Қазақстан республикасы білім және ғылым мин
Әдебиеттер: {1}, {8}, {10}, {23}, {24}, {25}
жүктеу/скачать 163.55 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақстанның су қорлары.
Әдебиеттер: {1}, {8}, {10}, {23}, {24}, {25}ТАҚЫРЫП 6.СУ ҚОРЛАРЫН ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ҚОРҒАУ Лекция жоспары: Қазақстанның су қорлары. Оларды қорғау мен тиімді пайдалану проблемалары Су қорларын экономикалық бағалау әдістері Қазақстанның су қорлары.Оларды қорғау мен тиімді пайдалану проблемалары Қазақстан Республикасының жердің беткі қабатындағы өзен суы қорларының орташа жылдық сулылығы 100.9 млрд м, олардың ішінен 56,5 і Қазақстан территориясында қалыптасып, 44,4 көршілес территориялардан (ҚХР,Өзбекстан ,Қырғыстан және Ресей) құйылады. Қазақстанның су қорлары бұрынғы КСРО – ның су қорының 2,1% − ын құрайды, және де Қазақстан суымен қамтамасызданудан одақтас республикалар арасында соңғы орынды алып тұр. Сумен меншікті түрде қамтамасыздық елде 1км³ − 56,4 мың м³ және бір жылда бір адамға – 60 мың м³. Жер бетіндегі су қорлары территорияда біркелкі таралмаған. Сумен ең жақсы қамтамасыз етілген Шығыс Қазақстан облысы 1км − 290 мың м³, ең аз қамтамасыз етілген Атырау, Қызылорда, әсіресе Маңғыстау облысы 1км³ − 0,36 мың м³ шаруашылық өндіріске тиеді ( жалпы көлемнің 77− 80 % − ы ). Мысалы, 1 тонна күріш өсіруге 7000 м³ су қажет. Көл суларының жалпы 190 млрд м³, олардың 10 % − ы тұшшы көлдер үлесіне тиеді. Жердегі тұшшы су қорлары 30 млн м³, бірақ оның 97% − ы поллярлы аудандар мен мұздықтар үлесіне тиеді. Оңай қол жететін қорлар 50 мың м³, ал қазіргі кездегі адамзаттың суға сұранысы 19 мың м³. Әзірге жететіндей көрінеді. Бірақ, біріншіден, су тек адамдарға ғана емес; екіншіден, ол жер бетінде біркелкі таралмаған, және оның көп бөлігі күн көзі аз тиетін, мысалы Сібірде орналасқан өзендер мен көлдердің үлесіне тиеді. Және де ормандарды шауып, батпақтарды құрғатқаннан адам жердегі суды құрлықтағы суаттар мен мұхиттар арасын да қайта бөлу мұхиттар арасын да қайта бөлуге жол береді, және де бұл қайта бөлу мұхиттың пайдасына келеді. Өзендер мен көлдердің, грунт суларының өнеркәсіп және ауыл шаруашылық қалдықтар мен жаппай ластануы біздің сумен қамтамасыз етілуімізді шектейді. БҰҰ мәліметтері бойынша 23 қала тұрғындары мен 80 ауыл тұрғындары қанағаттанарлық сапалы сумен қамтамасыз етілмеген. Көптеген елдер көп энергетикалық қаржыны қажет ететін теңіз суын тұшшыландыруға мәжбүр болып отыр. Ресейде бір тұрғынға күніне 400 литр ауыз су шығындалады, ал Мәскеуде одан да көп – 600 литр суға дейін. Бұл ысырабшылықтың бір себебі, тұрғындардың материалдық қызығушылығы мен экологиялық тәрбиесінің болмауынан. Сумен қамтамасыз ету проблемасымен қатар оның сапасын сақтау проблемасы да аса маңызды. Егер XX ғасыр басында ғылымға табиғи сулардың ластануының 17 5ана түрі белгілі болса, қазір 2,5 мың түрі белгілі. Бұл тұрғындар денсаулығына қауіп төндіріп балықтар, су құстары мен басқа жануарлар өліміне әкеледі, өсімдіктердің өнімділігін кемітіп, солуына соқтырады. Ауыз судың минералдануын жоғарылату ағзаға тұздың жиналуын жылдамдатады. Күнделікті тұрмысқа қажетті су жер бетіндегі көздері: өзендер, көлдер, су қоймаларынан алынғандықтан, оларды қолданбастан бұрын су құбырларын әртүрлі қалдықтардан тазартып ғана қоймай, залалсыздандыру қажет. Негізгі әдістер хлорлау мен азондау болып табылады. Дамыған елдер көп уақыттан бері залалсыздандырудың зиянсыз тәсілі болып табылатын азондауды қолданып келеді. Бірақ ол қымбатқа соғатындықтан, әзірше елде хлорлау қолдануда. Егер барлық салдарларды жинақтасақ, онда су аурудың пайда болуының 70 – 80 % − ының тікелей және жанама себебі болып табылады. Бұл жағымсыз әсерді төмендету үшін, токсиколог дәрігерлер суды тәуілік бойы тұндыруды ұсынады. жүктеу/скачать 163.55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|