Қазақстан республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі
Астық тазалау бөлімінің жұмысын бақылау
жүктеу/скачать 1.05 Mb.
|
| 5.3. Астық тазалау бөлімінің жұмысын бақылау
Диірменнің астық тазалау бөлімінде астық ұнтақтау үшін дайындалады (қоспалардан тазартылады, қауыздау және жуу машиналарында нормасына дейін жеткізіліп өңделеді). Кәсіпорынның астық тазалау бөлімінің бақылауы астық тазалау машиналары мен қондырғыларының жұмысын талдаулар және мерзімді тексерулер негізінде жүзеге асырылады. Бірқатар көрсеткіштер бойынша (зиянды қоспа, басқа дақылдар дәнінің қоспасы) I жармалау жүйесінде астықты талдау өндірілетін өнімнің стандарттылық көрсеткіші болып табылады. ОАШК қызметкерлері астықты тартуға дайындау кезінде астық тазалау бөлімшесінің жүйелері мен машиналарын қолдану тәртібін және олардың өнімділігін ескеруі тиіс [11]. Қабылдау құрылғысындағы астықты талдау тазартылмаған астық үшін қырлардан шыққан кезде бірінші Астық тазалау машинасына келіп түскенге дейін іріктелген үлгі бойынша жүргізіледі. Сынама алу үшін өздігінен ағымда механикалық сынама іріктегіш орнатылады, ол астықты басқа тәсілдермен іріктеуден гөрі жақсы нәтижелер береді. Өздігінен ағуда жабылатын клапаны (қақпағы) бар келте құбыр жасайды, ол орташа сынама алу үшін өздігінен ағатын астықтың кейбір бөлігін бөлуге мүмкіндік береді. Сынама келте құбыр арқылы алу мүмкін болмаған жағдайда, бірінші сепараторға астық түскенде тікелей өзі ағу (самотек) сынама алу керек. Қабылдау құрылғысына баратын астықтан ауысымына сегіз рет үлгілер, әрқайсысы 2 кгнан алынады. Бірінші үлгіні зертханаға түскеннен кейін дереу талдайды, ал келесі үлгілерді астық сапасының тұрақтылығын тексеру (органолептикалық) және ауысым соңында зерттелетін орташа ауысымдық үлгі алу үшін пайдаланады. Астық міндетті түрде келесі сапа көрсеткіштері бойынша тексеріледі: - сұрыптаудың дұрыстығын тексеруге, стандартты өнім шығаруды қамтамасыз етуге және иялық процесті орнатуға арналған бидайдың типтік құрамы (ылғалдандыру, кондиционерлеу қажеттілігі және т. б.); - бидай дәніндегі және шыны тәрізді шикі дән сағызының саны мен сапасы; - ылғалдылықты талдау нәтижелері бойынша құлып немесе жуу кезінде қайта өңделетін Астық партиясын ылғалдандыру шектерін анықтайды; - арамшөп қоспасынан босатылған таза астықтың күлділігі (астық қоспасы бөлінбейді). Күлді анықтау шығымның бақылау нормаларын және одан кейінгі тарту режимдерінің сипаттамасын белгілеу үшін қажет, өйткені қабылдау құрылғысы мен жармалау жүйесінде астықтың күлдігі бойынша мынадай формула бойынша қайта есептей отырып, іріктеуге жататын кебектердің санын (%- бен) белгілейді: мұндағы: В-қайта өңдеуге келіп түсетін астық мөлшері кг (егер қабылдау құрылғысында астыққа пайызбен көрсету қажет болса, онда 100 минус қалдықтар мен құрғату); А1 - қабылдау құрылғысындағы астықтың күлділігі %; А2-ұнның күлділігі (стандарт бойынша) %; А3 Кебек күлділігі %. Кебек алу пайызын есептеу жолы бойынша да анықтауға болады. Өңдеуге жіберілетін астықтағы сордың мөлшері мен сипаттамасын анықтау— астықтың дұрыс тазартылуын анықтауға мүмкіндік беретін аса маңызды талдаулардың бірі. Қабылдау құрылғысына баратын астықты талдау кезінде ластану фракциялар бойынша анықталады. Металл магнитті аппараттарда стықтың барлық қоспаларын ірі—сепаратордың жоғарғы елеуішінен; ұсақ — сепаратордың