бойынша мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандартына сәйкес жасалған. Бұл типтік бағдарлама Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігінің рұқсатынсыз көбейтіліп таратылмайды.
XVIII ғасырдың басы мен 1914 жылға дейінгі Қазақстан тарихының түйінді проблемалары:
өзекті мәселелері, - қазақ жерінің Ресей империясының құрамына енгізіліп,Қазақстанды отарлау шаралары, - хандық биліктің жойылуы, - казақ халқының дара тұлғалары - Әбілқайыр, Абылай және Кенесары хандардың, Төле, Қазыбек, Айтеке билердің Шоқан, Абай, Ыбырай секілді ағартушылардың тарихтағы орны, - отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық қозғалысы және олардың жетекшілері,
Курстің типтік бағдарламасы 1- тақырып. ХҮІІІ-ХХ ғ. басындағы Қазақстан тарихы бойынша тарихнама және деректемелер Зерттеулер мен дерек көздеріне шолу. Тарихи проблемалар және оларға жаңаша көзқарастар. Қазақстан тарихы проблемаларының шет елдік тарихнамаларда көтерілуі. 2-тақырып. ХҮІІІ ғ. бірінші жартысындағы Қазақ хандығындағы жағдай Қазақ хандығының әлеуметтік-экономикалық және ішкі саяси жағдайы. Сыртқы қарым-қатынастар. Жоңғарлардың жаулап алу саясатының күшеюі. Қарақұм съезі. Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама. Ордабасындағы бүкілқазақ съезіндегі өзара келісімге келу. Аңырақай шайқасы. 3-тақырып. ХҮІІІ ғ. басындағы Қазақстан мен Ресей Дипломатиялық келіссөздер. Бухгольц, Бекович-Черкасский экспедициясы. Әбілқайыр ханнның келіссөздері. А.И.Тевкелевтің елшілігі. Қазақ хандығындағы саяси топтар күресі. Ресей билігін қабылдау. Отарлау шаралары. Орынбор экспедициясының қызметі. 4-тақырып. Қазақстанды Ресейге қосып алудың басталуы (ХҮПІ г. 30-40 жж.) Бекіністер салу. Ресеймен экономикалық байланыстардың барысы. Миллердің Галдан-Церенге елшілігі және оның нәтижелері. Кіші, Орта жүздердің Ресей бодандығын қабылдауы. 5-тақырып. ХҮІІІ екінші жартысы -XIX бірінші жартысынадағы қазақ қоғамы Қазақтардың шаруашылығы. Тау-кен орындарының ашылуы және оларды игеру. Қазақ халқының кұрамдық сипаттамасы. Қоғамның әлеуметгік топтарға жіктелуі. Сыртқы сауда. Сауда орталықтары. 6-тақырып. ХҮІІІ ғ. аяғы -ХІХғ. басындағы отаршылдыққа қарсы күрес Кіші жүздегі ішкі саяси жағдай. Қазақтардың Пугачев басқарған шаруалар соғысына қатысуы. Проблемаларға жаңа көзкзрас. Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық козғалысы. Игельстромның жобасы. Хандық билікті жою және оны қалпына келтіру себептері. Шекаралық соттың құрылуы. 90-жж.қозғалыстың жаңа кезеңі. Хандық кеңес. Қозғалыстың жеңілуі және маңызы. 7-тақыып. ХҮІІІ ғ. Қазақстан мәдениеті Ауыз әдебиеті. Жыраулар (Бұқар, Ақтамберді, Шал, Тәттіқара, Үмбетей және т.б.) Халық шығармашылығындағы батырлар. Эпикалық және музыкалық шығармалар. Шешендік өнер. Еуропа және орыс ғалымдары Қазақстан туралы. Академиялық экспедициялар. 8-тақырып. ХҮІІІ ғ. 50 жж. - XIX ғ. бірінші ширегіндегі Крзақстандағы саяси үрдістер Орта және Ұлы жүздер аумағында жоғарғы биліктің нығаюы. Абылайдың ішкі-сыртқы саясаты. Сібір ведомствосының ХҮІІІ ғасырдың екінші ширегіндегі Қазақстанның орталық және шығыс аймақтарындағы саясаты. Қазақ-қытай қатынастары. Жоңғар-қазақ соғысының аяқталуы және олардың тарихи маңызы. Орта жүздегі Абылай хан мұрагерлерінің тұсындағы саяси жағдай. 9-тақырып. ХҮІІІ және XIX ғасырлардағы Оңтүстік Қазақстан. Қазақтардың Ташкент иелігінің құрамында болуы. Қоқан және Хиуа хандықтарының соғыс экспансиясы. Жетісуға Ресей ықпалының таралуы. 10-тақырып. Қазақстаңда Ресей әкімшілік-саяси жүйесінің енгізілуі 1822 жылғы "Сібір қырғыздары туралы жарғы" және 1824 жылғы "Орынбор қырғыздары туралы жарғы". Хан билігінің жойылуы. Әскери отарлаудың күшеюі. Әкімшілік-аумақтық жаңа жүйенің енгізілуі. ІІ-тақырып. Қазақтардың Орта Азия хандығының езгісі мен Ресей отаршылдығына қарсы ұлт-азаттық күресі. Қаратай, Арынғазы сұлтандардың және Жоламан Тіленшеұлының бастаған қозғалыстары. Ұлы жүздің Қоқан хандығына қарсы күресі. Исатай мен Махамбет бастаған көтеріліс. Кенесары хан бастаған ұлт-азаттық күресі. ХІХғ. Арал өңірі қазақтарының Хиуа хандығы: мен Ресейге қарсы ұлт-азатгық күресі. 12-тақрып. Қазақ жерлерін Ресейге қосудың аяқталуы Бейбіт және күштеу әдістері. Ұлы жүздің Ресей билігін қабылдауы. Перовскийдің жорығы. Сырдарияда әскери шеп салу. Қоқан хандығының жойылуы және Түркістан генерал-губернаторлығының құрылуы. Жетісу мен Онтүстік Қазақстанның Ресей құрамына енуі. Проблемаларды салыстырмалы талдау. 13 тақырып. XIX ғ. брінші жартысындағы Қазақстан мәдениеті Халық ақындары мен азаттық күресі. Батырлық және лиро-эпостық поэмалар. Музыка, ән. Орыс жер аударылғандары, ғалымдары Қазақстан туралы. Орысша білім берудің басталуы. 14-тақырып. Қазақстан Ресей империясының құрамыңда. XIX ғ. 60-90 жылдарындағы Қазақстанның әкімшілік-саяси жағдайы. 1867-1868 жылдардағы реформа және оның сипаты. XIX ғ. екінші жартысындағы қазақтардың көтерілістері. Орал, Торғай, Маңғыстаудағы көтерілістердің сипаты мен себептері. Қазақстандағы ХІХғ. 80-90 жж. _ әкімшілік-саяси реформалар.Әкімшілік құрылымды, басқару жүйесін қайта құру. Сот құрылысы. Салық салудағы өзгерістер. Қорытындылар. 16-тақырып. Реформадаи кейінгі Қазақстан тұрғындарының этнодемографиялық сипаты Халықтың полиэтникалық құрамы: негізгі факторлар, қалыптасу көздері, құрамы. Қазақстанға-қоныс аудару қозғалысы. Қазақстандағы казактар. Ресей шаруаларын Қазақстанға қоныс аудару туралы «Уақытша ереже». Оның көздері. Жетісуға ұйғырлар мен дүнгендердің қоныс аударуы. Қазақ ауылы. 17-тақырып. ХІХғ. соңындағы Қазақстанның экономикалық дамуы Жалпы ресейлік экономикаға тартылу. Қазақстанның Ресейдің шикізат және рынок көзіне айналуы. Егіншілік пен аграрлық қатынастар. Сауда, жәрмеңкелер. Қалалардың шаруашылық және саяси өмірдегі ролі. Кәсіпкерліктің басталуы. Кәсіпкерлердің әлеуметтік және ұлттық құрамы. Көпестер, көпес капиталдары. Өнеркәсіп жұмысшылары. 18-тақырып. Қазақстанның XIX ғ. екінші жартысындағы мәдениеті Қазақ әдебиеті. Ақындар мен композиторлар. Ұлттық сана-сезім. Халық ағарту ісі, ағартушылар. Мектеп жүйесінің көбеюі. Қазақстандағы өлкетану және, ғылыми зерттеу ұйымдары. Баспа және мерзімді баспасөздің қалыптаса бастауы. Қазақ ұлт зиялыларьшың калыптасуы. 19-тақырып. Кдзақстанның XX ғ. басывдағы әлеуметгік-экономикалық жағдайы Тұрғындардың сословиелік-таптық кұрамы. Капиталистік кдтынастар. Акционерлік қоғамдар, компаниялар. Шетел капиталы. Щербина, Кузнецов, Румянцев экспедициялары. Столыпиннің аграрлық реформасы. Өнеркәсіп, жұмысшылар, қоныстандыру қозғалысы тарихнамасы. 20-тақырып. Қазақстанның XX ғ. басындағы саяси өмірі Казақстандағы саяси өмірдің жандануы. Саяси топтар мен ағымдардың пайда болуы. Ұлттық-демократиялық қозғалыстың кең өрісі. Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатовтардың қызметі.Әлеуметтік қарама-карсылықтың шиеленісуі. Мемлекеттік Дума сайлауына қазақстандықтардың катысуы. Думадағы қазақтардың аграрлық мәселесі және қазақ депутаттары. Қазақстандағы бас көтерулер. Пәннің тақырыптық жоспары.