төменгі елеуішінің өтуі деп бөледі. Сонымен қатар, қоспаларды қабыршақты іріктеу, сұлы іріктеу, тас іріктеу және басқа да машиналарда бөледі. Астық қоспасын стандартты әдіспен анықтайды; бұл ретте сынған, өскен, қуырылған дәннің және басқа да дақылдардың астығының санын пайызбен белгілейді. Астықты талдау нәтижелері зертханалық журналға енгізіледі және ауысым жармалағышына (ауысым бастығына) беріледі, ал беттің сыртына астықты талдаудан туындайтын қорытындылар жазылады. Бұл қорытындыларда келесі (ең төменгі) сұрақтар шеңбері белгіленеді: - рецептіге, КБШ деректеріне сәйкес сұрыптаудың дұрыстығы; - барлық сапа белгілері бойынша стандартты ұн алу мүмкіндігі; - астықтың осы партиясын қайта өңдеу кезіндегі ұнның, Кебек пен қалдықтардың шығу нормасы; - қоспалар құрамының ерекшеліктеріне байланысты астықты тазалауға арналған нақты нұсқаулар; - құлып салу және жуу кезінде астықты ылғалдандыру нормасы және шоғырдың ұзақтығы. Диірменнің Астық тазалау бөлімшесінің жанама өнімдері мен қалдықтарын ОАШК зертханасында тексереді, қолданыстағы жіктемеге сәйкес топтастырады және салмағы бойынша қалдықтар қоймасына жібереді [12]. Жанама өнімдер мен қалдықтарды астықты тазартудан талдау астық шығындарына қарсы күресті жүзеге асыру үшін жүргізіледі. Қалдықтар мен жанама өнімдердің үлгілерін қағуға түскен кезде ауысымына сегіз рет іріктейді, ал егер ондағы қалыпты астық мөлшері нормадан аспайтын болса, оларды талдауды ауысымына бір рет жүргізеді. Жарма диірменге қалдықтарды талдау нәтижелерін ұсына отырып, ОАШК зертханалық қызметкерлері қорытынды беруі тиіс: - алынған қалдықтарды осындай құнарлы астықпен шығаруға жол бере ме; - бұл қалдықтар азықтық мақсаттарға жарамды ма. Азықтық емес қалдықтарда қайта өңдеуге немесе азықтық мақсаттарға пайдалануға жарамды астықтың 2 % - дан астамы болмауы тиіс. Обойкалы шаңының үлгісін әрбір обойкалы машинасына жалғанған сүзгілерден алады және күлділікке талдайды. Обойкалы машиналарында өңдеу олардың ұсақталуын және оның қатты бүлінуін болдырмайтын дәндердің бетін тазартуды қамтамасыз етуі тиіс. Обойка машиналарында астықты өңдеу тиімділігі күлдің төмендеуімен және сынған дәндердің санымен сипатталады. Бірінші өтпедегі обойкалы шаңының күлділігі кемінде 10 %, ал екіншісі —кемінде 7 % болуы тиіс. ОАШК зертханасында обойкалы шаңының сапасын микроскоппен тексереді, алдын ала оны йодтың әлсіз ерітіндісімен бояды. Крахмалдық дәндердің обойка шаңында болуы оған дән бөлшектерінің түскенін білдіреді. Егер крахмал дәндері көп болса, обойкалы машинасының жұмыс режимін өзгерту қажет. Жуу машиналары астықты мұқият тазалауды қамтамасыз етуі және оның күлділігін кемінде 0,02 % төмендетуі тиіс. Жуу суларының орташа сынамасын араластырады және одан 100-200 см сынама бөліп алады, ол 40-60 мин бойы тұндырады, декантацияланады, ал қалдық 140° температурада 15 мин бойы кептіріледі. Алынған құрғақ қалдықтың граммен көрсетілген салмағы 100 см-ге тең сынама кезінде бір мезгілде жуу суларындағы құрғақ заттың пайыздық мөлшерін көрсетеді (200 см3 Сынама үшін қалдық грамм саны 2-ге бөлінеді). Қайта өңделген астықтың мөлшерін және суды жууға жұмсалатын суды, сондай-ақ жуу суларындағы құрғақ зат қалдығының мөлшерін (пайызбен) біле отырып, жуу суларына жататын азықтық емес қалдықтардың мөлшерін және олардың күлділігін белгілейді, ол 15-20 % - дан