Лекция сабақтарының жоспарымен мазмұны Қазақстан жаңа заман тарихы Лекция №1 Кіріспе дәріс. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні Негізгі ұғымдар: Тарихи сана, далалық ауызша тарих, мәңгүрттік, шежіре, жазбаша деректер. Жоспар: 1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны. Жаңа заман тарихынның кезеңдері. 2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері. 3. Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы. Мақсаты: Қазақстан жаңа заман тарихы курсының пәндік мақсты мен міндеттерінің мазмұнын ашу. Мазмұны: 1.Пәнге кіріспе. Қазақстан жаңа заман тарихы пәні, оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны. Отандық жаңа заман тарихынның тархи кезеңдері. 2.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің мақсаты мен міндеттері.3. Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және пән аралық байланысы. Бекіту сұрақтары: 1. Қазақстан жаңа заман тарихы курсының пәндік мақсты қандай? 2. Қазақстан жаңа заман тарихы қандай кезеңдер аралығын қамтиды? 3.Қазақстан жаңа заман тарихы пәнінің басқа қандай қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы бар? Әдебиеттер: Н-14,4,7,9.Қ- 9,15,18.24,27,32,33,38,42,45. Лекция №2 XYIII – XIX ғ. Басындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы мен деректері. Негізгі ұғымдар: Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи ауызша дерек, жазбаша дерек, отарлау саясаты. Тарихи шежіре, саясаттырылған тарихи терминдар. Жоспар:
Мақсаты: Осы кезең тарихының тарихтық, деректік кездерімен таныстыру. Ресей Федерация архив деректерімен таныстыру. Қазақы ауысша деректер шежіре, жыртолғау, билер мен жыраулардың тарихи дерек көсі болып табылатын еңбектерімен таныстыру. Мазмұны: 1.Орыс – батыс тарихнамасы, қазақи ауызша дерек, жазбаша дерек, отарлау саясаты. Тарихи шежіре, саясаттандырылған тарихи терминдер. Ресей мемлекетінің құрамындағы қазақ халқының (XYIII – XIX ғғ) тарихының зерттелу тарихнамасы. Орыс тарихнамасындағы қазақтардың Жоңғарларға қарсы күресі.2. Қазақ-Жоңғар қатынастарын ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басында М.-Ж.Көпеевтің, Ш.Құдайбердиевтің, М.Тынышбаевтың, М.Дулатовтың, Ә.Бөкейхановтың еңбектері.3. ХХ ғасырдың 70-80 жылдарындағы тарихнамада: И.Я.Златкиннің, Н.Г.Аполлованың, В.Я.Басиннің, В.А.Моисеевтің және т.басқалардың тарихи монографиялық еңбектері. . Қазақстандағы академиялық эскпедициялар. П.С.Палластың (Путешествие по разным провинциям Российского госурдарства”, Ч.1-3, Сбп, 1773-1780); И.Георгидің (“Описание всех в Российском государстве обитающих народов” Т. І-ІY.СБП. 799-1799); П.Рычковтың (“Дневные записки капитана Н.Рычкова в Киргиз-кайсакской степи в 1771 году. Сбп, 1772) және т.б. еңбектері. жүктеу/скачать 2.25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|