төмен болмауы тиіс. Бұл саны мына формула бойынша анықталады: мұндағы: t - ауысымда (тәулігіне) г - да ұсақталған астық мөлшері; l - 1 г астыққа литрдегі жұмсалатын су мөлшері; n-жуу суларындағы құрғақ қалдық %- бен. Жуу машиналарынан кейін суды түсіру кезінде астық аулағыштар орнатылады. Астықтың ылғалдылығын астық ылғалдануының дәрежесі мен біртектілігін анықтау үшін құлатқанға дейін және одан кейін тексереді. Ылғалдану дәрежесін анықтау үшін астықтың сағаттық сынамасын құлатқанға дейін және одан кейін алады және астықтың ылғалдылығы қаншалықты жоғарылайтынын анықтайды. Ұн тарту өндірісінің қазіргі заманғы технологиясы астықты тартуға дайындаудың күрделі физикалық және техникалық процестерін талап етеді,олардың бірі кондиционерлеу болып табылады. Астықты кондициялау деп дәнді ұнтақтау алдында гидротермиялық өңдеуді түсіну керек,оның нәтижесінде астықтың осы сортына ең жақсы технологиялық сапа кешені бекітіледі. Астықты кондиционерлеу кезінде оның технологиялық көрсеткіштері жақсарады: қабықшалардың ұсақталуы азаяды, эндосперм қабықшалардың шаңмен ластануынан қорғалады, ұнның түсі жақсарады, оның күлділігі азаяды. Дәнді салқын және ыстық кондиционерлеу бар. Суық астық құлыпында және оны жабындарда ұзақ ұстауда тұрады. Ыстық астық ылғалданудан, оны салқындатқышта 35—50р температураға дейін қыздырудан және жиектерде жатудан тұрады. Ыстық салқындатқанда ДТББ дән дәнінің сапасы мен мөлшерін ауа баптағанға дейін және одан кейін тексереді. Бидайды сортты ұнтақтауға дайындау барысында кондиционерлеу режимін белгілеу кезінде ДТББ қызметкерлері астықты суландыру және тазалау жүргізілетін үй-жайлардағы астықтың, судың және ауаның температурасын ескеруі, әсіресе ыстық ауа баптау режимін қатаң сақтауы тиіс. I жармалау жүйесіне жіберілетін астық зақымданбаған болуы тиіс, бидайдың сорттық тартылған кезінде ылғалдылығы 14-16, 5 % және қара бидайдың сорттық тартылған кезінде 13,5—15 % болуы тиіс; бидай мен қара бидайдың ылғалдылығы ылғалдылығы ұн ылғалдылығы бойынша стандартты болуы тиіс; арамшөп қоспасы — 0,4 %, оның ішінде зиянды қоспасы 0,05 % — дан аспайтын (минералды қоспаға жол берілмейді); дәнді қоспасы — бидайдағы қара бидай, арпа 4,0 % - дан аспайтын, қара бидай – 4,0 % артық емес [13]. Астық тазалау бөлімшесінің жұмысын сипаттау үшін қабылдау құрылғысындағы астықтың ластануы оның І жармалау жүйесінде ластануы салыстырылады. І жармалау жүйесіне келіп түсетін астықты талдау кезінде электр ылғал өлшегіштерді пайдалануға болмайды, себебі астықты жасанды ылғалдандыру кезінде бұл аспаптар ылғалдылықтың дәл емес көрсеткіштерін береді. І жармалау жүйесіндегі астық талдауының нәтижелері бақылау және орташа ауысымды зертханалық журналдарға жазылады және өндірушілерге хабарлайды. Стандартты ұнды алу мүмкіндігі туралы шығару үшін ұнтақтауға түсетін басқа да дақылдар дәнінің мөлшері ескеріледі. Егер І жармалау жүйесіне стандарт нормаларынан тыс басқа дақылдардың дәндері қоспасы бар астық түссе, өндірілетін ұн стандартты емес деп есептеледі. Астықта бар металл магнитті қоспалар астық тазалау бөлімінде толық бөлінуі тиіс, өйткені ұнтақтауға түсіп, олар ұсақталады және қиын жойылады. Диірменнің астық тазалау бөлімшесінің астықтың сандық-сапалық балансы бойынша жұмысын жүйелі түрде тексереді. жүктеу/скачать 1.05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|